جلال برای ما نماد تمدن ایرانی است
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با تأکید بر اینکه دبیر این جایزه یک زن و این نکته مهمی است، گفت: وارد فصل فعالیت‌های فرهنگی در حوزه ادب، هنر و فرهنگ می‌شویم. بعد از اختتامیه جایزه جلال آل‌احمد این روند با جشنواره‌های هنری فجر و جشنواره‌های دیگر ادامه پیدا می‌کند. این افتخار بزرگی برای اهالی فرهنگ و ادب است.
او با بیان اینکه ۶۰ سال از نهضت بزرگ امام (ره) و انتشار کتاب «غرب‌زدگی» جلال آل‌احمد می‌گذرد، بیان کرد: جلال برای ما نماد تمدن ایرانی و اسلامی در برابر هجمه‌ای است که در حوزه مدرنیته و تمدن غربی اتفاق افتاده بود.
اینکه از میان نویسندگانی که فعال بودند و تلاش کردند جلال را به عنوان نماد انتخاب می‌کنیم صرفا تجلیل از جلال نیست، بلکه پاسداشت خط فکری او در برابر هجمه‌های فکری غرب است.
جلال آل‌احمد در روزگاری این پرچم را بلند کرد که به سختی می‌توانستیم افرادی مانند او را پیدا کنیم. باید تلاش شود این جایزه هر سال با رونق بیشتری برگزاری شود و با رویکرد قوی به راهش ادامه بدهد.
در شیوه برگزاری این جایزه به تحول نیاز داریم
یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز در این مراسم با تأکید بر اینکه ادبیات پیش و پس از انقلاب دچار تغییرات زیادی شده است، بیان کرد: ادبیات شاخصه نشاط و پویابودن یک جامعه است.
تعداد بالای رمان تولید شده در سال اخیر نشان‌دهنده جامعه خلاق و بانشاط است. امیدوارم سال به سال بر غنای تولیدات ادبی این نویسندگان ارجمند افزوده شود.یاسر احمدوند گفت: احتیاج به تحولی در شیوه برگزاری این جایزه داریم، بعد از برپایی این جایزه این تحول را پیگیری می‌کنیم، ایده‌هایی هم حاصل شده است.
از افرادی که در این‌باره ایده دارند، دعوت می‌کنم ایده‌های خود را ارائه دهند.
امسال شاهد رشد کمی و کیفی آثار بودیم
در ادامه علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، با اشاره به اینکه در این دوره ۲۷۰۰ اثر به دبیرخانه ارسال شده است گفت: این آثار در چهار بخش نقد ادبی، داستان کوتاه، رمان و مستندنگاری بررسی شد. امسال شاهد رشد کمی و کیفی آثار بودیم.
داوران آثار منتشرشده ادبیات در سال ۱۴۰۰ را در این دوره ارزیابی کردند و نامزدهای نهایی معرفی شدند. همچنین از ۳۱ استان کشور بیش از ۱۸۰ نفر از دانش‌پذیران دوره جلال توسط ۱۳ استاد آموزش دیدند.
در بخش‌های ویژه، آثار منتشرشده درباره سردار سلیمانی و مدافعان سلامت و کرونا نیز به صورت اختصاصی ارزیابی شد و آثار برتر سه سال اخیر از نظر داوران معرفی و تجلیل خواهد شد. همچنین بخش ویرایش که از دوره قبل ضمیمه جایزه جلال شد،به‌طور جدی دنبال شد و امشب به بهترین ویرایش هم جایزه تعلق خواهد گرفت.
علی رمضانی با اعلام اینکه آثار ۱۴ ناشر به مرحله نهایی جایزه راه پیدا کرده است، ادامه داد: در میان نویسندگان، چهار نویسنده زن داریم و چهار ناشر از سه استان کشور نیز آثارشان به بخش نهایی راه پیدا کرده است.
برای پرداخت ۱۱۰ سکه به حمایت مجلس نیاز است
همچنین رمضانی درباره میزان جایزه در نشست خبری گفته بود: جایزه این دوره از جلال نیز به همان مقدار دوره قبل بوده و تغییری نداشته است. در این دوره به آثار برگزیده ۲۵۰ میلیون تومان و به آثار شایسته تقدیر ۵۰ میلیون تومان اهدا خواهد شد.
جایزه ادبی جلال هم‌اکنون گران‌ترین جایزه کشور است. سال گذشته به لحاظ مبلغی تلاش کردیم که به مبلغ سکه و تعداد سکه نزدیک شویم. امیدواریم در تأمین منابعی که در مجلس شورای اسلامی باید صورت بگیرد، توجه بیشتری به حوزه فرهنگ و ادبیات داشته باشند و اجرای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی فراهم شود.
فقر نقد بومی و تأثیرپذیری از نقد غربی بسیار مشهود است
وجیهه سامانی، دبیر علمی جایزه جلال، در بخشی از بیانیه هیئت داوران این جایزه بیان کرد: طبق بیانیه هیئت داوران، بخش نقد ادبی شاخه کم‌برگ‌وبار جایزه جلال است که در مقایسه با دیگر شاخه‌ها رشد کمی و کیفی قابل توجه نیافته است، نقدهای این دوره نمایانگر حرکت کُند، محتاطانه و قدری انفعالی این شاخه ادبی است، فقر نقد بومی و تأثیرپذیری از نقد غربی بسیار مشهود و محسوس است.
وجیهه سامانی درباره بخش مستندنگاری گفت: در سال‌های اخیر شاهد رشد روزافزون این قالب ادبی و توجه جامعه به این رسته ادبی بودیم، در این دوره با رشد ۹۱ درصدی مواجه بودیم که هم به لحاظ کیفی و هم کمی آثار درخور توجه بوده‌اند.
اما نکته مهم اینجاست که برخی نویسندگان مخصوصا نویسندگان نوقلم تنها در پی علاقه و تعهد شخصی وارد این عرصه شده‌اند و از دانش و آگاهی کافی درباره اصول مستندنگاری مطلع نیستند.
لازم است اقدام‌های لازم برای آموزش این نویسندگان فراهم شود. او با بیان اینکه در بخش رمان و داستان بلند رشد کیفی و کمی ایجاد شده است، ادامه داد: توجه به موضوعات ملی، امنیتی و دینی در رمان‌های این دوره برجسته بود که اتفاقی مبارک و در عین حال ضعیف و حساس است و اگر مبتنی بر تحقیقات صحیح و اشراف اطلاعاتی باشد، نویدبخش خلق آثاری فاخر در آینده نه چندان دور است، اما ارزیابی ما در دوره پانزدهم مؤید این حقیقت بود که تا رسیدن به آثار شاخص و ماندگار ادبی راه زیادی پیش روست.
استفاده از فرم و ساختار خلاقانه بهره‌گیری از فرم ادبی و مضمون متعالی و جذاب باید به صورت جدی مورد توجه نویسندگان به ویژه نویسندگان جوان قرار بگیرد. او ادامه داد: بخش داستان کوتاه هنرمندانه‌ترین و رساترین قالب ادبیات داستانی است و متر و معیار خوبی در ارزیابی هنر و روایتگری نویسنده است، اما موضوعات پرداخته شده در داستان‌های این دوره محدود به حال و هوای زندگی شهری بود.
موضوعات بومی و اقلیمی و سبک زندگی اقوام ایرانی در مجموعه داستان‌ها کمتر دیده شد، با فقر موضوعی و پیچیده‌گویی کلامی مواجه بودند، پرداختن به ناهنجاری‌های اخلاقی جامعه در این داستان‌ها نمایان بود، بدون اینکه آسیب‌شناسی شود صرفا به شرح آن او ادامه داد: بخش داستان کوتاه هنرمندانه‌ترین و رساترین قالب ادبیات داستانی است و متر و معیار خوبی در ارزیابی هنر و روایتگری نویسنده است.
اما موضوعات پرداخته شده در داستان‌های این دوره محدود به حال و هوای زندگی شهری بود، موضوعات بومی و اقلیمی و سبک زندگی اقوام ایرانی در مجموعه داستان‌ها کمتر دیده شد، با فقر موضوعی و پیچیده‌گویی کلامی مواجه بودند، پرداختن به ناهنجاری‌های اخلاقی جامعه در این داستان‌ها نمایان بود، بدون اینکه آسیب‌شناسی شود صرفا به شرح آن پرداخته شده بود که این با معنای واقعی ادبیات فاصله دارد.
برگزیدگان پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد
در بخش ویژه مدافعان سلامت و کرونا داوران شامل خسرو باباخانی و کامران پارسی‌نژاد کتاب «جهاد در قرنطینه» روایت فعالیت‌های کارگاه جهادی شهید ابراهیم‌زاده در جهاد مقابله با ویروس کرونا، نوشته فروغ زال را از انتشارات راه یار به عنوان اثر برگزیده معرفی کرد.
در بخش ویرایش هیئت داوران شامل فهمیه شانه، مهدی صالحی و لیلی فیروز لوح تقدیر تندیس و ۱۵ میلیون تومان وجه نقد را به ویراستاران برگزیده زیر تقدیم کرد.
حسین جلال‌پور؛ ویراستار کتاب صور «سکوت» نوشته محمدقائم خانی از انتشارات شهرستان ادب.
نرگس توکلی لشکاجانی؛ ویراستار کتاب «اینجا سوریه است، صدای زنان راوی جنگ» نوشته زهره یزدان‌پناه از انتشارات راه یار.
همچنین در بخش ویژه شهید سلیمانی هیئت داوران شامل ساسان ناطق و جواد محقق لوح تقدیر تندیس و مبلغ ۲۵ میلیون تومان وجه نقد را به آثار زیر به‌عنوان آثار برگزیده اهدا کرد.
کتاب «حاج قاسمی که من می‌شناسم» نوشته سعید علامیان از انتشارات خط مقدم.
«شاید پیش از اذان صبح» نوشته احمد یوسف‌زاده از انتشارات سوره مهر. در بخش نقد ادبی هیئت داوران متشکل از ابوالفضل حری، محمود بشیری و جواد کامور بخشایش اثری را برگزیده ندانست و تنها دو اثر زیر را به عنوان شایسته تقدیر معرفی کرد.
«تماشای روایت (بررسی تحلیلی روش انتقال عناصر داستان از روایت به درام)» نوشته مجید آقایی از انتشارات علمی و فرهنگی.
«خودانتقادی ادبی» رساله‌ای در نقد هنر خویشتن در عرصه ادبیات، به قلم مهرداد نصرتی انتشارات فرهنگ عامه.
در بخش داستان کوتاه هیئت داوران متشکل از هادی خورشاهیان، یوسف قوجق و محمدعلی رکنی هیچ اثری را برگزیده ندانست و کتاب «ویروس عاشق» نوشته مجید رحمانی از انتشارات صاد را به عنوان شایسته تقدیر معرفی کرد.
در بخش مستندنگاری هیئات داوران شامل بهناز ضرابی‌زاده، مهدی کاموس و گلعلی بابایی کتاب سازمان سیاسی بهائیت نوشته حمیدرضا اسماعیلی از نشر مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به عنوان اثر برگزیده معرفی کرد.
همچنین در این بخش کتاب «عقیله» اثر الهام امین، از انتشارات به‌نشر شایسته تقدیر شناخته شد و از کتاب نبرد تنگه‌ها به قلم مصطفی رحیمی از انتشارات شهید حسن باقری نیز تجلیل به عمل آمد.
در بخش رمان و داستان بلند، هیئت داوران شامل رحیم مخدومی، محمدرضا شرفی خبوشان و سید میثم موسویان اثری را برگزیده ندانست و دو اثر را شایسته تقدیر معرفی کرد.
«صور» نوشته حسینعلی جعفری از انتشارات سروش.
«عزرائیل» نوشته نیما اکبرخانی از کتابستان معرفت.
