به گزارش اصفهان زیبا؛ جوایز ادبی ازجمله رویدادهای مهم فرهنگی هستند که قدرت جریان‌سازی به ادبیات کشور و انگیزه‌بخشی به نویسندگان و ناشران را دارند. این جوایز در اغلب کشورهای جهان با کیفیت‌ها و کمیت‌های مختلفی و با شیوه‌هایی متناسب با فضای ادبی آن کشورها برگزار می‌شوند و برخی فضای ادبی یک کشور را پوشش داده و برخی نیز در سطح بین‌الملل اجرا می‌شوند. این جوایز عاملی برای ارتقای سطح ادبیات در جهان است.
ایران نیز به نوبه خود برگزارکننده جوایز ادبی مختلفی بوده که برخی از این جوایز به دلایل مختلف به تعطیلی کشانده شده و برخی نیز پرقدرت و شاید پرچالش در حال ایجاد هوایی تازه در فضای ادبی کشورند. برخی از این جوایز ادبی همچون جایزه ادبی جلال آل‌احمد یا جایزه ادبی مهرگان در سطح کشور برگزار می‌شود و در این میان، استان‌ها نیز از ظرفیت‌های ادبی خود غافل نمانده و جوایزی را در سطح مرزهای جغرافیایی استانی برگزار می‌کنند.
جایزه ادبی قلم زرین از جمله جوایزی است که تاکنون به طور سالانه برگزار شده و اکنون بیست‌و‌سومین دوره‌اش را با معرفی برگزیدگان به پایان رساند. این جایزه متعلق به انجمن قلم ایران بوده که انجمنی غیردولتی است و تنی چند از فرهیختگان ادبی و فرهنگی کشور همچون محمدرضا سرشار، غلامعلی حدادعادل، علی‌اکبر ولایتی و راضیه تجار، در دهه هفتاد شمسی آن را بنیان‌گذاری کردند.
این انجمن پیشنهاد نام‌گذاری روز 14 تیر را به‌عنوان روز ملی قلم ارائه کرد که این پیشنهاد در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد.
اختتامیه این جایزه با نوآوری‌هایی همراه بود؛ همچون برگزاری مراسم اختتامیه در شهری خارج از تهران برای اولین بار که این بار افتخار میزبانی این جایزه به اصفهان رسید. همچنین در حاشیه این جایزه، شعبه اصفهان انجمن قلم ایران در حسینیه هنر واقع در بنیاد فرهنگی امیرقلی امینی افتتاح شد تا شاید با حمایت‌های مادی و معنوی این انجمن، خونی تازه در رگ‌های جریان‌های ادبی اصفهان و نویسندگان شهر جریان یابد.
این جزو معدود دفعاتی بود که اصفهان میزبان برگزاری اختتامیه جایزه‌ای ملی با عمری نسبتاً طولانی شد؛ اقدامی که با تصمیم اعضای انجمن قلم همراه بود و قطعا پیام‌هایی را در بطن دارد.
در هر صورت، این دوره از جایزه قلم زرین نکاتی را در ذهن خبرنگار اصفهان‌زیبا زنده کرد که در این یادداشت به آن‌ها اشاره می‌شود. در ابتدا به سراغ بررسی اجمالی نامزدها و برندگان می‌رویم تا ببینیم سهم استان‌ها و شهرهای دیگر در این میان چگونه دیده شده است.
سهم کم‌رنگ استان‌ها در میان نامزدها
در نامزدهای بخش شعر بزرگسال، چهار اثر از چهار نشر مختلف دیده می‌شود: ایهام، سوره مهر، پرتو رخشید و نیماژ که از این میان، نشر ایهام از استان کرج و نشر پرتو رخشید از استان فارس بوده و دو نشر دیگر پروانه خود را از تهران دریافت کرده‌اند. سجاد حیدری قیری با اثر «صبح صد خورشید» از نشر پرتو رخشید برگزیده این بخش شد.
در بخش داستان بزرگسال نیز چهار اثر از سه ناشر نامزد دریافت جایزه قلم زرین شده‌اند که در این میان، دو نشر از قم و یک نشر با دو اثر از تهران است. زکیه عباسی با اثر «پرواز مسکو» از نشر سوره مهر و بشری صاحبی با اثر «باغ اسلیمی» از نشر معارف به ترتیب برگزیده و شایسته تقدیر در این بخش شدند.
بخش شعر کودک و نوجوان شامل سه اثر از دو ناشر تهرانی است که غلامرضا بکتاش با کتاب «پرنده در قفس ادامه دارد» از نشر سوره مهر در این بخش جایزه قلم زرین را دریافت کرد.
پرنامزدترین بخش جایزه قلم زرین بخش داستان کودک و نوجوان با شش اثر است. اما این شش اثر را سه ناشر به دبیرخانه جایزه ارسال کرده‌اند؛ چراکه نشر سوره مهر ناشر چهار اثر مشترک و تهرانی است و دو نشر دیگر (جمال و معارف) از استان قم آثار خود را ارسال کرده‌اند. برگزیده این بخش نیز هادی حکیمیان با کتاب «اسپاگتی با سس قرمز» از نشر معارف بود که یک ناشر قمی است.
در بخش نقد و پژوهش ادبی نیز چهار نامزد از چهار نشر مختلف دیده می‌شود که فقط یکی از ناشران، یعنی نشر هرمز از استان خوزستان بوده و سه نشر دیگر همگی تهران‌نشین هستند. احمد شاکری با اثر «جمال و جلال رمان؛ واکاوی پنج رمان بیروط، غم‌سوزی، فصل توت‌های سفید، گروگانکشتگی و سفر به آتش» از نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی جایزه این بخش را دریافت کرد.
در مجموع از میان 21 نامزد بیست‌و‌سومین دوره جایزه قلم زرین، تنها شش ناشر غیرتهرانی از چهار استان (یک اثر از استان البرز، یک اثر از استان فارس، یک اثر از استان خوزستان و سه اثر از استان قم) آثارشان را به دبیرخانه این جایزه ارسال کرده و عمده نامزدها از ناشران تهرانی گلچین شده‌اند که این خود جای بررسی دارد.
آماری از تعداد آثار ارسالی به تفکیک استان‌ها به دبیرخانه جایزه در دسترس نیست؛ بااین‌حال، با فرض اینکه درصدی از ناشران کشور آثار خود را به این جایزه ارسال کرده باشند، رقم شش کمی ناامیدکننده به نظر می‌رسد.
نکته جالب توجه دیگر این است که اختتامیه این جایزه در اصفهان برگزار شد و همان‌طور که گفته شد، شعبه انجمن قلم در این شهر نیز گشایش یافت؛ اما اثری از ناشران اصفهانی در میان نامزدها دیده نمی‌شود. تو خود حدیث مفصل خوان از این مجمل. امیدواریم با خانه‌دار شدن این انجمن در اصفهان، تا سال آینده تأثیر این اقدام را در جریان ادبی شهر ببینیم.
استان‌هایی همچون مشهد و اصفهان ناشران فعالی دارند که سالانه آثار باکیفیتی را روانه بازار می‌کنند؛ اما جای این استان‌ها در فهرست نامزدها خالی است.
مورد عجیب یک ناشر با 9 نامزد!
نکته جالب توجه این است که با شمارش نامزدها و رسیدن به عدد 21 توقع می‌رود که آثار از 21 ناشر به دبیرخانه رسیده باشد؛ درحالی‌که تنها 12 ناشر در این فهرست دیده می‌شود! چرا که داوران برخی آثار را به طرز عجیبی از میان کتاب‌های یک ناشر انتخاب کرده‌اند که سؤالات بسیاری را به دنبال دارد. با نگاهی به فهرست نامزدها و ناشرانشان، نشر سوره مهر بارها به چشم می‌آید که طبق این فهرست، این انتشارات با 9 نامزد در صدر قرار دارد.
اینجا چند سؤال مطرح می‌شود: آیا مجموع 9000 اثر رسیده به دبیرخانه جایزه تا این حد ضعیف و اعتناناپذیر بوده است که داوران طی داوری سه‌مرحله‌ای ناگزیر شده‌اند 9 اثر را از یک نشر به عنوان نامزدهای نهایی معرفی کنند و دستشان در انتخاب آثار دیگر ناشران برای نامزدی تا این اندازه بسته باشد؟! اگر این‌گونه باشد که باید فاتحه ادبیات کشور را خواند! یا اینکه آثار این ناشر در حد اعلای کیفیت بوده، تاجایی‌که توانسته دیگر آثار را زمین بزند؟! نگارنده اساسا از طرفداران این نشر بوده؛ اما اعلام نامزدها از طرف هیئت داوران به این صورت کمی عجیب و غیرمنطقی به نظر می‌رسد.
سردتر از سرد!
از همه این‌ها که بگذریم، نحوه اطلاع‌رسانی زمان اختتامیه این جایزه و هم‌زمانی‌اش با چند رویداد فرهنگی دیگر در اصفهان جالب توجه است. طبق اخبار خبرگزاری‌ها، این برنامه ابتدا قرار بود دوم مرداد در اصفهان برگزار شود؛ اما به نهم مرداد تغییر یافت و اطلاع‌رسانی دبیرخانه جایزه به خبرگزاری‌ها بسیار ضعیف بود.
در عین حال، انتخاب روز نیز باید با دقت بیشتری انجام می‌شد تا همه اهالی فرهنگ و ادب اصفهان بتوانند در آیین اختتامیه حضور یابند تا شاید سالن اجتماعات مجموعه فرهنگی صائب مملو از جمعیت می‌شد و آن همه صندلی خالی توی ذوق نمی‌زد! اما تداخل زمانی این برنامه با سه برنامه فرهنگی مهم دیگر باعث شد اختتامیه این رویداد مهم فرهنگی در سردترین حالت ممکن برگزار شود و اعضای مسافر انجمن قلم به همراه مدیران شهری صندلی‌ها را پر کنند.
جای خالی ناشران اصفهانی نیز در برنامه‌ای که عملا ناشرمحور است، بسیار عجیب بود که می‌شود به نبودِ هیچ نامزدی از شهر اصفهان در فهرست نامزدها بازگشت.
با این تفاسیر، خوب است انجمن قلم ایران در مشارکت بیشتر سایر استان‌ها در میان نامزدها و پراکندگی ناشران و نیز اطلاع‌رسانی به‌موقع و قوی و توجه به نکات مهم در برگزاری مراسم اختتامیه دقت بیشتری به عمل آورد تا اختتامیه سال بعد همچون سال‌های قبل پرشورتر برگزار شود و یادآور خاطره امسال نباشد.
