به گزارش اصفهان زیبا؛ دنیای ارتباطات از زمانی دوره جدید تحولی خود را آغاز کرد که گوشی‌های تلفن همراهِ ساده، هوشمند شدند. حالا دیگر نیازی به کامپیوتر برای ورود به شبکه‌های اجتماعی که پیشرفته‌ترینش چت‌روم‌های یاهو بودند، نبود.
ارتباط اجتماعی تا حدود دو دهه قبل و کمتر، با همین نرم‌افزارهای کامپیوتری انجام می‌شد. آن‌ها که کاربر کامپیوتر و اینترنت بودند، با کمک یاهو ۳۶۰درجه صفحات شخصی راه‌اندازی می‌کردند و با تشکیل گروه دوستان، ارتباط‌هایی مجازی برای ردوبدل‌کردن نظرها و دیدگاه‌های خود شکل می‌دادند.
کم‌کم وبلاگ‌ها هم وارد میدان شده و وبلاگ‌نویس‌ها، متخصص این کار شدند. آن‌هایی که خوش‌قلم بودند و خوش‌فکر، صفحات مجازی داشتند و مخاطبان، مطالب و نوشته‌هایشان را از طریق این صفحات وب ساده دنبال می‌کردند.
فیس‌بوک اما کمی اوضاع را متحول کرد. دنیای ارتباطات با ورود توییتر فصل جدیدی را تجربه کرد و با همه‌گیرشدن گوشی‌های هوشمند، دنیا دگرگون شد.
حالا در عصری هستیم که هیچ مانع و سدی برای ارتباط وجود ندارد؛ حتی با وجود فیلترهای لازم و غیرلازم.
بچه‌ها از خردسالی با ابزاری به نام گوشی هوشمند آشنا می‌شوند و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها که در میان‌سالی، تولد تلفن‌های ساده ثابت خانگی را تجربه کرده بودند هم هرکدام کاربر شبکه‌های مختلف اجتماعی هستند.
اینجا همه «مدیر» هستند!
کاربران فضای مجازی این روزها فقط تماشاگر نیستند؛ هرکس بنا به مهارت و تخصص و دانش و اطلاعات خود بنیان‌گذار یک یا چند صفحه یا کانال شده و با نام ادمین (مدیر) جمعی از مخاطبان را گرد هم آورده است و خوراک محتوایی ارائه می‌کند و چه‌بسا درآمدزایی بالایی هم دارند. در این میان کانال‌های خبری فراگیر‌ترین‌ها هستند.
با وجود تعدد شبکه‌های اجتماعی تعاملی و غیرتعاملی، تعدادی از این شبکه‌ها به دلایل مختلف محبوبیت و مقبولیت بیشتری دارند. اینستاگرام با وجود اعمال فیلترینگ همچنان مخاطبان پرشمار خود را دارد و تلگرام هم بعد از گذر از دوران اوج و تحمل فیلترینگ، در اختیار مخاطبان است؛ از شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز اکنون ایتا، بله، سروش و روبیکا پرمخاطبترینها هستند.
در هر یک از این شبکه‌های اجتماعی صفحات و کانالهایی با یدک‌کشیدن نام «خبر» فعالیت می‌کنند که به‌واسطه نقشی که در خصوص افکار عمومی دارند، لازم است نحوه ورود آن‌ها و عملکردشان موشکافی شود.
اینستاگرام و توهم خودبزرگ‌پنداری
اینستاگرام ازجمله شبکه‌های اجتماعی تعاملی است که امکان ارتباط‌گیری مخاطب با صفحه موردنظر به‌راحتی ممکن است.
در این شبکه اجتماعی فیلم و عکس‌ها با کمک افکت‌ها و ابزارهای رنگ و نور و… با جذابیتی دوچندان نسبت به دیگر فضاها، در مقابل چشم مخاطب به نمایش درمی‌آید؛ همین یکی از عوامل جذب کاربران است.
در اینستاگرام هرکس برای خود یک خبرنگار و خبررسان است؛ از زندگی شخصی گرفته تا اجتماعی. بزرگ‌ترین ویژگی اینستاگرام برای اینستابازها، توهم خودبزرگ‌پنداری یا خودجذاب‌پنداری است. حالا در بعضی‌ها با نمایش دیدنی‌ها و نادیدنی‌های زندگی شخصی و در برخی با غالب‌کردن افکار و دیدگاه‌ها پیرامون مسائل گوناگون.
جذب مخاطب فراوان، سبب شد افراد زیادی به‌دنبال راه‌اندازی صفحات عمومی بروند و از این طریق خود را در کنار رسانه‌های رسمی قرار دهند.
در اصفهان تعداد این صفحات کم نیست. این صفحات با موضوع‌های مختلف فالوورهای زیادی را جذب کرده‌اند که در کنار انتشار برخی اخبار و دیدگاه‌ها در قالب فیلم و تصویر، به تبلیغ و جذب درآمد مشغول هستند.
برخی از گردانندگان این صفحات اجتماعیِ خودساخته با کمک برخی ابزارها و ایده‌ها و بدون محدودیت‌هایی که رسانه‌های رسمی در پرداختن به موضوع‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی و… دارند، تا جایی تعداد مخاطبان خود را گسترش دادند که حتی مسئولان و مدیران نیز با کمک این آمار فراوان بارها و بارها به تبلیغ عملکرد خود پرداخته‌اند.
این روزها تعدادی از مدیران کم‌توان در انجام امور، به کمک محبوبیت مجازی برخی از این صفحات، صاحبان آن‌ها را تا خصوصی‌ترین جلسه‌های خود وارد کرده‌اند تا از طریق آن‌ها عملکرد خود را با رنگ‌ولعابی خاص به نمایش بگذارند که این خود آسیب‌هایی به‌دنبال دارد.
تلگرام و اخبار بی‌پروا
تلگرام بیش از اینکه یک شبکه اجتماعی باشد، یک پیام‌رسان است. هرچند در نسخه‌های به‌روزتر این نرم‌افزار، امکان تبادل پیام و دیدگاه افزوده شد، بنیان و ریشه آن بر ارائه مطالب محدود ازنظر نوشتار و عکس است.
این پیام‌رسان در سال‌های فعالیتش در کشور ما، از سوی رسانه‌های رسمی با استقبال مواجه و فرصتی شد تا در کنار پایگاه‌های اینترنتی خود، کانال‌های رسمی‌‌اش را در تلگرام نیز راه‌اندازی کند و اخبارش را سریع‌تر در اختیار مخاطب قرار دهد.
در اصفهان، خبرگزاری‌ها کانال‌های رسمی خود را در تلگرام راه‌اندازی کردند؛ اما بُرد با آن‌هایی بود که فراتر از مباحث خشک خبری و اطلاع‌رسانی ساده خبرگزاری‌ها، با عبور از سانسور، بی‌پرواتر اخباری را با مخاطب خود به اشتراک گذاشتند که البته اینجا نیز جای بحث زیادی وجود دارد.
صفحات پرمخاطب تلگرام در اصفهان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: کانال رسمی خبرگزاری‌ها و سازمان‌ها و نهادها و کانال‌های خبری غیررسمی بدون مجوز که صرفا از طریق اشخاصی که سودای جذب ممبر و پیشبرد اهداف دیگری را دارند، اداره می‌شوند.
تفاوت این دو نوع کانال مشخص است؛ کانال‌های رسمی خبرگزاری‌ها به اخبار منتشرشده در سایت خود بسنده می‌کنند. سرعت در انتشار این اخبار گاهی به علت لزوم انجام مصاحبه و اخذ منبع صحیح و موثق خبری طولانی سبب می‌شود مخاطب به‌سمت کانالهایی برود که زودتر از دیگران به انتشار اخبار و البته اخبار بدون سانسور مشغول هستند. کانالهایی مانند اصفهان، اصفهانی‌ها از پرمخاطبترینها هستند.
انتخابات، باج‌گیری، سهم‌خواهی
پایه و ریشه تعدادی از این کانال‌ها در اصفهان به زمان برگزاری انتخابات چند سال اخیر برمی‌گردد؛ همان زمان که گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی در ابتدای مسیر فراگیری بود.
برخی گردانندگان این کانال‌ها با دسترسی به برخی منابع و اخذ برخی اخبار محرمانه و گاه امنیتی، شروع به انتشار آن‌ها کردند؛ اما دلیل چه بود؛ سهم‌خواهی و کسب کرسی مسئولیت یا تأثیرگذاری بر رأی مردم و به‌دنبال آن بازهم سهم‌خواهی؟
برخی از این کانال‌ها در ابتدا با انتشار اخبار بعضا محرمانه از انتصاب‌ها توجه مخاطب را به خود جلب کردند و سعی در جلب اعتماد داشتند، با جذب مخاطب و گسترده‌کردن محدوده عمل خود؛ پس‌ازآن با درج مخلوطی از مطالب راست و دروغ در کنار هم، به باج‌خواهی از مسئولان و مدیرانی می‌پرداختند که از ترس درج مطالب علیه خودشان به همکاری با گردانندگان این کانال‌ها ادامه می‌دادند؛ اما مخاطب ساده و بی‌اطلاع از پشت‌پرده ماجراها فقط تحت‌تأثیر بمباران رسانه‌ای این کانال‌ها علیه افراد و اشخاص است و نتیجه آن واضح.
سبد خرید ممبر فیک
گاهی دقیق‌تر به این کانال‌ها در طول زمان یک واقعیت را آشکار می‌کند. جذب مخاطب در تلگرام به لطف ربات‌های جذب ممبر کار ساده‌ای است. سبد خرید ممبر فیک یا غیرواقعی بسیار ارزان است و ادمین‌ها با همین حربه، به‌دنبال بزرگ‌جلوه‌دادن کانال خود هستند تا از آن طریق اهداف متنوع خود را پیش ببرند.
نگاه دقیق به یکی از این کانال‌ها نشان‌دهنده همین موضوع است. کانالی که به‌عنوان‌مثال، امروز ۸۰هزار ممبر در تلگرام دارد، با خرید ممبر فیک، در عرض یک الی دو ساعت، آمارش به ۱۰۰هزار می‌رسد؛ اما ممبر فیک ریزش دارد و طی چند روز بازهم آمار به میزان قبل برمی‌گردد.
در زمان درج پست، بلافاصله با خرید ویو، آمار مشاهده پست موردنظر به‌طور ناگهانی تا یک یا چند هزار هم می‌رسد؛ فقط کافی است ربات خرید ویو قطع باشد!
آن‌وقت باید آمار پایین مشاهدات را تماشا کرد. درواقع این روشی برای بزرگ‌نمایی کانال‌ها و به کمک آن‌ها پیشرفت مقاصدشان است. تعداد کانالهایی که در اصفهان به همین شیوه عمل می‌کنند، کم نیست.
غیررسمی، غیرپاسخ‌گو
نکته منفی دیگر در بررسی عملکرد این کانال‌ها، پاسخ‌گونبودن در خصوص مطالبشان است. ادمین‌ها ناشناخته هستند و کانال رسمیت و مجوزی برای کار خبری ندارد.
برخی کانال‌ها با نوشتن این عبارت در بخش معرفی خود: «دارای کد شامد از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» به‌دنبال بیان اعتبار خود به مخاطب هستند؛ اما کد شامد فقط نشان‌دهنده ثبت فعالیت کانال‌های بالای پنج‌هزار ممبر در شبکه‌های اجتماعی است و تأییدی بر محتوای آن و رسمیت‌داشتن بابت انجام فعالیت خبری نیست؛ درست مانند اینکه خانه‌ای پلاک داشته باشد!
بنابراین این کانال‌ها از هیچ روش پاسخ‌گویی در خصوص مطالب بعضا بدون منبع و مبتنی بر شنیده‌های خود استفاده نمی‌کنند و عملا دسترسی به گردانندگان این کانال‌ها نیز وجود ندارد.
نکته قابل‌تأمل در عملکرد بسیاری از این کانال‌ها این است که ادعای مطالبه‌گری دارند؛ اما گردانندگان آن‌ها کمترین اطلاعاتی از دنیای خبرنگاری ندارند و حتی اگر لازم به انجام مصاحبه باشد، توانایی انجام این کار را ندارند و فقط بر اساس کپی‌کردن مطالب یا ارتباط‌گیری با اشخاص مختلف در سازمان‌ها و نهادها و دریافت پاره‌ای اطلاعات، آن را با آب‌وتاب فراوان در اختیار مخاطب خود قرار می‌دهند؛ روشی که گاهی نیز حتی به ابتذال کشیده می‌شود؛ بدون نگاه به عواقب دنیایی و آخرتی این کار.
ایتا و سفره فیلترینگ
با فیلترینگ تلگرام و پس‌ازآن اینستاگرام و واتساپ، ایتا برای فعالیت میدان پیدا کرد و حالا به یکی از پرمخاطب‌ترین پیام‌رسان‌های ایرانی تبدیل شده است.
ایتا با پوسته‌ای شبیه تلگرام، درواقع همان عملکرد را دارد. ایتا در ابتدا فضایی برای تبادل پیام بود؛ اما اکنون کانال‌های متنوع پرشماری در آن راه‌اندازی شده و روزبه‌روز نیز تعداد آن در حال افزایش است.
برخی کانال‌های خبری تلگرام و صفحات اینستاگرام نیز برای جذب مخاطبانی که صرفا از ایتا استفاده می‌کنند، در این پیام‌رسان حضور دارند.
ایتا به علت اینکه مخاطب فیک ندارد و تبلیغات در آن بسیار گران است، آمار کانال‌ها نیز واقعی است؛ به‌عنوان‌مثال، کانالی که در تلگرام نمایش دروغین ۱۰۰هزار ممبر را دارد، در ایتا ممکن است تعداد ممبرهایش به ۱۰هزار نفر هم نرسد.
البته ایتا در یکی‌دو سال اخیر محل فعالیت همین کانالهایی شده است که در تلگرام درباره آن صحبت شد.
علاوه بر این، تعداد دیگری از کانال‌های اصفهانی هستند که در حوزه‌های عمومی و تخصصی فعالیت می‌کنند، مخاطب عمده‌ای نیز دارند و ممکن است از تشابه‌های اسمی شان سرگیجه بگیرید؛ کانالهایی با ۱۳۰هزار ممبر، ۳۸هزار ممبر، ۸۷هزار ممبر، ۲۹هزار ممبر و…..
البته فعالیت این کانال‌ها در ایتا از مدت‌ها قبل آغاز شده است و در طول این زمان موفق به جذب ممبر شده‌اند؛ هرچند کانالهایی مانند جارچی که گویا وابسته به ایتا هستند، تبلیغات آن‌ها مدام در جایگاه شماره یک این نرم‌افزار دیده می‌شود و یکی از علل جذب موفق ممبر آن‌ها نیز همین انحصار تبلیغاتی در پیام‌رسان ایتا است.
رسمی VS غیررسمی
به‌هرترتیب فضای مجازی جزء جدانشدنی از زندگی امروز من و شماست.
تأثیری که یک عکس و یک جمله منتشرشده در این فضا می‌تواند بر افکار عمومی بگذارد، گاه غیرقابل‌جبران است؛ رسانه‌های رسمی نیز به علت پاره‌ای محدودیت در رقابت با کانال‌های غیررسمی که بنابر آنچه از ابتدا تاکنون گفته شد، می‌توان آن‌ها را رسانه‌های دوپینگی نامید، خود را بازنده می‌بینند؛ شاید یکی از علل افت فعالیت در رسانه‌های رسمی همین بی‌انگیزگی ناشی از عقب‌ماندن باشد که متولیان حوزه رسانه باید راهکاری برای آن ارائه دهند.
