هرچند برخی هم از لفظ فیلترینگ استفاده نمی‌کنند و معتقدند هنوز فیلتر اتفاق نیفتاده و کاربران در دسترسی به کلاب‌هاوس دچار اختلال شده‌اند. وزیر ارتباطات، اما ایجاد اختلال را اقدامی خودسرانه از سوی اپراتورها می‌داند و می‌گوید که قرار است با آن‌ها برخورد کند. کاربران این شبکه، به اختلال یا فیلتر آن، بی‌توجه‌اند و درحال موج‌سواری و جریان‌سازی در این پلتفرم هستند. محمدرضا اصنافی، پژوهشگر فضای مجازی، در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» از چگونگی فرایند فیلتر شبکه‌های اجتماعی در کشور می‌گوید.
فرایند فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی در کشور چگونه است و با چه متر و معیاری رخ می‌دهد؟
فیلتر به دو صورت رخ می‌دهد؛ یا دادستان کل کشور در حیطه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه تشکیل جلسه می‌دهد یا به صورت مجازی تـصمیم‌گـیری می‌کند که چه شبکه‌ای در چه زمانی فیلتر شود. البته یک مقام قضایی مثل قاضی یا بازپرس نیز می‌تواند دستور موقت یا دائم فیلترینگ بدهد و شبکه‌ای اجتماعی را فیلتر کند. همچنین رویه‌ای از زمان رئیس سابق قوه قضائیه در کشور مرسوم شده (که البته قانون نیست) و براساس آن، درباره شبکه‌هایی مثل کلاب‌هاوس که کاربران و مخاطبان زیادی دارد و اقبال عمومی به آن‌ها خوب است، یک قاضی و بازپرس به تنهایی قادر به فیلتر آن‌ها نیست و تصمیم‌گیری در رابطه با آن به شورای عالی مجازی سپرده می‌شود.
بــیش از یک هفته از عدم دسترسی کـاربــران به شبـکـــه اجـتماعی کلاب‌هاوس می‌گذرد. هنوز هیچ مرجعی از فیلتر سخن به میان نیاورده است. فیلتر کلاب‌هاوس چگونه اتفاق افتاده است؟
فیلترینگ کلاب‌هاوس خودسرانه انجام گرفته است و اپراتورها با تصمیم خود یا به دلیل تحت فشار بودن اقدام به این کار کرده‌اند و این مسئله روند قانونی را طی نکرده و اقدام اپراتورها کاملا غیرقانونی رخ داده است.
از لحاظ فنی اپراتورها چگونه اقدام به فیلتر کلاب‌هاوس کرده‌اند؟
اپراتورها در شبکه خود، دسترسی به این شبکه اجتماعی را محدود کرده‌اند، وقتی فیلترینگ به صورت قانونی انجام شود، این اقدام از سمت شرکت‌های زیرساخت و در گیت‌های کشوری اعمال می‌شود و دیگر کاری به اپراتورها ندارد و دسترسی همه افراد به این شبکه قطع می‌شود. نکته مهم این است که درحال حاضر، دسترسی کاربران به کلاب‌هاوس با اجرای وزارت ارتباطات قطع نشده و این وزارتخانه این شبکه را مسدود نکرده و فیلتر در لایه‌های پایین‌تر اعمال شده است.
آیا این فیلترها با هم متفاوت هستند و سطح دسترسی کاربران به پلتفرم در آن‌ها فرق دارد؟
خیر. برای کاربر هیچ فرقی ندارد و او اصلا متوجه نمی‌شود که فیلتر در چه لایه‌ای رخ داده است و اپراتورها از شرکت‌های زیرساخت دسترسی و پهنای باند خود را می‌گیرند.
اقدام خودسرانه جرم به شمار می‌آید؟
براساس قانون جرائم رایانه‌ای، اقدام خودسرانه اپراتورها کاملا غیرقانونی است و در این‌باره مرتکب جرم شده‌اند و در شبکه اختلال ایجاد کرده‌اند. قاعدتا براساس قانون باید با اپراتورها برخورد قضایی صورت گیرد؛ ولی از آنجا که فیلتر کلاب‌هاوس، احتمالا تصمیمی سیاسی است، گمان نمی‌کنم برخوردی با اپراتورها انجام و کــلاب‌هـــاوس رفــــع فـیلـتـر شود.
یعنی اپراتورها تحت فشار بوده‌اند؟
بله. ممکن است خود این اپراتورها هم تحت فشار نهادهایی قرار گرفته باشند که از لحاظ قانونی نتوانسته‌اند کلاب‌هاوس را فیلتر کنند و حالا به صورت غیرقانونی و با تحت فشار قراردادن اپراتورها دست به فیلتر کلاب‌هاوس زده‌اند.
با تـوجـــه بـــه اینکه فـیـلـتـــر کلاب‌هاوس خودسرانه انجام شده، آیا ممکن است این پلتفرم رفع فیلتر شود؟
خیر. بعید به نظر می‌رسد. نهایت کار این است که فرایندهای قانونی برای فیلتر کلاب‌هاوس را نیز طی می‌کنند. جالب این است که هنوز و بعد از بیش از یک هفته که کاربران در دسترسی به کلاب‌هاوس با مشکل روبه رو هستند، مدیرعامل شرکت مخابرات مدعی است که اختلالی در دسترسی به این شبکه اجتماعی وجود ندارد! متأسفانه این نوع توهین به مخاطب از آن عمل غیرقانونی نیز بدتر است.
بحث بومی‌سازی کلاب‌هاوس به‌تازگی مطرح شده است. با توجه به خلأهای قانونی فکر می‌کنید بومی‌سازی این پلتفرم چقدر امکان‌پذیر است؟
یکی از اعضای شورای عالی فضای مجازی از اسکای‌روم به عنوان مدل بومی کلاب‌هاوس نام برده است که این موضوع نشان می‌دهد این افراد در این‌باره هیچ آگاهی ندارند؛ کمااینکه مدیر اسکای‌روم نیز گفته که این پلتفرم به هیچ عنوان مدل بومی کلاب‌هاوس نیست. از سوی دیگر، حتی اگر مدل بومی این پلتفرم را در کشور داشته باشیم، توانایی رقابت با مدل کنونی را نخواهد داشت؛ زیرا آزادی بیانی که در پلتفرم خارجی وجود دارد و باعث جذب کاربران ایرانی شده، در مدل بومی وجود نخواهد داشت و با مشکل قانونی و نظارت روبه‌رو خواهد شد. مثلا در نظر بگیرید فائزه هاشمی در یک پلتفرم بومی حضور پیدا کند و به صراحتی که در کلاب‌هاوس حرف زد، در آن نیز صحبت کند. چه اتفاقی می‌افتد؟ مطمئنا آن روم سریع بسته می‌شود و دیگر امکان ادامه فعالیت نخواهد داشت.
