هادی یزدانی، پزشک عمومی، که از ابتدای کرونا تاکنون، با بیماران بسیاری سروکار داشته و از نزدیک شاهد روند افزایش و کاهش ابتلایان و فوتیها در موجهای مختلف کرونــا بوده است، در گفــتوگــو بــا «اصفهانزیبا» از دلایل عدم کاهش آمار مرگومیر بهرغم واکسیناسیون عمومی میگوید.
در ماههای اخیر واکسیناسیون گروههای مختلف در جامعه نسبت به گذشته افزایشیافته است؛ درحالیکه همچنان آمار مرگومیر ناشی از ابتلا به کووید 19 بالاست و روزانه بیش از 400 نفر به دلیل مبتلا شدن به این ویروس جان خود را از دست میدهند. چرا بهرغم واکسیناسیون گسترده، آمار مرگومیر در کشور همچنان بالاست؟
اثر تزریق واکسن بر کاهش مرگومیر را تقریبا از دو ماه دیگر خواهیم دید. افرادی که اکنون جان خود را براثر ابتلا به این ویروس از دست میدهند، قبل از شیوع واکسیناسیون عمومی به کرونا مبتلا شدهاند. البته اثر مقطعی واکسنها بر کاهش علائم بالینی مبتلایان به کرونا در حال حاضر بهوضوح قابلمشاهده است؛ برای مثال هستند افرادی که دو دز واکسن تزریق کردهاند، اما بازهم به کرونا مبتلا شدهاند؛ ولی ابتلای آنها شدید نبوده است و نسبت به سایر بیمارها علائم خفیفتری داشتهاند. به همین دلیل گفته میشود واکسیناسیون عمومی اگر به درصد قابل قبولی در کشور برسد، دو ماه بعد، شاهد کاهش آمار مرگومیر خواهیم بود.
این درصد قابلقبول چه میزان است؟ چند درصد از مردم باید واکسینه شوند تا ایمنی جمعی رخ دهد؟
گفته میشود حدود 70 تا 80 درصد از جمعیت کشور باید واکسینه شوند. بههرحال، واکسیناسیون عمومی و واردات واکسن نیاز به عزمی جدی دارد.
از سوی دیگر، بخشی از مردم بنا به دلایل مختلفی حاضر به دریافت واکسن نمیشوند؛ به همین دلیل برای تزریق واکسن باید سیاستهای تنبیهی و تشویقی در نظر گرفت تا 70 تا 80درصد از جمعیت واکسینه شوند؛ همچنین باید امیدوار بود که تغییرات ویروس در آینده بهسمت واکسنگریز شدن حرکت نکند؛ به این معنا که سویههای جدید ویروس از واکسنهای موجود گریزی نداشته باشند.
در حال حاضر، واکسنهای موجود سوش دلتا را به میزان کمتری پوشش میدهند؛ اما هنوز نمیتوان گفت آنها واکسنگریز هستند. درواقع بنا بر آمارهای موجود، هنوز واکسنها در کنترل ویروس مؤثر هستند؛ برای مثال، در آمریکا و بریتانیا اگرچه میزان مبتلایان به ویروس کرونا چشمگیر بود، اما میزان مرگومیر ناشی از آن چندان نبود؛ زیرا افراد زیادی در این کشورها واکسن تزریق کرده بودند. بنابراین اگر واکسنها جلوی ابتلا به کرونا را نگیرند، اما در کاهش مرگومیرها مؤثر هستند.
آیا قابلپیشبینی است که واکسنهای موجود توانایی مهار سوشهای دیگر ویروس، مثل لامبدا را دارند یا خیر؟
خیر، این موضوع به رفتار ویروس بستگی دارد؛ برای مثال، شیوع ویروس دلتا از هند آغاز شد؛ ویروسی که تصور نمیشد میزان شیوع و سرایتپذیری آن به این میزان بالا باشد؛ بنابراین بخش زیادی از این ماجرا به رفتار ویروس بستگی دارد.
فعلا ما میدانیم که کرونا ویروسی است که تا چندین سال دیگر باید با آن زندگی کرد و رفتار آن مانند سارس یا مرس نیست؛ اما در رابطه با اینکه با جهشهای جدید، ویروس به چه سمتوسویی پیش خواهد رفت، چیزی نمیدانیم. البته برخی از شرکتهای تولیدکننده واکسن اعلام کردهاند که حتی اگر سویههای جدید واکسنگریز نیز پیدا شود، آنها قادر هستند بین سه تا شش هفته واکسن جدید را مبتنی بر تغییرات ویروس دوباره تولید و توزیع کنند. ناامید نیستیم؛ اما همهچیز به واکسیناسیون عمومی در کشورها بستگی دارد. مسئله مهم هم این است که همه کشورها در دنیا به واکسیناسیون عمومی روی آورند و به آن اهمیت بدهند.
در حال حاضر در چرخه توزیع واکسن، بیعدالتی و ناهمگونی وجود دارد؛ برای مثال، برخی از کشورها اکنون در حال تزریق دز سوم هستند؛ درحالیکه بعضی از کشورها هنوز در تزریق دز اول عاجز ماندهاند. پاندمی در دنیا قابلکنترل نخواهد بود؛ مگر با همکاری همه کشورها. به همین دلیل هم است که سازمان جهانی بهداشت فعلا تأکیدی بر استفاده از دز بوستر ندارد و از کشورهای دیگر میخواهد که به جای روی آوردن به تزریق دز یادآور به واکسیناسیون دیگر کشورها کمک کنند.
اگر واکسیناسیون گسترده، شبیه به آنچه در یک ماه اخیر در کشور انجامشد، زودتر رخ میداد، میتوانست در کاهش مرگومیر ناشی از کرونا مؤثر باشد؟
بله، اگر در اردیبهشتماه این روند بهوجود میآمد، در پیک پنجم کرونا به این میزان تلفات نداشتیم و آمار مرگومیر به 700 نفر در روز نمیرسید. در واردات واکسن تعلل کردند؛ همچنین در ماههای گذشته شاهد تجمعها بودیم؛ اتفاقی که باعث تحمیل پیک پنجم کرونا به کشور شد. اگر واکسیناسیون انجامشده بود، آمار مرگومیر به این میزان نبود و قطعا بسیار کمتر بود.
سخنگوی ستاد کرونا، تاکنون چندین بار اعلام کرده است که در آبان ماه، آمار مرگومیر به زیر 50 نفر خواهد رسید. با روند کنونی واکسیناسیون و البته احتمال شیوع سویههای دیگر کرونا چقدر میتوان به این گفته دلخوش بود؟
مسلما میزان مرگومیر قابلپیشبینی نیست؛ اما به نظر میرسد با افزایش تعداد واکسینهها و رعایت شیوهنامههای بهداشتی تعداد فوتیها کاهش یابد. همانطور که در سال گذشته مشاهده شد، بهدلیل استفاده افراد از ماسک و رعایت فاصلهگذاری آمار آنفولانزا کاهش یافت. هرچند کرونا و آنفولانزا علائمی بسیار شبیه به هم داشتند، در آنفولانزا علائم بیمار شدیدتر بود. بههرحال باید صبر کرد تا میزان اثربخشی واکسنها مشخص شود.
انتظار داریم زمانی که همه گروههای هدف و پرخطر واکسن دریافت کردند، کرونا تا حدودی کنترل شود. البته اطلاعات اشتباهی بین مردم، مبنی بر اینکه واکسن ایمنیزایی صددرصدی ایجاد میکند، در حال ردوبدل شدن است. به همین دلیل افراد بهاشتباه فکر میکنند زدن واکسن میزان ابتلا به کرونا را صفر میکند. آنها تصور میکنند واکسن کرونا هم مانند واکسنهای دیگر است که قبلا در زمان کودکی دریافت کردهاند.
این نوع نگرش درباره کرونا فوقالعاده خطرناک است و باعث میشود افراد اقدامات حفاظتی و بهداشتی را انجام ندهنــد. در ایـــن صورت، احتمال شیوع گسترده ویروس وجود دارد؛ مثل اتفاقی که در کشور شیلی افتاد. بهرغم اینکه جمعیت این کشور کم بود و مردم آن خیلی زود واکسن دریافت کردند، دوباره پس از مدتی ویروس در آن بهصورت گسترده شیوع پیدا کرد.
در صحبتهای خود به آنفولانزا اشاره کردید. با توجه به اینکه اکنون، فرصت طلایی دریافت واکسن آنفولانزا در کشور است (البته اگر مثل سال گذشته دسترسی به این واکسن غیرممکن نباشد)، آیا تزریق همزمان دو واکسن کرونا و آنفولانزا امکانپذیر است؟
ازآنجاییکه ساختار این دو ویروس با همدیگر متفاوت است، افراد بهویژه گروههای هدف، در صورت دسترسی به واکسن حتما باید، برای تزریق آن اقدام کنند. البته چندان به این موضوع خوشبین نیستم و بعید میدانم، امسال هم اتفاقی در این زمینه رخ دهد و واکسن بهراحتی در اختیار افراد قرار گیرد. زمان طلایی برای تزریق این واکسن 15 شهریور تا 15 مهر است؛ درحالیکه هنوز خبری از تزریق آن در کشور نیست.
به دز بوستر نیز اشاره کردید. ایمنی واکسنها به چه میزان است و درصورتیکه افراد موفق به دریافت دز سوم واکسن نشوند، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
تزریق واکسن باید بهصورت متوالی انجام شود؛ یعنی هر نه تا شش ماه واکسیناسیون عمومی در کشور اتفاق بیفتد.
این روند تا چه مدت باید ادامهدار باشد؟
حداقل برای یک تا دو سال. البته در حال حاضر، دریافت دز بوستر یا یادآور چندان دغدغه مردم نیست؛ چراکه هنوز جمعیت زیادی موفق به دریافت و تزریق همان دز اول واکسن کرونا هم نشدهاند.
