به گزارش اصفهان زیبا؛ مبانی کلامی مکاتب ازجمله علل مؤثر در پیدایش و رویکرد جنبشهای مکتبی است. یکی ازاینگونه جنبشها، جنبش حزبالله لبنان است که مبانی اعتقادی و کلامی شیعه در شکلگیری و گسترش آن نقش پررنگی داشته است. شکلگیری این جنبش و حضور آن در عرصههای مختلف اجتماعی، سیاسی و نظامی منطقه که دستاوردهای مهم و پیروزیهای متعدد را نیز با خود بههمراه داشته، سبب جلبتوجه دنیا به این جریان شد و نظریهپردازان و تحلیلگران متعددی از سراسر دنیا، هر یک از زاویهای خاص به بررسی مقاومت حزبالله پرداختهاند؛ اما بهترین روش برای شناخت مبانی کلامی جنبش حزبالله آشنایی با پیشینه تاریخی حرکتهای انقلابی تشیع است.
شیعیان بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص)، بهجز مقطع کوتاه خلافت امام علی(ع)، همواره مورد بیمهری حاکمان قلمروی اسلامی بودند؛ چراکه مکتب تشیع معتقد بود که رسالت امری الهی است و تداوم آن نیز منوط به نصب الهی بوده و این پیامبر است که براساس امر خدا، سرپرست جامعه اسلامی را مشخص خواهد کرد.
شیعه به دلایل متعددی همچون عقیده به غصب خلافت از اهلالبیت، وقوع فاجعه کربلا، اعتقاد به انتظار فرج و مسئله ظهور حضرت مهدی(عج) و وجود سامانه اجتهاد در فقه این مکتب، همواره خواهان تحول ریشهای در جوامع اسلامی بودهاست.
اصول انقلابهای شیعی
از منظر تشیع، جنبشها دارای مبانی ایدئولوژیک از پیش تعیینشدهای به این قرار هستند:
جریانهای شیعی همواره بهدنبال ارائه توسعه بر پایه شرع بوده و اسلام را کاملترین شیوه زندگی میدانند؛ علاوه بر این، جنبش شیعی برای حضور اسلام در زندگی فردی و اجتماعی و زدودن مظاهر جهل، ظلم و شرک معتقد به تشکیل حکومت اسلامی است. ازجمله مبنای مهم دیگر این جنبشها، مخالفت جدی با غربگرایی است. انقلابهای شیعی، غربگرایی با مدلهای غیرمذهبی را عامل مهم انحطاط جوامع اسلامی بهشمار میآورند؛ همچنین آنها بازگشت به عصر طلایی جهان اسلام را در بازگشت کامل به اسلام میپندارند. آنها نظام حاکم بر دنیا را نظامی ظالمانه تلقی میکنند و بر این باورند که این وضعیت نیاز به بازنگری دارد و درنهایت این انقلابها، آمریکا و اسرائیل را بزرگترین دشمن جوامع اسلامی میشمرند.
جنبش حزبالله لبنان بهعنوان یکی از جنبشهای شیعی نیز بر پایه مبانی فوق شکل گرفت؛ بهعنوان نمونه، سیدحسن نصرالله در سخنرانی ۴ اکتبر ۱۹۹۵ چنین میگوید: «اسلام برای ما دین مسجد، مدرسه، خیابان، دولت و نهادهاست. دین قادر به برپایی انقلاب و اقامه دولت است؛ همانگونه که در ایران ثابت شد اسلام قادر است در مشکلترین شرایط و بدترین تهدیدها، انقلاب برپا و دولتی اقامه کند.»
او درباره آمریکا و اسرائیل نیز اینگونه سخن میگفت: «هدف تکفیریها و تندروها و اربابان آمریکایی و صهیونیستیشان، این است که بین ما جدایی بیفکنند و ما از همدیگر دور شویم و هر کس به راه خود برود.»
جنبش حزبالله لبنان ازجمله مؤثرترین و فراگیرترین جنبشهای شیعی است که توانست تحتتأثیر مبانی کلامی امامیه در راستای احیای اندیشههای تشیع و مبارزه با رژیم اشغالگر صهیونیسم موفق ظاهر شود؛ این در حالی است که در ظاهر مقاومت حزبالله درمجموع از نظر عوامل بالفعل مادی از دشمن خود ضعیفتر بودند؛ اما در جهانبینی اسلامی عوامل الهی و معنوی میتواند عوامل مادی را تحتالشعاع قرار دهد و نیروهای حزبالله لبنان نیز دقیقا با این عقیده، در مقابل دشمن ایستادگی کردند.
مبانی کلامی حزبالله
بدون شک هر حرکت انسانی بر پایه عقایدی صورت میگیرد و این اصل در حیطه جنبشها از اهمیت ویژهای برخوردار است. مبانی کلامی در هر انقلاب مکتبی، به همه فعالیتها، استراتژیها و مبارزات جهت میبخشد. مبانی کلامی مؤثر امامیه در جنبش حزبالله نیز چنین است. توحید و خداشناسی از اصول اولیه عقاید حزبالله است. پیامبر اکرم(ص)سرفصل منشور رسالت خود را توحید و شعار «قولوا لاالهالاالله تفلحوا» قرارداد و آن را تنها راه سعادت و نجات جامعه انسانی معرفی کرد.
اعتقاد به خداشناسی توحیدی در بین حزبالله نیز نظامی را پایهریزی کرد که قوانین آن از طرف ذات اقدس الهی وضع شده و حاکمان فقط مجریان این قوانین هستند و مردم نیز فقط پذیرای آن قوانینی هستند که امر خداوند باشد. این جنبش در حوزه سیاست نیز بر مبنای فقه امامیه پیش رفته و دبیر آن چنین معتقد است که حزبالله به اسلام سیاسی و عدم جدایی دین از سیاست باور دارد و این باور که قوانین اسلام و سیره اهلبیت، ظرفیت لازم برای تشکیل حکومت و اقامهدولت را دارد، از مبانی اعتقادی این جنبش محسوب میشود.
عقیده مقاومت لبنان بر این است که امامت که ادامه نبوت بوده، دارای شئون مختلفی ازجمله رهبری سیاسی امت است و هرگونه مقاومت و جهاد بدون ولایت، امامت و اطاعت از رهبری میسر نخواهد بود. نمودی از این اعتقاد حزبالله را میتوان در پذیرش کامل نظریه ولایتفقیه مشاهده کرد. از بدو شکلگیری حزبالله تاکنون، ولایتفقیه جزو جداییناپذیر مبانی اعتقادی حزبالله بوده است. مبانی دیگری همچون اندیشه ظهور امامزمان(عج) و مسئله انتظار سبب گرایش افراد زیادی به این جریان اعتقادی سیاسی شد. مسئله جهاد، شهادت و قیام عاشورا نیز سبب شد نیروی مقاومت حزبالله در برابر موانع قدرت استثنایی یابد و بدون هیچگونه ترسی به مقابله با رژیم صهیونیستی بپردازد و به پیروزیهایی نیز نائل شود.
