افزودنی‌های مواد غذایی شامل ترکیباتی می‌شود که جزو ترکیبات اصلی ماده غذایی نیست و با هدف خاص یا به طور ناخواسته در مراحل تولید و فراوری به مواد غذایی اضافه می‌شود.
برخی از این ترکیبات افزودنی مفید و برخی دیگر مضر و بعضی دیگر هم بسیار مضر هستند.
ترکیبات افزودنی‌ها
ترکیبات افزودنی‌ها شامل مواد عطری و طعمی، ترکیبات رنگی، امولسیون‌کننده‌ها، تثبیت‌کننده‌ها و قوام‌دهنده‌ها، ترکیبات مغذی و ضد اکسید‌کننده‌هاست.
همچنین ترکیباتی که در مراحل تولید در مزرعه اضافه می‌شود، مثل حشره‌کش‌ها و ضد قارچ‌ها و غیره از مواد افزودنی به شمار می‌رود.
افزودنی‌های مفید
برخی از افزودنی‌ها که اثر تغذیه‌ای دارند، مفید هستند.
مثل افزایش ویتامین دی در شیر و یا ویتامین ای در روغن‌ها که هم ماندگاری آن‌ها را افزایش می‌دهد و هم برای انسان در حد مناسبش مفید است. یا ویتامین سی که مثلا باعث کیفیت بهتر خمیر نان می‌شود.
نکته: توجه کنید که مصرف بیش از حد ویتامین‌ها مضر است و می‌تواند سم ایجاد کند.
افزودنی‌های مضر
برخی از افزودنی‌ها مضر هستند. مثل رنگ‌ها و اسانس‌های مصنوعی، قندهای مصنوعی، برخی اسیدهای آلی که بیش از حد معمول استفاده شود، نگهدارنده‌هایی مثل بنزوات‌ها و نیتریت و نیترات‌ها و سولفیت و سولفات‌ها که برای افزایش عمر نگهداری محصولات به آن‌ها اضافه می‌کنند.
برخی افزودنی‌ها که برای رشد سریع‌تر و جلوگیری از تلفات دام‌ها استفاده می‌شود.
مثل افزایش آنتی بیوتیک در خوراک دام‌ها که مضر هستند.
افزودنی‌ها مثل رنگ‌ها و اسانس‌ها و طعم‌های مصنوعی که علاوه بر اثر نامطلوب بر کبد و کلیه، باعث بیش فعالی کودکان و ایجاد حساسیت‌های خاص در بعضی از افراد می‌شوند.
برخی از افزودنی‌ها مثل نیتریت و نیترات، موجب تشدید در برخی سرطان‌ها می‌شود.
مثلا این نوع افزودنی‌ها در سوسیس و کالباس و همبرگر استفاده می‌شوند و به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است این محصولات باعث تشدید برخی از سرطان‌ها می‌شوند.
استفاده از ترکیباتی مثل دی‌اکسید گوگرد و سولفیت و سولفات‌ها موجب تشدید حساسیت در افرادی که آسم یا بیماری‌های ریوی دیگر دارند می‌شود.
در مراحل تولید در مزرعه و باغ از سموم ضد حشرات و بیماری‌ها و ضد قارچ‌ها هم در مراحل تولید و هم بعد از برداشت استفاده می‌شود که باید کنترل شده باشد، چرا که استفاده زیاد از آن‌ها مضر است.
از کودهای شیمیایی بیش از حد استفاده می‌شود که مضر است و باید کنترل شود.
علاوه بر این، از نگهدارنده‌ها در مرحله فراوری استفاده می‌شود که کنترل آن ضروری است.
به طور کلی هر چه در مراحل تولید از افزودنی‌های مصنوعی و غیر طبیعی کمتر مصرف شود، ماده غذایی سالم‌تر است.
توصیه
سعی کنید از مواد غذایی طبیعی‌تر که از آب تمیز آبیاری شده و از افزودنی‌ها کمتر در آن‌ها استفاده شده است، مصرف کنید.
برخی از ترکیبات هستند که به طور طبیعی در محصولات غذایی به وجود می‌آیند و در مورد آن‌ها نیز باید دقت کرد.
مثلا در قسمت‌های جوانه، پوست و قسمت‌های سبز سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و بادمجان ترکیبی مثل سولانین وجود دارد که نباید استفاده کرد.
همچنین برخی از قارچ‌ها و ماهی‌ها دارای ترکیب سمی هستند که نباید از آن‌ها استفاده کرد.
در مراحل پس از برداشت پسته و کنجد و دانه‌های روغنی هم افلاتوکسین توسط یک قارج تولید می‌شود که سرطان‌زاست و نباید مصرف شود یا در مراحل پس از برداشت محصولی مثل سیب که اگر رعایت ضوابط نشود، هم در سیب و هم آبِ آن، پاتولین توسط قارچی تولید می‌شود که نباید مصرف کرد.
در مراحل پخت نیز باید از روش‌هایی استفاده کرد که ترکیبات مضر در غذا ایجاد نشود.
به طور کلی مشکلاتی از نظر باقیمانده سموم و افزودنی‌ها، سلامت غذا و سلامت مردم را تهدید می‌کند که ضرورت دارد کنترل بیشتری بر آن‌ها وجود داشته باشد.
