سؤالاتی که بیشتر آنها درباره چرایی و چگونگی برگزاری مجازی جشنواره در دوران کرونا بود و علیرضا تابش، دبیر جشنواره در پاسخ به آنها با اشاره به شعار جشنواره یعنی «هر خانه یک سینما، هر کودک یک داور»، تغییر پارادایم ذهنی اهالی سینما و رسانه از برگزاری یک جشنواره به شکل سنتی و لزوم ورود به عرصههای تازه برگزاری رویدادهای هنری را مهمترین مسئله جشنواره سی و سوم بیان کرد. گفتنی است این دوره از جشنواره فیلم کودک بهصورت فیزیکی (بهصورت محدود و تنها برای فیلمهای بلند سینمایی) و در اصل به صــــــورت مجـــــازی از ۲۷ مهر تا ۲ آبان برگزار میشود.
علیرضا تابش، دبیر جشنـواره بینالمللی فیلمهای کودکان و نوجوانان، در ابتدای صحبتهایش ضمن عرض تسلیت به مناسبت ازدستدادن استاد اکبر عالمی، از معلمان برجسته سینمای ایران میگوید: «استاد عالمی در جدال با کرونا از بین ما رفت و من به خانواده او و همه شاگردان و جامعه هنری ایران تسلیت میگویم. در این ایام چهرههای ارزشمند دیگری مانند محمدرضا شجریان، منوچهر طیاب و… را هم از دست دادهایم و من از همین جا با خانوادههای آنها نیز ابراز همدردی میکنم.» او همچنین به ضرورت برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان در شرایط کرونایی هم میپردازد: «کشور ما شرایط سخت و غم باری را میگذراند و ما با حجم وسیعی از اخبار دردآور به خاطر شیوع کرونا مواجه هستیم. هر مرگ عضو یک خانواده میتواند چند کودک و نوجوان را تحت تأثیر قرار بدهد. به همین دلیل شرایط روحی آنها نیاز به توجه دارد و همه ما وظیفه داریم در بخشهای مختلف به این موضوع توجه کنیم. اساسا برگزاری جشنواره دو هدف دارد؛ یکی تقدیر از صاحبان آثار که از آنها تشکر میکنم که امسال آثار بیشتری هم ارسال کردهاند. این آثار باید در جشنواره داوری شوند. در طول شش روز برگزاری جشنواره، انتظار ما این است که خانوادهها کمک کنند بچهها با مراجعه به پلتفرمها در این شش روز فضای شادتری را تجربه کنند.»
نخستین تجربه برگزاری جشنواره سینمایی مجازی
تابش با بیان اینکه جشنواره سیوسوم در شرایط خاص همهگیری کرونا برگزاری میشود، این جشنواره را نخستین تجربه برگزاری جشنواره مجازی در ایران اعلام میکند و از رایگانبودن تماشای آثار جشنواره برای داوران کودک و نوجوان و اهالی رسانه خبر میدهد: «امیدوارم نخستین تجربه برگزاری جشنواره آنلاین، زندگی کودکان و نوجوانان ایران را از آنچه که هست شادتر کند. صاحبان آثار، داوران کودک و نوجوان، منتقدان و اهالی رسانه میتوانند از روز شنبه از طریق حساب کاربری مشخصشده فیلمها را به صورت رایگان ببینند. همچنین کودکان و نوجوانان داور جشنواره میتوانند از شنبه با مراجعه به پلتفرمهای درنظرگرفتهشده، فیلمها را بهصورت رایگان ببینند. آنها بعد از تماشای فیلمها میتوانند با مراجعه به بخش داوری رأی خود را ثبت کنند. ما مشتاق هستیم که در شش روز برگزاری جشنواره والدین با مشارکت خودشان کودکان را برای حضور در داوری آثار ترغیب کنند. تمام متولدین سالهای 84 تا 94 یعنی بین سنین 5 تا 15 ساله به صورت رایگان میتوانند ثبت نام کنند و بدون هیچ محدودیتی رأیشان درباره فیلمها را اعلام کنند.»
او میافزاید: «بخش کارگاهها بخش دیگر جشنواره است که به صورت آنلاین برگزار میشود و از طریق سامانههای طراحیشده در دو بخش ملی و بینالملل افراد متقاضی امکان حضور در آن را مییابند. همچنین بخشهای جنبی مانند شبهای اصفهــــــان، مراســــــم نکوداشـــت، افتتاحیه و اختتامیه و نشستها هر روز به صورت زنده در دسترس عموم مخاطبان قرار میگیرد.»
هزینههای عمده جشنواره؛ حق پخش فیلمها و اعطای جوایز
پرسشهای بسیاری درباره بحث بودجه جشنواره و نحوه هزینهکردن آن با توجه به مجازی شدن جشنواره از سوی اهالی رسانه مطرح شد که تابش به آنها اینگونه پاسخ داد: «به رغم افزایش هزینه همکاران ما در دبیرخانه تهران و اصفهان با جدیت تمام بحث صرفهجویی در هزینه را پیش گرفتهاند و در تلاش برای کمکردن هزینهها هستند. علاوه براینکه باید بیان کنم، هزینه جشنواره سیوسوم از بودجه یک فیلم سینمایی هم کمتر است. بخش عمده هزینههای پرداختی در جشنواره امسال، پرداخت حق نمایش برای سه مرتبه در پلتفرمها به صاحبان فیلمها و همچنین اعطای جوایز به برگزیدگان است. در واقع هزینههای اصلی جشنواره به خود تولیدکنندگان تعلق خواهد گرفت. مطرح شدن ایده پرداخت حق پخش به فیلمها و همچنین کمک به تثبیت آن در فضای سینمای ایران برای ما بسیار مهم بود و برای همین بر انجام آن اصرار داریم.»
مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی میافزاید: «مسئله مهم دیگری که باید در بحث هزینهها عنوان کنم این است که در سه سال گذشته سازمان سینمایی، بنیاد سینمایی فارابی و تمام جشنوارههای تحت نظارت این دو نهاد تمام فرایندهای حمایتی خود را به صورت شفاف اعلام کردهاند و امیدوارم دیگر نهادهای فرهنگی و سینمایی نیز با این میزان شفافیت به اعلام جدول هزینههای خود بپردازند تا مخاطبان در جریان روند کار باشند.»
خانههای جشنواره میزبان 11 فیلم بخش مسابقه سینمای ایران
تابش در بخش دیگر صحبتهایش و در پاسخ به پرسشهایی درباره ایده خانههای جشنواره در اصفهان و تهران میگوید: «در این خانهها تنها 11 فیلم بلند سینمایی که در بخش اصلی مسابقه سینمای ایران پذیرفته شدهاند، به صورت محدود و فیزیکی اکران میشوند. این 11 فیلم شامل فیلمهای «آرزوی زیبا» به کارگردانی علی قویتن، «بچهگرگهای درهسیب» به کارگردانی فریدون نجفی، «بعد از اتفاق» به کارگردانی پوریا حیدری، «جزیره فضاییها (توزنادوی دو)» به کارگردانی جواد هاشمی، «خورشید» به کارگردانی مجید مجیدی، «سلفی با رستم» به کارگردانی حسین قناعت، «لپتو» به کارگردانی عباس عسکری، «مسیر معکوس» به کارگردانی ابوالفضل جلیلی، «مهران» به کارگردانی رقیه توکلی، «نارگیل» به کارگردانی داوود اطیابی و «والدین امانتی» به کارگردانی حسین قناعت است.» او میافزاید: «در تهران مجموعه سینما فرهنگ برای این امر اختصاص یافته است؛ آن هم به این دلیل که این مجموعه متعلق به بنیاد سینمایی فارابی است و از لحاظ مدیریت امکان بیشتری را برای دبیرخانه جشنواره فراهم میکند. در مدت شش روز در محل این سینما فیلمها با حضور تعدادی از عوامل فیلمها و مهمانان محدودی که از طرف دبیر جشنواره دعوت میشوند کاملا با رعایت پروتکلهای ستاد مبارزه کرونا یعنی ضدعفونی محل به طور مرتب، زدن ماسک و رعایت فاصله فیزیکی به تماشای فیلم مینشینند.»
تابش از رشد تعداد آثار رسیده به جشنواره هم صحبت میکند: «رشد آثاری که به جشنواره رسیده قابل توجه بوده است. در تمام بخشها بالای 20درصد رشد داشتهایم و امسال در جشنواره ۴۰۳ اثر متقاضی حضور در جشنواره بودند که سال گذشته این تعداد 277 فیلم بود. امســـال پذیرفتهشدگان ۳۲۵ اثر بود و راهیافتگان در بخش ملی ۱۰۱ اثر است که از میان آنها تنها 11 فیلم ذکر شده به صورت فیزیکی به نمایش درمیآیند و دیگر فیلمها به صورت مجازی در دسترس خواهند بود.»
حضور محسوس بخش خصوصی در تولید آثار
دبیر جشنواره فیلم کودک و نوجوان درباره نحوه حمایت بنیاد سینمایی فارابی و همچنین عملکرد بخش خصوصی در زمینه فیلمهای کودک و نوجوان میگوید: «سیاستهای بنیاد سینمایی فارابی مانند آموزش و پرورش و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان میتواند تسهیلکننده تولید آثار کودک و نوجوان باشد. بخش کودک و نوجوان برای فارابی بسیار مهم است و هر هفته در حال رصد و پیگیری بحث تولید و اکران فیلمهای کودک و نوجوان هستیم. بنیاد فارابی همچنین به دنبال ترغیب بخش خصوصی برای حضور در بحث تولید فیلمهای کودک و نوجوان است و خوشبختانه امسال از بین 11 فیلم سینمایی راهیافته به جشنواره 8 فیلم در بخش خصوصی تولید شده و سهم نهادهای مشارکت کننده به 3 فیلم کاهش یافته است. بااین حال حمایت از فیلمهایی که بهنوعی با اندیشه کسبوکار در سینمای کودک و همچنین از مباحث پیوست فرهنگی برخوردار است، مورد توجه بنیاد سینمایی فارابی قرار دارد.»
زیرساختهای برگزاری جشنواره مجازی فراهم شده است
مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی درباره زیرساختهای لازم برای برگزاری مجازی جشنواره میگوید: «روندی که طی سالهای گذشته در حوزه اقتصاد دیجیتال در کشور ما طی شده خوب بوده و این زمینه در بخش خصوصی فراهم شده است. جشنواره کودک و نوجوان هم با همراهی پلتفرمهای تماشای فیلم برگزار میشود. در وزارت ارتباطات هم گفتوگوهایی داشتیم و از کمک و همکاری آنها سپاسگزاریم. از منظر شرایط زیرساختی فراهم است و امیدوارم بچهها بتوانند آثار را روی پلتفرمهای مشخصشده تماشا کنند.» تابش در پاسخ به این پرسش که برگزاری آنلاین جشنواره نیاز به مجوز از سامانه ساترا دارد یا خیر، این گونه پاسخ میدهد: «تمام جشنوارهها در کشور منطبق و تابع مقررات نمایش هستند و طبعا سامانهها در همین راستا عمل میکنند. جشنوارههای سینمایی هم بر اساس مجوز سازمان سینمایی برگزار میشود. به هر حال چون در سال اول برگزاری هستیم، امیدوارم این مدل برگزاری الگو شود.»
باید مطابق با سلیقه نسل نو فیلم ساخته شود
دبیر سیوسومین جشنواره بینالمللی فیلمهای کودکان و نوجوانان درباره تمهیدات درنظرگرفتهشده برای حفظ ارتباط مخاطبان کودک و نوجوان با سینما در دوران کرونا میگوید: «بخشی از این ارتباط به تولید محتوایی جذاب و بومی برای کودکان و نوجوانان برمیگردد. البته معتقدم آنها در عصر دیجیتال به دنیا آمدهاند و زیست و بهرهبرداری آنها از ارتباطات دیجیتال روانتر از نسل ماست. توصیه میشود که بزرگسالان خود را با حال و هوای بچهها تطبیق بدهند؛ چون آنها مسلطتر از پدران و مادران خود هستند. فیلم دیدن در فضای آنلاین نیازمند تولید بومی است که البته باید جذاب باشد. رژیم مصرف آنها با ما تفاوت داد و این انتظار میرود که سینماگران مطابق نسل نو فیلم بسازند. یکی از اهداف جنبی جشنواره عمومیکردن حق مؤلف و مبارزه با قاچاق آثار است که مخاطبان باید از سنین کودکی با این مفهوم آشنا شوند و جشنواره احترام به حق و حقوق سینماگران را در دستور کار قرار دارد.»
مسئله اقتباس برای ارتقای سینمای کودک حیاتی است
تابش درباره مسئله اقتباس در سینمای کودک هم صحبت میکند: «همان طور که میدانیم، بخش مهمی از فیلمهای جذاب در سطح جهان متعلق به سینمای اقتباسی است و به نظر من، برای ارتقای سینمای کودک و نوجوان باید به آثار اقتباسی توجه کنیم. امسال فارابی در قالب طرحی فراخوانی منتشر کرد که حاصل آن انتخاب پنج رمان بود. از میان آن پنج رمان دو اثر متعلق به حوزه سینمای کودک و نوجوان است که امیدوارم برای آقای صدرعاملی و فروزش شرایطی فراهم شود که بتوانند همین امسال آثار را به تولید برسانند. در بخش سینماقصه هم در سایت ما ۲۰۰ کتاب در همین حوزه بارگذاری شده است.»
تلاش برای ایجاد شور و هیجان در فضای فیلم بینی مجازی
«از آنجاییکه جشنواره کودک به حضور قشر کودک و نوجوان در سالنهای سینما و شور و حال ایجادشده از این طریق همیشه شناخته میشده است، برگزاری آنلاین راهکار خوبی برای برگزاری جشنواره است و فضای شور و هیجان همیشگی ایجاد خواهد شد؟» این پرسش روزنامه اصفهان زیبا از مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی بود که این گونه به آن پاسخ داده شد: «همانطور که نسبت به مسائل آموزشی، این تغییرات و رفتن به سمت فضای مجازی را پذیرفتهایم، درباره برگزاری جشنوارهها و رویدادهای هنری هم باید قدمهایی با توجه به شرایط کرونا برداشته شود. برای اینکه شور و نشاطی که در زمان جشنواره وجود داشت، در بحث تماشای مجازی هم وجود داشته باشد، در زمان شش روز جشنواره هم ایده هر کودک یک داور را به عنوان یکی از شعارهای جشنواره برگزیدیم تا کودکان از هر جای کشور با اشتیاق فیلمها را مشاهده کنند و رأی بدهند و همچنین مسابقاتی به صورت مجازی طراحی شده است تا فضای شاد و با نشاطی را در خانوادهها ایجاد کند.»
مهمان ملی و بینالمللی در اصفهان نداریم
تابش در بخش دیگر صحبتهایش با بیان اینکه هیچ مهمان ملی و بین المللی در جشنواره حضور ندارد میگوید: «تمام تلاش ما این بود که در دوران کرونا فعالیتهای بینالمللی ما هم تحت تأثیر برنامههای اینترنتی شکل بگیرد که بخشی از آن محقق شده است. امسال ما مهمان ملی و بینالمللی در اصفهان نخواهیم داشت ولی ۱۴ داور آثار را داوری میکنند و لینک آثار برای آنها فرستاده شده است.» او اسامی داوران این دوره از جشنواره را هم اعلام میکند: «داوران امسال جشنواره ابراهیم فروزش، پریوش نظریه، حبیب اسماعیلی، فرهاد توحیدی، مهدی خرمیان، فریدون عموزاده خلیلی و حمیدرضا مدقق خواهند بود.» مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی همچنین از برگزاری بزرگداشت دو فیلم ساز برجسته سینمای کودک خبر میدهد: «جشنواره امسال از دو چهره پیشکسوت سینمای کودک و نوجوان که افتخارات زیادی را به ارمغان آوردند تقدیر میکند. امسال بزرگداشت ابراهیم فروزش و کامبوزیا پرتوی برگزار میشود و همچنین همزمان با جشنواره بسته آثار این هنرمندان توسط بنیاد سینمایی فارابی عرضه و رونمایی میشود.»