آنچه رئیس جمهور نیز بر آن تأکید دارد این است که ایران تنها بهدنبال مذاکرات سازنده شامل لغو تمام تحریمها و بازگشت به متن برجام بدون یک کلمه زیاد یا کم است. در این میان در تمام طول دوران مذاکرات هستهای میان ایران و 1+5رژیم صهیونیستی از هیچ تلاشی برای بر هم زدن این مذاکرات فروگذار نکرد. تیم جدید مذاکرهکننده ایران و در رأس آنها امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه دولت سیزدهم، در سفر خود به نیویورک و در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در دیدار با مقامات اتحادیه اروپا تأکید کرد که ایران بهزودی به مذاکرات برمیگردد. تاکنون زمان دقیق آغاز دور جدید مذاکرات از سوی هیچیک از طرفین مشخص نشده است.
گروه سیاسی خانه اندیشمندان علوم انسانی در نشستی مجازی با حضور احمد دستمالچیان، سفیر سابق ایران در لبنان و اردن، و احسان اعجازی، پژوهشگر و استاد روابط بینالملل، به بررسی اهداف و رویکردهای پیش روی برجام و همچنین تأثیر رژیم صهیونیستی بر مذاکرات وین پرداخت.
اهداف و رویکردهای مذاکرات هستهای
در ابــتــدای این نــشـســت، احمد دستمالچیان به بیان مختصری از ضرورت شکلگیری برجام پرداخت و گفت: «برجام در شرایطی شکل گرفت که مقام معظم رهبری با اتخاذ سیاست تاکتیکی نرمش قهرمانانه و بنا بر ضرورت کشور خواستند یک تحول و تنفسی در جریان سیاسی امنیتی کشور ایجاد شود؛ خصوصااینکه خطمشی دولت آقای روحانی نیز مبنی بر مذاکره بهمنظور حل مسائل ایران با قدرتهای بزرگ در خصوص مسئله هستهای بود. لذا در چنین شرایطی برجام شکل گرفت. از طرفی، قدرتهای بزرگ همچون آمریکا همیشه مترصد این بودند که با جمهوری اسلامی به مذاکرهای شفاف در خصوص فناوری هستهای ایران بپردازند.»
سفیر اسبق ایران در لبنان با اشاره به اینکه در حال حاضر ما تجربه کافی درباره برجام و مذاکرات آن داریم، افزود: «حال این موضوع موردتوجه است که چرا برجام بااینهمه تلاش و مذاکره طی سالهای اخیر، نهایتا به سرانجام نرسید و ما نتوانستیم بهرهبرداری کامل و کافی از آن داشته باشیم؟ از این منظر برجام باید از دو جهت موردبررسی قرار گیرد: برجام ازنظر کالبدی، دارای اشکال اساسی است؛ اینکه تعهداتی که بر عهده اعضای برجام است، ازنظر زمانی متناظر و متضامن اعمال آنها نیست. به عبارتی، گامهایی که هر یک از طرفین در بستر برجام و تعهداتشان برداشتهاند، متناسب با یکدیگر و همزمان باهم نیستند. مهمترین نکته این است که هیچ تضمینی روی این گامهای برداشتهشده، وجود ندارد؛ بهعنوانمثال، ایران با اعتماد به طرفهای مقابل خود به انجام تعهداتش پرداخته، درحالیکه تمامی این تعهدات یکطرفه و تنها از سوی ایران صورت گرفته است. به عبارتی، برجام با این شکل اجرای کنونی نه یک پیمان، بلکه تنها یک متن نوشتاری بدون تعهد و الزام برای طرفهای مقابل ایران است؛ توافقی که تنها روی کاغذ آمده است و تنها شورای امنیت میتواند از طریق آن علیه ایران اقدام کند.»
نباید به وعدههای آمریکا دلخوش میکردیم
دستمالچیان گفت: «اشتباه بزرگ ایران در رابطه با برجام این بود که ما همان ابتدای کار تمام مواردی را که متعهد شده بودیم، در خصوص غنیسازی اورانیوم انجام دادیم تا آمریکا هم در مقابل به لغو تحریم علیه ایران بپردازد؛ آنچه تاکنون رخ نداد.» به گفته این دیپلمات پیشین، ایران دلش را به وعدههای جو بایدن در خصوص برگشت آمریکا به برجام خوش کرد. درواقع قصد بایدن این بود که ایران را مجبور به بازگشت به تعهدات برجامی کند؛ اما از تعهدات خود روی گرداند. در چنین شرایطی مقام معظم رهبری سیاستی بسیار هوشمندانه و از روی تدبیر دراینباره اتخاذ کردند که آمریکا و تمام شرکای اروپاییاش باید به تمامی تعهداتی که در برجام دارند (لغو کلیه تحریمها) جامه عمل بپوشانند تا ایران نیز به وظایف خود دراینباره اقدام کند؛ آنچه باعث شکلگیری مذاکرات وین بر اثر فشار اروپاییها و البته فعالیتهای پشت پرده آمریکا نیز شد.»
او افزود: «تمام طول مذاکرات وین درباره نحوه انجام تعهدات دو طرف بود؛ حتی در آخرین جلسه، آمریکاییها بهظاهر قبول کردند که این تعهدات را انجام دهند؛ اما درنهایت با مطرحکردن یک بند، از جمهوری اسلامی ایران خواستند که در رابطه با مسائل دفاعی و امنیتی (موشکهای بالستیک) و همچنین رفتارهای منطقهای خود تعهداتی دهد؛ آنچه ایران زیر بار آن نرفت و از همان نقطه، مذاکرات نیز متوقف شد و به حالت تعلیق درآمد؛ البته بنا به شرایط و مقتضیات ایجادشده، توافقهایی میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی صورت گرفته است تا مذاکرات وین بار دیگر از سر گرفته شود که البته امیدواریم تا آن زمان همهچیز در چارچوب و قالب خاص خودش پیش برود و تغییری نکند.»
رژیم صهیونیستی به دنبال تغییراتی در مفاد برجام است
در ادامه این نشست آنلاین، احسان اعجازی با تمرکز بر دیدگاه رژیم صهیونیستی در قبال برنامه هستهای ایران و مذاکرات وین و تأثیر آن بر رفتار آمریکا و کشورهای اروپایی در مذاکرات وین گفت: «به اعتقاد رژیم صهیونیستی برجام دارای یک سری نواقصی است که همین نواقص ازنظر آنها باعث بیخاصیت نشان دادن این توافق شده است؛ بندهایی که همگی دارای تاریخمصرف هستند و با پایان تاریخ تعیینشده، فعالیتهای هستهای ایران از سر گرفته خواهد شد.»
او افزود: «اسرائیلیها بر چند موضوع اساسی تأکیددارند؛ اینکه طبق برجام و قطعنامه شورای امنیت محدودیتهایی که بر موشکهای بالستیک ایران وضعشده در سال 2023 و همچنین محدودیتهای موجود بر سانتریفیوژهای پیشرفته ایران نیز در سال 2024 برداشته خواهد شد. در سال 2025 شورای امنیت نیز روی برنامه هستهای ایران تمرکز نخواهد داشت و این اجازه را به ایران میدهد که تجهیزات هستهای موردنیاز خود را از خارج وارد کند. از طرفی در آن زمان تحریمها علیه ایران برداشتهشده است. در سال 2031 طبق توافقهای برجام محدودیتهای اصلی در خصوص غنیسازی اورانیوم و تولید پلوتونیم نیز برای ایران حذف خواهد شد.
البته همه این موارد به شرطی صورت میگیرد که در آن زمان توافق برجام همچنان پابرجا باشد؛ بنابراین این رفع محدودیتها مــوجــب نــگرانــی صهیــونیــســتها شده است و آنها اصرار دارند که تغییراتی در مفاد برجام صورت گیرد.»
این کارشناس بینالملل ادامه داد: «در چنین شرایطی رژیم صهیونیستی با دو گزینه روبهروست؛ اینکه، یا با ایالاتمتحده درگیر شود، یا اینکه، به زعم خود، تهدید ایران هستهای را به هر نحوی رفع کند. در گزینه دوم، آنها تلاش میکنند تا مشکل خود با ایران را به یک مسئله بینالمللی تبدیل کرده و به دنیا القا کنند که تهدید ایران تنها علیه رژیم صهیونیستی نیست و ایران برای کلیه کشورهای منطقه و فرا منطقه نیز خطرآفرین است.»
رژیم صهیونیستی میخواهد از ایران چهرهای خطرناک نشان دهد
بــه بــیــان اعـجــازی، اصلیترین سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در قبال برنامه هستهای ایران، عدم دوری از متحدان خود و جلوه دادن فعالیتهای هستهای ایران بهعنوان یک تهدید بینالمللی و البــتــه حــفــظ این وضــعــیــت است.
او مــیافــزایــد: «بــهطــورکلی رژیم صهیونیستی برای مواجهه با ایران هستهای چهار مسیر متفاوت را بهصورت همزمان پیگیری میکند؛ اول، همکاری اطلاعاتی با کشورهای عضو آژانس بینالمللی انرژی اتمی،بهخصوص با آمریکاییها؛ دوم، اقدام بر اساس محورهای عملیاتی، تا از طریق عملیاتهای سایبری و حتی نظامی به سایتهای هستهای ایران آسیب برسانند. بعد دیگر، بعد دیپلماتیک است که دارای دو وجه بینالمللی و منطقهای است. در وجه بینالمللی رایزنیهای گسترده دیپلماتیک رژیم صهیونیستی با آمریکا، روسیه، بریتانیا، آلمانیها و فرانسویها دیده میشود و وجه منطقهای آن نیز به ائتلاف رژیم صهیونیستی با مجموعهای از کشورهای عربی در راستای مقابله با ایران هستهای برمیگردد. بعد چهارم اما بعد تبلیغاتی و پروپاگاندا محوری است؛ اینکه رژیم صهیونیستی در زمان اجرای عملیاتهای خود، از طریق تبلیغات و پروپاگاندا، آنها را بسیار برجسته نشان میدهد. این رژیم از طریق رسانههای بینالمللی و همچنین فارسیزبان یک مدل ایران هستهای خطرناک را به جهان معرفی میکند.»
تاکتیکهای رژیم صهیونیستی در قبال ایران
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تمام سعی رژیم صهیونیستی بر این است که مسئله برجام را با مسائل منطقهای ایران پیوند زند، گفت: «آنها معتقدند که برجام باعث افزایش توان مالی و اقتصادی ایران در کمک به گروههای مقاومت در منطقه شده؛ آنچه امنیت کشورهای منطقه و بهخصوص رژیم صهیونیستی را به خطر انداخته است. تأکیدشان هم بر این است که تعداد گروههای شبهنظامی طرفدار ایران و توان نظامی آنها نیز از این طریق افزایش پیداکرده است؛ بنابراین بهدنبال این هستند که ذهن سیاستمداران منطقهای و بهخصوص غربیها را به این موضوع سوق دهند که مواظب ایران خطرناک باشید؛ چراکه هرلحظه ممکن است شما یک ایران هستهای و دارای سلاح هستهای را ببینید. »
اعــجــازی در ادامه ســخــنــانــش به توضیح نکته بعدی درباره تاکتیکهای رژیم صهیونیستی در قبال ایران پرداخت و خاطرنشان کرد: «بعدازاینکه دولت بایدن بر سر کار آمد و مذاکرات وین آغاز شد، اسرائیلیها با این پرسش مواجه شدند که اگر ایالاتمتحده نتواند یا نخواهد تمام منافع ما را در قبال ایران تأمین کند، آیا ما باید برای مهار ایران هستهای به خود متکی بوده یا همچنان دنبالهرو سیاستهای آمریکا در قبال ایران باشیم؟ البته به نظر میرسد دولت فعلی رژیم صهیونیستی بهدنبال این نیست که راه تقابل و کشمکش با ایالاتمتحده را در پیش گیرد؛ به این دلیل که آنها معتقدند اگر در قبال برنامه هستهای ایران، با آمریکا به تقابل بپردازند، دچار انزوا در صحنه بینالمللی خواهند شد. در حال حاضر اسرائیلیها ترجیح میدهند که گفتوگوهای خیلی آرام، مفصل و طولانیمدت را با آمریکاییها و درباره مسائل جزئی برنامه هستهای ایران آغاز کنند؛ اینکه برجام فعلی دارای چه نواقصی است و توافق جدید با ایران چه ویــژگیهــا و مــؤلفــههــایــی داشته باشد.»
صهیونیستها فقط به دنبال آزادی عمل در خاورمیانه هستند
اعجازی گفت: «مراودات اسرائیل با آمریکا در این زمینه دارای چند هدف است؛ اول اینکه، آمریکا باید در وین به یک توافق طولانیمدت، محکمتر و قویتر با ایران دست پیدا کند تا اگر شکست خورد، یک طرح جایگزین برای آن داشته باشد. دومین هدف، ایجاد یک نظارت گسترده و دائم بر برنامههای هستهای ایران است. به دنبال آن نیز شرایطی ایجاد کنند که بتوانند با هر تخلف ایران به فعالیت هستهای ایران مهر توقف زنند. هدف دیگر اسرائیل از گفتوگو با آمریکا بر سر ثبات منطقهای اسرائیل و عــادیســازی روابط اسرائـیــل با کشــورهــای عــربــی منــطقه است. از سوی دیگر، اسرائیل همچنین به دنبال این است که از مسابقه تسلیحات در منطقه خاورمیانه با هدف ایجاد امنیت خود جلوگیری کند. آخرین هدف رژیم صهیونیستی آزادی عمل در خاورمیانه است؛ اینکه در صورت توافق یا عدم توافق کشورهای عضو برجام با ایران، آزادی عمل او در منطقه خاورمیانه نباید گرفته شود تا در صورت به خطر افتادن منافعش، دست به اقدام نظامی علیه ایران زند. او همچنین خواهان برتری نظامی در منطقه خاورمیانه و در بعد نیروی زمینی، دریایی و بهخصوص هوایی و حفظ همیشگی آنها است. به عبارتی اسرائیلیها بر این موضوع تأکید دارند که آمریکاییها باید در حوزه نظامی بیش از گذشته و ازلحاظ مالی، لجستیکی و تکنولوژیکی به اسرائیل کمک کنند.»
