این طرح سالهاست که در بهارستان مطرحشده و البته در هر دورهای در مسیر متفاوتی قرار گرفته است؛ مسیری که تا به امروز نافرجام بوده و هنوز به مقصد نرسیده است؛ چراکه به اعتقاد برخی از بهارستاننشینها در حال حاضر اولویتهای مهمتری در دستور کار مجلس قرار گرفته است. باوجوداین، نمایندگانی که سینه سپر کردهاند و سنگ ساماندهی فضای مجازی و مراقبت از فعالیت کاربران در آن را به سینه میزنند، اندک نیستند و همچنان بر سر مواضع خود سفت و محکم ایستادهاند تا بهزعم خود از ولنگاری در این فضا جلوگیری کنند.
نمایندگانی که اظهارنظرهای سطحی و پیشپاافتاده آنها در این رابطه گاهی در فضای مجازی حاشیهساز مـیشـود و واکنش کاربران این فضا را برمیانگیزد؛ مثل اظهارنظرهای اخیر فاطمه محمدبیگی از نمایندگان مجلس کنونی که از موافقان طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیامرسانهاست: «من مادر سه فرزند هستم. امروز آنها را به مدرسه بردم و به من گفتند باید فرزندانم را در سامانه “شاد” ثبتنام کنم. تا امروز اجازه نداده بودم فرزندانم با فضای “اندروید” آشنا شوند؛ به این دلیل که فکر میکنم برای سلامت روحی و اخلاقیشان لازم نیست وارد فضای اندروید شوند. اما حالا نگرانم که نکند فرزند من در فضای اندروید وارد اینترنت شود و محتوای مستهجن ببیند.»
این اظهارنظرها باعث به وجود آمدن موجی از طنازیها در فضای مجازی شد؛ مثلا اینکه به فرزندم گفتهام با «ios» به مدرسه میروی و با همان هم برمیگردی. باوجوداین، نمایندگان همچنان به دنبال مهندسی و محدودسازی فضای مجازی هستند. کامبیز نوروزی، حقوقدان و فعال رسانهای، اما در گفتوگو با «اصفهانزیبا» این طرح را مغایر با حقوق شهروندی میداند و معتقد است این طرح حتی اگر به قانون هم تبدیل شود، قابلیت اجرایی شدن نخواهد داشت و با توجه به تجربههای گذشته پیشاپیش محکوم به شکست است.
بهتازگی برخی از نمایندگان مجلس طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی را ارائه کردهاند؛ طرحی که نسخه اصلاحشده طرحی است که مجلس دوره دهم نیز بر تصویب آن اصرار داشت. با توجه به اینکه گفته میشود متولی فضای مجازی شورای عالی فضای مجازی است، آیا مجلس صلاحیت مداخله در این امر و تصویب قانونی در این رابطه را دارد؟
براساس قانون اساسی، مجلس در رأس تمامی امور قرار دارد و نمایندگان حق قانونگذاری در تمامی مسائل و امور جاری کشور را دارند؛ ولی نکته مهم این است که قانونگذاری باید بر اساس اصول حقوقی و در نظر گرفتن حقوق شهروندی و همچنین شرایط اجتماعی جامعه صورت گیرد. درست است مجلس حق قانونگذاری در تمامی امور را دارد؛ اما این موضوع دلیل آن نمیشود که نمایندگان، قوانینی مغایر با حقوق شهروندی بنویسند.
پس شما میگویید طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی خلاف حقوق شهروندی است و نمایندگان با این طرح نهتنها میتوانند به صیانت از کاربران در فضای مجازی بپردازند که کاملا مخالف با آن گام بردارند؟
آنچه در طرح صیانت از حقوق کـاربران در فضای مجازی پیشبینیشده است با حق آزادی گردش و دسترسی به اطلاعات و همچنین حق آزادی بیان کاملا در تضاد و تقابل قرار دارد و حقوق شهروندی را زیر سؤال میبرد.
با توجه به این موضوع، آیا در صورت تصویب طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی بهعنوان متولی میتواند مانع از اجرای آن شود؟
خیر. زمانی که این طرح به تصویب برسد و به قانون تبدیل شود، لازمالاجرا خواهد بود. اما توجه داشته باشید که کشورمان تجربهای طولانیمدت (شاید نزدیک به دو دهه درزمینه اینترنت و محدودسازی و مسدودسازی) دارد که هر بار هم، طرحهای مختلف بهطور کامل شکستخوردهاند. درواقع پیشنهاددهـندگان این طرحها اساسا هـیچ شناخت و درکی از ویـژگـیهـــای اینترنت، تکنولوژیها و فناوریهای جدید روز ندارند. آنها گمان میکنند با مسدودسازی میتوانند این فضا را تحت کنترل و اختیار خود قرار دهند؛ درحالیکه این تصور کاملا نادرست و اشتباه است. نمونه آنهم فیلترینگ تلگرام و پرداخت هزینههای زیاد به پیامرسانهای داخلی برای ارتقای قابلیتهایشان است. اما اکنون آمارها نشان میدهند که 45 میلیون نفر در کشور همچنان و باوجود فیلترینگ این پیامرسان از آن استفاده میکنند و حاضر به ترک آن نیستند. بنابراین اینگونه اقدامات نهتنها جوابگو نخواهد بود، بلکه باعث صرف هزینههای سنگین در حوزههای فرهنگی میشود. همانطور که اشاره کردم، این طرح، حتی اگر تصویب و به قانون بدل شود، باز قابلیت اجرایی ندارد؛ همان اتفاقی که برای تلگرام افتاد.
بسیاری از افرادی که در برابر فضای مجازی و فعالیت کاربران در آن قد علم کردهاند و روی اهداف خود پافشاری میکنند ازجمله فعالان عرصه مجازی هستند. مثلا بسیاری از سیاستمداران مواضع خود را در فضای توییتر یا کانالهای تلگرامی که فیلتر است، مطرح میکنند. اصلا بگویید آیا استفاده از فیلترشکن جرم به حساب میآید؟
بر اساس مــفــادی که کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه عنوان کرده، استفاده از فیلترشکن ممنوع است؛ اما باید توجه داشت که این ممنوعیتها تأثیری ندارند و نمیتوانند مانع استفاده مردم از فیلترشکن باشند. کسانی که چنین قوانینی را مطرح میکنند، از شرایط اجتماعی روز بیخبر و ناآگاه هستند. این شیوه قانونگذاری پیشاپیش محکومبه شکست است و قابلیت اجرایی نیز ندارد.
