امیر خطه خط

نصرالله معین ملقب به معین‌الکتاب، احیاکننده هنر خوشنویسی معاصر اصفهان و پایه‌گذار و عضو هیئت مؤسسین انجمن خوشنویسان اصفهان، در خانواده‌ای فرهنگی و هنردوست در سوم مهر1313 در اصفهان دیده به جهان گشود و در سوم مهر1388، چهره در نقاب خاک کشید. وی به گفته بسیاری از اساتید خط ایران، هنرمندی است که توانست در آخرین لحظات مرگ خط در اصفهان، با دست‌های خویش، روح دوباره‌ای در کالبد زبان نوشتار بدمد و آن را به مدد عشق، از گور بیرون کشد. مردی نازک طبع، فکور و گوشه‌نشین که تمامی عمر خویش را در پای خط فارسی نهاد، تا آنجایی که زنده‌یاد خسرو زعیمی، مدیرعامل انجمن خوشنویسان ایران در دهه 50  درباره ایشان گفت: «استاد محترم، جناب آقای نصرالله معین،  مدت‌ها بود که تصور نمی‌کردم جز با اعزام  استاد از تهران بتوان هنر خوشنویسی را به‌نحوی‌که رضایت انجمن جلب گردد ترویج کرد، ولی باملاحظه نمونه خط شما، این یأس تبدیل به امید شد و دستورالعمل تشکیل یک کلاس خوشنویسی زیر نظر جنابعالی صادر خواهد شد، امیدوارم با پشتکاری که دارید و پیشرفت قابل‌توجهی که در این هنر نموده‌اید، بار دیگر هنر خوشنویسی را در اصفهان احیا نمایید.»
استاد معین که سالیانی را به تـلـمـذ و شاگردی در مکتب اساتیدی چون حسن زرین خط و علی‌اکبر کاوه گذرانده بود، در سال1347 از سوی استاد مشفق ضرغام بختیاری به لقب «معین‌الکتاب» ملقب شد و ازآن‌پس پله‌های ترقی را به مدد خط خوش و پخته‌اش پسِ پشت نهاد و چنان در کار خویش خبره گشت که توانست نسلی از اساتید خط ایران را تربیت کند. اساتیدی چون: شمس‌الدین ابوالوفاحسینی، علی شیرازی، احمد بهدادنیا، مهدی عطریان، عبدالحمید سیاوش، سعید تورگلی، ابراهیم خلیلی‌فر، حمیدرضا صادقگلی، مسعود نیرپور، غفوراسکندری، هدایت‌الله موسوی، فریبا مقصودی، حسن بابااحمدی و… . با تمام این اوصاف، کم هستند اساتیدی که مانند استاد حسن زرین خط، از شاگرد خود این‌گونه تعریف کنند: «چندتا ازشاگردان میرخانی هستند که خوب می‌نویسند. من چندتا شاگرد دارم که بهتر از من می‌نویسند: ولی‌الله صمدی، نصرالله معین، محمد نجبایی و منوچهر مهاجرانی. من نمونه خطشان را هم دارم، آن‌ها هم دستشان قوی است و هم بهتر از من می‌نویسند… جناب آقای نصرالله معین، یکی از خوشنویسان معروف اصفهان هستند و مدت‌هاست که مشغول تکمیل هنر خط می‌باشند.» تا جایی که دکتر حسین الهی قمشه‌ای در فصلنامه چلیپا به سال 1370 درباره ایشان می‌نویسد: «استاد نصرالله معین‌الکتاب در ردیف نام‌آورترین هنرمندان خوشنویس اصفهان باید از او ذکر نام و یاد شود. استاد وارسته، هنرمندی قناعت‌پیشه و تن به عزلت سپرده است. نِی چوبین را بر زمین نگذاشته است و بی‌وقفه و پرتلاش و خوش می‌نویسد وادای دِین عاشقی به هنر پرمنزلت و اعتبار خوشنویسی این خاک می‌نماید.»
اما هیچ‌گاه این دست از تعریف و تمجیدهای بحق و شایسته از سوی اساتید و هنرمندان، نتوانست حتی به اندازه ذره‌ای استاد معین را به خود غره کند تا آنجا که علی شیرازی، از دیگر اساتید خط ایران درباره استعداد و هوش و ذکاوت فنی و هنری ایشان گفته است: «من موفقیتم را مدیون ایشان بوده و هستم و آشنایی من با او بود که مرا به اینجا رساند و در این هنر پیشرفت داشتم. استاد معین بسیاری از آداب خط را خودش کشف کرده و این بسیار حائز اهمیت است و جالب اینکه کشفی که در خط کرده، درواقع ادامه راهی بود که باید می‌رفت و این اتفاق نادری در خوشنویسی است.» استاد معین، ادامه‌دهنده راه میرزا محمدرضا کلهر استاد شمس‌الدین ابوالوفاحسینی، شکر شاگردی استاد به جای آورده تا جایی که استاد درباره ایشان گفته است: «استاد معین‌الکتاب را میراث‌دار واقعی مرحوم استاد علی‌اکبر کاوه و مرحوم استاد زرین خط و درحقیقت ادامه‌دهنده شیوه نگارش میرزامحمدرضاکلهر می‌شناسم که با وسواس بسیار، سعی در ارائه شیوه و حتی تکامل سبک فوق‌الذکر داشتند و تا حدود زیادی هم به این مهم نائل آمدند و با وفاداری کامل به همین شیوه، از انحراف و ایجاد هرج‌ومرج گریزان بودند و همیشه سعی در صحیح نوشتن اسلوب و قواعد همین شیوه داشتند.» لذت دوستی و مصاحبت با استاد معین اما به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ چراکه بسیاری از اساتید هنر خط فارسی از ایشان یادها و خاطرات بسیاری دارند، درست مانند استاد حسن آهنگران که درباره ایشان گفته است: «گاهی اوقات از زندگی خود خاطرات آموزنده‌ای را که حاصل رنج‌ها ومشقت‌هایی که کشیده بود، بازگو می‌کرد و ما درشگفت می‌شدیم از قصه مرارت‌هایی که مردی بزرگ‌منش، درهنرسرایی کوچک متحمل شده است. مزه و شیرینی و صلابت و نرمی و ظرافتی خاص در خط او بود که شیوه او را از دیگران متمایز می‌کرد. وجود این استاد نازنین سرشار از محبت و صفا بود و زندگی خود را وقف خدمت و ماندگاری این هنر شریف کرده و به قول خودش “60 سال در راه احیا، حفظ و ترویج هنر مقدس تابناک و ناب ایرانی اسلامی قدم برداشته و از جان مایه گذاشته است”. ایشان آنچه درچنته داشت، صادقانه در طبق اخلاص نهاده، پیش روی مشتاقان طالب می‌نهاد و متواضعانه مطالبی را می‌فرمود که تازگی داشت.» استاد نصرالله معین‌الکتاب در طول حیات پربار و روشن خویش، مسئولیت‌های زیادی را در حوزه شناخت و آموزش هنر خط فارسی بر عهده داشته است که از آن جمله می‌توان به عضویت در شوراهای هنری ذیل اشاره کرد: شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران (1373-1388)، شورای تشخیص و تصحیح اوراق امتحانی انجمن خوشنویسان ایران (1360 _ 1388)، شورای ارزشیابی هنری انجمن خوشنویسان ایران، عضوهیئت امنای انجمن خوشنویسان ایران، نماینده دائم مجمع نمایندگان منتخب انجمن خوشنویسان ایران(1383)، کارشناس و محقق خطوط قدیمی، مؤسس اولین آموزشگاه آزاد خوشنویسی در اصفهان(1338)، چهره ماندگار نخستین همایش تجلیل از برگزیدگان هنرهای سنتی اصفهان(1380)، چهره برتر شهر اصفهان در حوزه هنر (1385). همچنین از آثار چاپ‌شده ایشان می‌توان به این موارد اشاره کرد: کتاب خودآموز نستعلیق دو جلد (انتشارات یساولی)، کتاب تعلیم خط معین‌الکتاب، کتاب مرقع مشق معین (انتشارات انجمن خوشنویسان 1369)، کتاب رسم‌الخط معین‌الکتاب (انتشارات هشت‌بهشت 1375) و کتابچه انسان-طبیعت-تکنیک (نمایشگاه بین‌المللی ایران). بسیاری از آثار دیگر ایشان نیز تاکنون به زیور طبع آراسته نشده است که از آن جمله می‌توان از این موارد نام برد: کتاب یوسف قهرمان عشق و سرنوشت درآیینه تاریخ و قرآن (کتابت در 700 صفحه)، کتابت دوبیتی‌های باباطاهر، کتابت گزیده‌ای از غزلیات حافظ، رباعیات کمال اسماعیل (چلیپا) و خوشنویسی هزاران اثر زیباوماندگار که زینت‌بخش بسیاری از کلکسیون‌های شخصی و دولتی در داخل و خارج از کشور است. شایان‌ذکر است که آثار به‌جامانده نزد خانواده محترم ایشان بالغ‌بر دو هزار قطعه اثر نفیس و پرعیار در قالب‌های مختلف خوشنویسی است.