در جریان مذاکرات فشرده دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان با همتای سعودی خود که از ۱۵ تا ۱۹ اسفندماه در شهر پکن، پایتخت جمهوری خلق چین، برگزار شد، دو کشور ایران و عربستان توافق کردند که پس از هفت‌سال روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند. طبق توافق حاصل‌شده روز گذشته (جمعه 19 اسفند)، علی شمخانی و مساعد بن‌محمد العیبان، مسئولان نهادهای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی طی مراسمی با امضای بیانیه مشترک میان ایران، عربستان و چین احیای روابط تهران_ ریاض را به صورت رسمی اعلام کردند.
روابطی که احیای آن ازجمله موضوعات مورد بحث رئیس‌جمهور کشورمان و رئیس‌جمهور چین در سفر بهمن‌ماه آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی به چین و به نوعی ره‌آورد این سفر بود و شمخانی برطبق توافقات حاصل شده میان شی‌جین پینگ و همتای ایرانی‌اش در پکن، به منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات بین تهران-ریاض پیگیری‌ها را در این رابطه از نیمه دوم اسفند ماه آغاز کرده بود و در نهایت آن را به سرانجام رساند.
بر اساس این توافق در پکن که پیش‌زمینه آن در پنج‌دور مذاکره اولیه ایران با عربستان سعودی به میزبانی عراق و عمان انجام شده بود، وزیران خارجه دوکشور ضمن ملاقات با یکدیگر، حداکثر ظرف دوماه، زمینه‌های اجرایی تبادل سفرا و بازگشایی سفارتخانه‌ها و همچنین سایر الزامات برای از سرگیری روابط را فراهم خواهند کرد.
بیانیه سه‌جانبه ایران، عربستان و چین
در پایان مذاکرات ۱۹ اسفندماه برابر با ۱۰ مارس ۲۰۲۳، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، مساعد بن‌محمد العیبان، وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و وانگ ئی عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد. متن این بیانیه به شرح زیر است:
در پاسخ به ابتکار شایسته جناب آقای شی جین‌پینگ، رئیس جمهوری خلق چین در حمایت از گسترش روابط جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی، بر اساس اصل حسن هم‌جواری و با توجه به توافق ایشان با سران دو کشور در میزبانی و حمایت از انجام گفت‌وگو بین جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی و همچنین تمایل دو کشور به حل و فصل اختلافات از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی بر اساس پیوندهای برادرانه و با تأکید بر پای‌بندی دو کشور به اصول و اهداف منشور سازمان ملل متحد و منشور سازمان همکاری اسلامی و اصول و رویه‌های بین‌المللی، هیئت‌های جمهوری اسلامی ایران به ریاست امیر دریابان علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی و پادشاهی عربستان سعودی به ریاست دکتر مساعد بن محمد العیبان، وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی از تاریخ ۱۵ تا ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۶ تا ۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی در پکن با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند.
جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی با سپاس و قدردانی از جمهوری عراق و سلطنت عمان به خاطر میزبانی گفت‌وگوهای انجام شده بین دو طرف در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ خورشیدی (۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ میلادی) از رهبری و دولت جمهوری خلق چین برای میزبانی و حمایت از گفت‌وگوهای انجام‌شده در این کشور و تلاش برای به‌ثمرنشستن آن تشکر کردند. در نتیجه گفت‌وگوهای انجام‌شده، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی توافق کردند ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند. وزرای امور خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات می‌نمایند.
دوکشور با تأکید بر احترام به حاکمیت و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر در زمینه اجرای موافقت‌نامه همکاری‌های امنیتی امضاشده در تاریخ ۱۳۸۰/۱/۲۸ خورشیدی برابر با ۲۰۰۱/۴/۱۷ میلادی و نیز موافقت‌نامه عمومی همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی، سرمایه‌گذاری، فنی، علمی، فرهنگی، ورزشی و جوانان، امضاشده در تاریخ ۱۳۷۷/۳/۶ خورشیدی برابر با ۱۹۹۸/۵/۲۷ میلادی توافق کردند. سه کشور اراده قاطع خود را جهت به‌کارگیری تمامی تلاش‌ها برای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام می‌نمایند.
توافق با عربستان، دستاورد سیاست همسایگی؟
همانطور که اشاره شد، احیای روابط ایران و عربستان پس از هفت سال که در قطعی کامل به سر می‌برد از جمله دستاوردهای سفر آیت الله رئیسی به پکن طی هفته‌های گذشته است؛ آنطور که بساری از کارشناسان و تحلیلگران روابط بین‌الملل آن را برگرفته از سیاست همسایگی دولت سیزدهم می‌دانند و محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور نیز با تأکید بر این رویکرد و در پی اعلام توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط دو جانبه در توئیتر خود یادآورشد: «سیاست همسایگی آیت‌الله رئیسی بار دیگر جواب داد. در مذاکرات آقای شی با ایشان در پکن، ابتکارهای سازنده منطقه‌ای مطرح شد که اینک به ثمر نشسته است. ترکیب سیاست همسایگی و اوراسیاگرایی هم باعث تقویت همکاری‌های اقتصادی و هم گسترش ثبات و برادری و امنیت درون‌زا بدون مداخله خارجی می‌شود.»
در عین حال دبیر شورای امنیت ملی کشورمان نیز پس از امضای بیانیه مشترک سه‌جانبه میان جمهوری اسلامی ایران، پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری خلق چین در پکن در این خصوص به «نورنیوز» گفت: «سفر بهمن‌ماه آیت‌الله رئیسی به چین و گفت‌وگوی آقای شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین با رئیس‌جمهور کشورمان، بستر شکل‌گیری مذاکرات جدید و بسیار جدی میان هیئت‌های ایران و عربستان سعودی را فراهم کرد.»
شمخانی گفت وگوهای انجام‌شده میان دو کشور را صریح، شفاف، همه‌جانبه و سازنده عنوان کرد و افزود: «رفع سوءتفاهم‌ها و نگاه رو به آینده در روابط تهران-ریاض، قطعا توسعه ثبات و امنیت منطقه‌ای و افزایش همکاری کشورهای حوزه خلیج‌فارس و جهان اسلام را برای مدیریت چالش‌های موجود به‌دنبال خواهد داشت.»
او در ادامه از نقش سازنده جمهوری خلق چین در خصوص حمایت از توسعه روابط کشورها که لازمه رفع چالش‌ها و افزایش صلح و ثبات و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی است، قدردانی کرد. دبیر شورای عالی امنیت ملی پنج‌دور مذاکره اولیه انجام‌شده با عربستان سعودی که به میزبانی عراق و عمان انجام شد را در دست‌یابی به توافق نهایی، مؤثر ارزیابی و از تلاش این دو کشور نیز در این خصوص سپاس‌گزاری کرد.
