کلمه هدف و مسیر شاعری من است

مجموعه «دست‌دست کردن دستی بر دسته در» عنوان مجموعه شعر باربد درّی شاعر جوان اصفهانی است که به عنوان اولین مجموعه شعر وی روانه بازار کتاب شده است. این مجموعه که توسط انتشارات خوزان اهواز به چاپ رسیده است پیش از این در جایزه ملی شعر جم مورد تقدیر قرار گرفته بود. با درّی درباره این مجموعه و مشکلات نشر کتاب شعر در بازار کتاب ایران گفت‌وگو کردیم.

تاریخ انتشار: 08:53 - سه شنبه 1399/10/2
مدت زمان مطالعه: 4 دقیقه

باربد درّی مجموعه شعر«دست دست کردن دستی بر دسته در» را ماحصل سال‌ها شعر سرودن و رسیدن به یک زبان شخصی می‌داند: «این مجموعه یک جورهایی حاصل بیست سال نوشتن من است. البته قبلا دو مجموعه شعر داشتم، اما هیچ وقت به این ذهنیت نرسیدم که چاپ کنم. شاعر برای رسیدن به زبان شخصی و منحصر به‌فرد خود به زمان زیاد و قلم‌فرسایی فراوان نیاز دارد. شما هرچه پخته‌تر شوید سخت‌گیرانه‌تر و البته بی‌رحمانه‌تر با اشعارتان برخورد می‌کنید و وقتی سنی از شما می‌گذرد، این مسئله باعث می‌شود که به‌خصوص در مجموعه اول با وسواس تن به چاپ اشعار بدهیم. این مسیر برای من نزدیک بیست سال طول کشید. در نتیجه «دست دست‌کردن دستی بر دسته در» همانطور که از عنوان آن هم پیداست، ادامه درگیری من با زبان و فرم است.»

هدف شعر خود شعر است

درّی شعرگفتن را امری ناخودآگاه می‌داند و معتقد است شعر هدفی جز خودش ندارد: «شعر برای من اتفاقی نا خودآگاه است و مفهوم و معنا برایم جدا از ساخت و بافت وفرم شعری نیست. فکر می‌کنم کلمه، هم هدف و هم مسیر من است. ازاین رو، به هیچ عنوان نمی‌توانم به جداکردن اجزای شعر به دو ساحت فرم و محتوا بپردازم. برای من همه چیز در قالب کلمات، نه به عنوان ارتباط صرف دال و مدلولی، اتفاق می افتد و معنا می‌یابد. هیچ‌گاه نمی‌توانم به صورت خودآگاهانه بنشینم و برای فلان اتفاق اجتماعی که تازه رخ داده شعری بگویم. با این حال قطعا تمام تکانه‌ها و تأثرات درونی و روانی شاعر، واقعیات روزمره، خواب‌ها و اوهام و رویاها مفهوم و معنای شعر را تعیین می‌کنند. به همین خاطر، شعر به من آموخت که هیچ‌گاه به شعر به عنوان یک وسیله مثل ماشین حمل بار فکر نکنم. درحقیقت، شعر برای من قالبی که بتوان آزادی، سیاست، عشق، مرگ و فراروایت‌هایی این چنینی را داخل آن ریخت، نیست. غایت شعر خود شعر است و قرار نیست شعر اتفاق مهمی را در دنیا رقم بزند یا تأثیری در اجتماع بگذارد.»

انتخاب نشر خوزان

درّی به انتخاب ناشری در شهری غیر از اصفهان هم اشاره می‌کند: «صادقانه بگویم دلیل انتخاب نشر  خوزان در اهواز  برای چاپ اول این بود که فکر کردم از این طریق ممیزی کمتری در اداره ارشاد بر این کتاب اعمال خواهد شد. چون شنیده بودم آنجا برخورد مثبتی با هنر می‌شود. سال گذشته مجموعه «دست دست‌کردن دستی بر دسته در» را برای جایزه ملی شعر جم فرستادم و این کتاب در قسمت کتاب‌های منتشر نشده در قالب آزاد، برگزیده جشنواره شد. بعد از جشنواره با صحبتی که با آقای دکتر بهزاد خواجات داشتم، ایشان پیشنهاد دادند که این مجموعه را برای چاپ به نشر خوزان بدهم.»

آفت‌های مجموعه‌های شعر

این شاعر جوان به آسیب شناسی مجموعه شعرهایی که در چند سال اخیر به چاپ می‌رسند هم می‌پردازد: «در خصوص موفقیت کتاب‌هایی که در زمینه شعر چاپ می‌شوند تنها بر تأثیر جنبه‌های فنی آثار نبایدپرداخت. در حال حاضر چاپ کتاب، کار بسیاری آسان‌تری نسبت به گذشته است و اصلا خبری از سخت‌گیری‌های گذشته درباره کیفیت شعر نیست. یکی از نکاتی که در زمینه نشر کتاب شعر مهم شده است بحث روابط است؛ به این صورت که شاعرانی را می‌بینیم که به دلیل روابط گسترده‌ای که دارند کتاب‌هایشان به‌راحتی و بدون اینکه از کیفیت بالای شعری برخوردار باشند به چاپ‌های چهارم و پنجم می‌رسد و از این طریق به محبوبیت خاصی هم می‌رسند و اتفاقا همین‌ها بر سلیقه مخاطب اثر بیشتری می‌گذارند.» درّی ادامه می‌دهد: «مسئله‌ای دیگر که در مجموعه‌های شعر وجود دارد این است که برخی از شاعران از منظر فرمالیستی صرفا مقلد دیگران هستند. سایه شاعرانی چون شاملو و فروغ شاید همچنان بیش از بقیه در اشعار شاعران جوان سنگینی می‌کند. دلیلش این است که مشقت و ممارست نیاز دارد تا شما به زبان خاص خود دست یابید و از طرف دیگر و بیش از آن، من فکر می‌کنم به چیز دیگری نیاز است: نبوغ و نوعی جنون؛ چیزی که شما می‌توانید در براهنی و رؤیایی و البته در باباچاهی به‌وضوح ببینید. صد البته که این کار هرکس نیست و رفتن به سمت سهل‌نویسی در شعر آزاد مسئله‌ای است که در کتاب‌های شاعران جوان به‌وفور می‌بینیم. البته که کارهای خوب هم داشته‌ایم، اما به طور کلی به خاطر اینکه بستر مناسبی برای عرضه شعر وجود ندارد و البته به‌خاطر سلیقه مخاطب شعر که به نظر من پایین آمده، در بسیاری از کتاب‌های شعری که به چاپ می‌رسد آن‌چنان که شایسته است دست مخاطب را نگرفته‌ایم و بالا نبرده‌ایم. در پایان باید این نکته را متذکر شد که شاعربودن به هیچ رو کار آسانی نیست.»

مشکلات نشر کتاب

درّی به مسائل و مشکلات نشر کتاب از نخریدن کتاب شعر توسط مردم تا باندبازی در نشر و توزیع کتاب شعر هم می‌پردازد: «بیشترین مشکل در چاپ کتاب شعر به بحث فروش کتاب‌ها برمی گردد. این مشکل هم به بحث خالی‌شدن سبد خانوار از محصولات فرهنگی و هم وجود نوعی روابط در کار ناشران تخصصی شعر در کشور برمی‌گردد. شاید معدود آدم‌هایی باشند که پیگیر فضای شعری در جامعه باشند و همین تعداد اندک هم به درستی به تمامی کتاب‌ها دسترسی ندارند. اینجا مسئله پخش کتاب پیش می‌آید که مشکل دیگر حوزه کتاب شعر است. انتشارات بزرگی که در حوزه شعر فعالیت می‌کنند و پخش‌های قوی دارند معمولا با دریافت مبالغ بسیار سنگین از شاعران جوان، کتاب‌های آن‌ها را در سطح کشور توزیع می‌کنند.»

خوانش شعر توسط شاعر اتفاق مهمی است

این شاعر جوان به اهمیت جلسات شعرخوانی در پروسه رابطه شاعر و مخاطب هم اشاره می‌کند: «به قول براهنی، وقتی که شعر خوانده می‌شود، از روی کاغذ بلند می‌شود و از مرز یک متن نوشتاری وارد ساحت آوایی می‌شود. خوانش شعر توسط شاعر  یا کسی که درست شعر می‌خواند می‌تواند یک اتفاق تازه‌ای برای مخاطب رقم بزند. به‌شخصه با این مسئله بارها روبه‌رو شده‌ام که شعرهایم را به شکل‌های گوناگون بخوانم و با هر بار خوانش حتی با توجه به اتمسفر و فضای آن زمانی‌ام، انگار یک سری اتفاقات تازه در شعر رقم می‌خورد و چیزهای تازه‌ای در آن‌ها پیدا می‌کنم. قطعا اینکه فضایی باشد تا شاعر شعرش را با صدای خودش رو درروی مخاطبان بخواند اتفاق خیلی خوبی است با این حال از این دست جلساتی که چنین اهدافی دارند بسیار کم برگزار می‌شود و عموما جلسات شعری هدایت شده یا با پیشداوری‌ها و تعصبات دست اندرکاران نتوانسته شاعران مستقل و مخاطبان راستین شعر را جذب کند. اینکه شاعر  رودرروی مخاطب شعرش را بخواند و در همان به لحاظ دیداری یا شنیداری واکنش دریافت کند، باعث می‌شود که شاعر بر برخی زوایای کارش که ممکن است برای خودش مبهم باشد اشراف بیشتری پیدا کند و به دیدگاه‌های دیگران درباره فضای شعری‌اش آگاه شود.»

برچسب‌های خبر