مواد‌مخدر در میان نوجوانان طرفداران بسیاری دارد که بخش عمده‌ای از عوامل آن به محیط و تربیت خانوادگی آن‌ها بستگی دارد و بخشی مربوط به کنجکاوی نوجوان می‌شود. اعتیاد به مواد مخدر نشانه‌های مشخصی دارد و آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر زندگی فرزندتان می‌گذارد؛ بهترین راه محافظت از نوجوانان در برابر اعتیاد، پیشگیری‌کردن از آن است که با انجام روش‌های مناسب صورت می‌گیرد. بسیاری از والدین عقیده دارند که اعتیاد نوجوانان نوعی سرکشی و تلاش برای جلب توجه است؛ اما این علت فقط شامل حال عده محدودی از نوجوانانی است که در دام اعتیاد می‌افتند و خطری که این گروه سنی را تهدید می‌کند، تا این حد ساده و تک‌بعدی نیست. مصرف مواد مخدر در میان نوجوانان خانواده‌های زیادی را درگیر مشکلات و آسیب‌های اعتیاد می‌کند. برای پیشگیری و درمان اعتیاد در نوجوانان در ابتدا لازم است تا علل گرایش به مواد مخدر در آن‌ها بررسی شود. در رابطه با علت گرایش نوجوانان به اعتیاد و راه‌های پیشگیری و محافظت از فرزندان خود در برابر این بلای خانمان‌سوز با علی‌اکبر ابراهیمی، روان‌شناس و معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان اصفهان به گفتوگو نشسته‌ایم.
چرا نوجوان الکل، سیگار یا سایر مواد را مصرف می‌کنند؟
برای این سؤال که چرا فرزندان ما الکل، سیگار یا سایر مواد مصرف می‌کنند، تنها یک پاسخ وجود ندارد؛ بلکه پاسخ‌های گوناگونی وجود دارد که با عوامل اجتماعی، عاطفی، جسمی و محیطی مرتبط است؛ برای مثال تأثیر فشار هم‌سالان و اثر قدرتمند هم‌رنگی با همتایان یکی از این موارد است. نیاز به گریز از اضطراب افراد نیز از جمله علل دیگر گرایش افراد به مصرف مواد مخدر است؛ چرا که جوانان غالبا در موفقیت‌های اجتماعی دچار استرس می‌شوند. تمایل به تجربه احساسات لذت‌بخش و آرامش‌یافتن یا جست‌وجوی هیجان، ارضای کنجکاوی یا کاهش خستگی و گریز از موقعیت‌های غیر قابل تحمل نیز از دلایل دیگر گرایش به مواد است؛ زیرا ممکن است نوجوانان الکل، مواد و سیگار مصرف کند تا بتوانند روی عزت نفس پایین خود سرپوش بگذارند.
عوارض اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان چیست؟
مواد مخدر باعث نابودی بدن و روان می‌شود. در نوجوانان این آسیب‌ها شدیدتر است؛ چرا که آن‌ها در سنین رشد هستند. شایع‌ترین عوارض اعتیاد به مواد مخدر در نوجوانان را می‌توان علائم حیاتی غیرطبیعی، تضعیف سیستم ایمن، بیماری‌های کلیوی، فشار خون بالا، مشکلات ریوی، آسیب کبدی، حملات قلبی، عوارض روحی و روانی اعتیاد در نوجوانان، تشدید نشانه‌های مشکلات روحی و روانی موجود، مشکل در توانایی‌های ذهنی همچون تمرکز، خشم و پرخاشگری، پارانویا (شکاکی)، تحریک‌پذیری، افسردگی، اضطراب، عوارض اجتماعی اعتیاد در نوجوانان، مشکل در برقراری ارتباط با دیگران، تغییرات شخصیتی مـــنــفی، ازدســت‌دادن دوســتــان، مشکلات درسی و مشکلات قانونی دانست.
نشانه‌ها و علائم مصرف مواد درنوجوانان چگونه بروز می‌کند؟
نشانه‌های اعتیاد به مواد مخدر در افراد مختلف، متفاوت است؛ اما به‌طور کلی برخی از علائم در میان همه افراد مشترک است. رفتاری‌های منفی همچون دزدی (برای خرید مواد مخدر)، استفاده زیاد از عطر برای پوشاندن بوی مواد مخدر، افت شدید درسی و مشکلات تحصیلی، تغییرات شدید رفتاری و شخصیتی، مشکلات انضباطی در مدرسه، ایجاد حالات خماری، گشادی مردمک چشم، دوره‌های پیش‌فعالی، دروغ‌گفتن‌های مکرر، قرمزی چشم‌ها، فرار از مدرسه، تحریک‌پذیری از جمله علائمی هستند که در نوجوانان بیشتر بروز می‌کنند. البته وجود این علائم لزوما به معنی اعتیاد نوجوان نیست و ممکن است به دلیل سن بلوغ نوجوان و حتی استرس شدید باشد. برای اطمینان از اعتیاد نوجوان خود و تشخیص آن تست اعتیاد ضروری است.
محبوب‌ترین مواد مخدر در میان نوجوانان کدام‌اند؟
معمولا نوجوانان به هر ماده مخدری که بیشتر در دسترس باشد، گرایش پیدا می‌کنند؛ اما شایع‌ترین و محبوب‌ترین مواد مخدر میان نوجوانان ماریجوانا، اکستازی، کوکائین، شیشه، ترامادول و مشروبات الکلی است. به‌طورکلی نوجوانان به مصرف مواد توهم‌زا و محرک بیشتر از سایر مواد علاقه نشان می‌دهند. ماده مخدر گُل بیشترین محبوبیت را بین نوجوانان دارد و ترک آن خود فرد و خانواده‌اش را با چالش‌های بیشتری نسبت به مواد دیگر مواجه می‌سازد؛ چرا که علاوه بر وابستگی جسمانی، وابستگی روانی زیادی برای فرد ایجاد می‌کند.
عوامل مؤثر محافظت از نوجوانان در برابر اعتیاد را توضیح دهید؟
بهترین راه برای حفظ‌کردن نوجوانان از خطر اعتیاد، پیشگیری از آن است. افزایش آگاهی در نوجوانان، یکی از مهم‌ترین عوامل گرایش نوجوانان به مصرف مواد مخدر عدم آگاهی آن‌ها از عوارض و آسیب‌های مواد مخدر است. بسیاری از آن‌ها تصور می‌کنند که ماده‌مخدر گل یا همان ماریجوانا اعتیاد نمی‌آورد یا تریاک به دلیل داشتن مورفین تنها خاصیت دارویی دارد؛ در صورتی که از عوارض جبران‌ناپذیر آن خبر ندارند. والدین وظیفه دارند تا با روش‌های درست تربیتی آگاهی‌های لازم را در اختیار فرزندان خود قرار دهند. مدرسه و معلمان پرورشی نیز در شفاف‌سازی برای نوجوانان نقش بسیاری دارند. مشاوره روان‌شناسی در زمینه آگاه‌سازی نوجوانان روش‌ها و آموزش‌های کاربردی را در اختیارتان قرار می‌دهد. افزایش اعتماد‌به‌نفس نیز تا حد زیادی تحت‌تأثیر رفتار و تربیت والدین است. برای حفظ عزت‌نفس نوجوان باید رفتار صحیح با او انجام شود و به این ترتیب خطر اعتیاد را تا حد زیادی کاهش داد؛ بنابراین والدین باید اعتماد‌به‌نفس را از همان کودکی در فرزندان خود پرورش دهند. همچنین خانواده‌ها باید مسئولیت‌هایی مطابق با توانایی‌های نوجوان به او بدهند. این کار باعث می‌شود مسئولیت‌پذیری او افزایش پیدا کند و یاد بگیرد که هر کاری عواقبی دارد. همچنین دادن مسئولیت به نوجوانان باعث می‌شود تا زندگی آن‌ها از یکنواختی دربیاید و به این ترتیب برای اندکی هیجان به سراغ مصرف مواد نمی‌روند. تربیت والدین تأثیر بسیار زیادی در بروز مشکلات رفتاری نوجوانان دارد. رابطه صمیمی والدین و نوجوانان باعث می‌شود تا هنگام مشکلات و بحران‌های نوجوانی به جای پناه‌بردن به مواد مخدر و دوستان ناباب، در محیط روانی خانواده باقی بمانند و با به کارگیری مهارت‌های حل مسئله مسائل خود را برطرف کنند. همراه‌بودن والدین با نوجوانان باعث می‌شود تا از خطرات اعتیاد در امان بمانند. آن‌ها باید به حرف‌های نوجوان خود گوش دهند و او را همان‌طور که هست، بپذیرند.
اعتیاد در نوجوانان چگونه درمان می‌شود؟
در صورتی که والدین متوجه شوند که فرزند نوجوانشان درگیر مصرف مواد مخدر شده است، در وهله اول باید آرامش خود را حفظ کنند و از تنبیه و سرزنش او بپرهیزند. رفتارهای نادرست والدین در این باره، ارتباط صمیمی را از بین می‌برد و شرایط را بدتر می‌کند. در نتیجه نوجوان برای ترک، همکاری لازم را انجام نمی‌دهد. پدر و مادر باید با او صحبت کنند و به او اطمینان دهند که در مسیر ترک با او همراه هستند و از او حمایت می‌کنند. آن‌ها باید از قطع خودسرانه مواد و اجبار نوجوان به ترک اجتناب کنند. ترک اعتیاد به صورت خودسرانه و با روش‌های سنتی امکان‌پذیر نیست و همیشه احتمال بازگشت به مصرف مواد وجود دارد. امروزه روش‌های بسیاری برای ترک اعتیاد وجود دارد؛ اما پیش از هر اقدامی لازم است با یک مشاوره ترک اعتیاد صحبت کنند.
