به گزارش اصفهان زیبا؛ پوست، نخستین و گسترده‌ترین اندام بدن است که نه‌تنها نقش حفاظتی دارد، بلکه از دیدگاه طب سنتی ایرانی، بازتابی از وضعیت درونی بدن محسوب می‌شود.
هر تغییر رنگ، تیرگی یا بروز لک روی پوست، پیامی از درون بدن است؛ نشانه‌ای از برهم‌خوردن تعادل مزاجی یا اختلال در عملکرد اندام‌های حیاتی، به‌ویژه کبد و دستگاه گوارش است. در این زمینه دکتر بهنام یوسفیان، استاد گروه گیاهان دارویی مرکز ترویج سلامت طب‌الصادق و سرای گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اصفهان توضیح می‌دهد.
در متون کهن مانند قانون فی‌الطب ابن‌سینا، ذخیره خوارزمشاهی جرجانی و قرابادین کبیر عقیلی خراسانی، لک‌های پوستی معمولاً به افزایش «سودا» و سوءمزاج کبد نسبت داده شده است. ابن‌سینا در قانون می‌نویسد: کلف و نمش (انواع لک‌های پوستی) حاصل فضولات سوداوی هستند که از درون بدن به سطح پوست می‌رسند.
علل بروز لک از منظر طب سنتی
از دیدگاه حکمای ایرانی، ریشه اصلی لک‌های پوستی در سه عامل خلاصه می‌شود:
سوءمزاج کبد: کبد پالایشگر خون و تنظیم‌کننده حرارت طبیعی بدن است. هنگامی که مزاج آن به سمت سردی و خشکی می‌رود، توانایی تصفیه مواد زائد کاهش می‌یابد و بخارات سوداوی در پوست رسوب می‌کنند.
افزایش سودا در بدن: مصرف زیاد غذاهای سنگین، ترش، مانده، خشک یا سرخ‌کردنی، موجب تولید سودای غلیظ می‌شود. این ماده در پوست تجمع می‌یابد و لک، تیرگی یا حتی خشکی مفرط ایجاد می‌کند.
ضعف قوه هاضمه: سوءهضم مزمن باعث تولید اخلاط فاسد و جذب ناقص مواد مغذی می‌شود. در نتیجه، پوست که آیینه درون است، کیفیت و درخشندگی طبیعی خود را از دست می‌دهد.
گام نخست درمان؛ اصلاح درون و تعدیل مزاج
درمان لک در طب ایرانی از سطح پوست آغاز نمی‌شود، بلکه از درون بدن شروع می‌شود. اصلاح تغذیه، پاکسازی کبد و تقویت دستگاه گوارش پایه اصلی درمان است. این روند معمولاً دو تا سه ماه به طول می‌انجامد و نیازمند نظم در رژیم غذایی و سبک زندگی است.
پرهیز از خوراکی‌های سنگین و سودا‌زا ضروری است. گوشت گاو و گوساله، غذاهای سرخ‌کردنی و مانده، فست‌فود، چای سیاه غلیظ، قهوه زیاد، ترشی‌های صنعتی، سوسیس، کنسرو، دخانیات و الکل.
در مقابل، مصرف خوراکی‌های لطیف و معتدل مانند خیار، کدو، کاهو، اسفناج، سیب، گلابی، انار شیرین، به و هلو توصیه می‌شود. نوشیدن شربت سکنجبین کاسنی یا سکنجبین خیار قبل از خواب، و استفاده از ترکیب عرقیات شاهتره، کاسنی و خارخاسک(به نسبت مساوی، دو نوبت در روز پیش از غذا) به پاکسازی کبد و کاهش سودا کمک شایانی می‌کند.
حبوبات سبک مانند ماش پخته و آش جو، گوشت‌های لطیف همچون گوسفند جوان یا بلدرچین، و روغن‌های مفید مانند زیتون بکر، کنجد یا بادام شیرین نیز از بهترین تقویت‌کننده‌های پوست و کبد هستند.
داروهای گیاهی مؤثر در درمان لک
بر اساس منابع معتبر طب ایرانی، داروهای گیاهی زیر نقش مهمی در تعدیل سودا و بهبود لک دارند:
مقطر ترکیبی شاهتره + کاسنی + خارخاسک: روزانه دو بار، پیش از غذا، برای مدت ۴۰ روز. استفاده کنید. این ترکیب به تصفیه خون و کاهش حرارت کبد کمک می‌کند.
تریفلا (ترکیب آمله، بلیله و هلیله): نیم قاشق مرباخوری پیش از خواب با آب گرم یا عسل؛ برای تقویت هضم و رفع یبوست مفید است.
حب‌الاثنین: از داروهای کلاسیک طب ایرانی برای روشن کردن پوست و بهبود لک‌های سوداوی مؤثر است.
حب‌الزنجبیل: در افرادی که دچار سردی مزاج و ضعف هضم هستند، با نظر پزشک قابل استفاده است.
مراقبت‌های موضعی و تغذیه پوست
در کنار اصلاح درون، مراقبت موضعی از پوست نیز اهمیت فراوان دارد. شست‌وشو با آب جوشیده سردشده یا گلاب رقیق، مانع از خشکی و رسوب املاح بر پوست می‌شود. هفته‌ای دو بار لایه‌برداری طبیعی با لیف نرم و صابون زیتون یا سفیداب توصیه می‌شود.
برای تغذیه پوست، ماسک‌های طبیعی جایگزینی سالم و مؤثر هستند:
ماسک آرد جو دو‌سر و عسل: ترکیب آرد جو، عسل و گلاب؛ هفته‌ای سه بار، به مدت ۱۵ دقیقه روی پوست.
ماسک ماست و زردچوبه: مناسب پوست‌های سرد و خشک؛ هفته‌ای دو بار.
ماسک خیار و گلاب: آرام‌بخش و روشن‌کننده پوست‌های گرم و لک‌های تازه.
پیشگیری از بازگشت لک
حفظ نتیجه درمان مستلزم رعایت سبک زندگی سالم است. خواب کافی و منظم، پرهیز از استرس، نوشیدن آب کافی، مصرف سبزیجات تازه و پرهیز از قرار گرفتن طولانی‌مدت در آفتاب بدون محافظ طبیعی از اصول مهم مراقبت پوستی است.
استفاده فصلی از سکنجبین و آش جو نیز به تعدیل مزاج و پیشگیری از بازگشت لک‌ها کمک می‌کند.
