مد برای ما یا ما برای مد؟

فشن مشن!

اول از همه بگویم که مد یک واژه فرانسوی است که در زبان انگلیسی به آن فشن هم می‌گویند. این مد یا فشن تحت تأثیر اوضاع فرهنگی و اجتماعی جامعه در یک دوره زمانی مشخص انجام می‌پذیرد. محصولات این صنعت به لباس، کیف، لوازم آرایش و در کل وسایلی که درباره ظاهر انسان است، گفته می‌شود. اما در طول گپ‌وگفت‌هایم با نوجوانان متوجه شدم که مد صرفا مختص به این چیزها نیست. نیلوفر و موهبت که هردو 17ساله هستند، معتقدند مد فرای از پوشش است. موهبت می‌گوید: «مد شامل خیلی چیزها می‌شود. مثل رفتار و حتی مدل حرف‌زدن. مثلا مدتی مد می‌شود که دائم آدم‌ها در خطاب کردن همدیگر از کلماتی مثل “حاجی” استفاده کنند. یا وقتی از چیزی شوکه و متعجب می‌شوند بگویند “پشمام!”» نیلوفر در تأیید حرف دوستش می‌گوید که اتفاقا اخیرا هم این مدل حرف‌زدن زیاد مد شده و دلیلش را گسترده‌شدن فضای مجازی می‌داند. «در اینستاگرام همه چیز قابل دسترس است و بچه‌های هم‌سن و سال ما خیلی راحت می‌توانند عبارت یا کلمه‌ای را ترند کنند.»

برویم چون همه می‌روند

نیلوفر و دوستش موهبت چندان با مد موافق نیستند، اما مخالف سرسختی هم در این باره نیستند. نیلوفر می‌گوید: «من با همه نوع پوششی که مد آن را تعیین می‌کند، موافق نیستم. چون اکثر این مدها از غرب می‌آید. سیستم ما ایرانی‌ها با سیستم غرب خیلی متفاوت است. مثلا یک دفعه پوشیدن شلوار گل‌گلی مد می‌شود. من اگر در ایران با چنین شلواری بیرون بروم، بقیه فکر می‌کنند من از تخت‌خوابم یک راست به بیرون از خانه هدایت شده‌ام.»
 نیلوفر معتقد است منطبق‌نشدن مد با فرهنگ ما، گاهی دردسرآفرین می‌شود و حتی ممکن است با پیش‌روی از آن مد، آبرویت برود. موهبت هم تمام حرف‌های نیلوفر را تأیید می‌کند. آن دو می‌گویند که دوست ندارند با چیزی که می‌پوشند، جلب توجه کنند. حتی اگر آن پوشش مد جامعه باشد!

ساختن مدی برای خودم

علی اعتراف می‌کند که اصلا از مد خوشش نمی‌آید و تا جایی که بتواند از آن پیروی نمی‌کند؛ چراکه به نظر او پیروی از مد چندان سودمند نیست و باعث کیفیت زندگی نمی‌شود. او می‌گوید: «من سعـــــی می‌کنــــــم لباس‌پوشیدنم را با شخصیتم ست کنم. یعنی یک مد جدید خودم برای خودم بیافرینم.» درواقع علی استایلش را خودش انتخاب می‌کند. یک مد شخصی برای خودش. مدی که تنها پیرو خاصش خودش است. «ما به خاطر این از مد پیروی می‌کنیم که گمان می‌کنیم این مدها هستند که راه صحیح زندگی را به ما آموزش می‌دهند.» به گفته علی، دلیل دیگری که باعث ترویج مد می‌شود، آدم‌های پولدار هستند. آدم‌هایی که خرید و مصرف برایشان اهمیتی ندارد و به پولی که خرج می‌کنند اهمیتی نمی‌دهند. همین باعث چشم‌وهم‌چشمی حتی بین کسانی که درآمد خوبی ندارند هم می‌شود. انگار آدم‌ها به یک رقابت پوچ می‌افتند. تنها برای اینکه از هم کم نیاورند. «مدها خیلی جذاب هستند که این برای تاثیری است که رسانه‌های رویش می‌گذارند. همین که افراد معروف تبلیغ یک چیزی را بکنند، ما بیشتر مجذوب آن می‌شویم.»

مد خوبا، مد داغونا

هانیه هم معتقد است که مدهای الان خیلی «داغون» هستند. «چند روز پیش دوستم یک عکس برایم فرستاده بود که یک نفر یک کاور پلاستیکی پوشیده بود و اسمش را گذاشته بود بارونی! من یادم هست که این جنس کاورها را برای محافظت از چرخ گوشت یا وسایل آشپزخانه، استفاده می‌کردیم. بعد چنین چیزی به اسم مد در جامعه رواج می‌یابد و باید کلی پول بابتش داد.» البته هانیه نسبت به عمل پیروی از مد، گاردی ندارد و با آن مخالفت نمی‌کند. حتی گاهی هم خودش از برخی از مدها پیروی می‌کند. اما او هم مثل موهبت و نیلوفر، معتقد است از هرچیزی نباید پیروی کرد. گرم‌حرف‌زدن با هانیه هستم که یک‌آن یاد مفهوم «مد پایدار» می‌افتم. از او می‌پرسم که چیزی از این اصطلاح می‌داند؟ هانیه برای اولین بار است که چنین چیزی به گوشش می‌خورد. برای همین بیشتر برایش توضیح می‌دهم.

مد پایدار

وقتی از بقیه در مورد مد پایدار می‌پرسم، آن‌ها گمان می‌کنند که مدپایدار همان چیزهایی است که از ازل تا ابد مد هستند. مثل پارچه‌های خال‌خالی یا چهارخانه. اما واقعیت این است که مدپایدار به چیزی گسترده‌تر اشاره دارد. مد پایدار، گاهی با عناوینی مثل «لباس سبز» یا «اکو» شناخته می‌شود. از آنجایی که تولید و مصرف لباس به طبیعت آسیب می‌زند، عده‌ای از کسانی که دغدغه محیط‌زیست دارند تولیدکنندگان را به ساخت کالایی باکیفیت تشویق می‌کنند. در واقع تولیدکنندگان با مواد پایدار در جهت تولید لباس و پارچه، می‌توانند به محیط‌زیست کمک کنند.
پارچه‌های مصنوعی همیشه برای محیط‌زیست بد هستند، اما مواد خام طبیعی مثل پنبه، کنف و بامبو، بدون اینکه آسیب قابل توجهی به اکوسیستم اطراف وارد کنند، می‌توانند به طور پایدار مورد استفاده قرار گردند. یکی از اصول مهمی که در مد پایدار مطرح می‌شود این است که وقتی لباس‌ها کمی پاره یا قسمت‌هایی از آن‌ها پوسیده می‌شود، می‌توانند توسط خیاطان یا خودتان تعمیر شوند. حتی زمانی‌که لباس قابل استفاده نیست نیز  می‌توان روی آن طراحی مجدد صورت داد و از آن یک لباس دیگر تولید کرد، به عنوان مثال می‌توانید با استفاده از شلوار جین‌های کهنه خود کیف یا پیراهن طراحی کنید. همچنین زمانی که لباسی کاملا از بین می‌رود، باید توسط مراکز بازیافت جمع آوری شوند، سپس تبدیل به مواد اولیه نساجی شده و در نهایت به لباس‌های جدید  یا سایر محصولات نساجی تبدیل می‌شوند.

مدهای مهربان

وقتی از مد پایدار برای هانیه می‌گویم، او شگفت‌زده نگاهم می‌کند و می‌گوید: «از مد چقدر می‌شود در جهت ترویج چیزهای مثبت کمک بگیریم. مثل همین مد پایدار. یا مثلا یک زمانی مد بشود که کتاب‌های خوب بخوانیم. یا مثلا به‌جای مد شدن اینکه کلیپ بسازیم و در فضای مجازی منتشر کنیم، به هم اطلاعات خوب بدهیم. مد بشود که به هم آگاهی بدهیم و با هم مهربانی کنیم.»