اما از ویژگیهای خاص روزهداری غلبه مزاج گرم و خشک است. سستی روزهدار معمولا نشانه ضعف است، نه سردی. باید بدانید که بدن روزهدار همیشه گرم است؛ زیرا بلغمهای غلیظ در روزنههای بدن چسبیده میسوزند و حرارت ایجاد میکنند. نکته جالب دیگر اینکه آب دهان روزهدار را اگر در دهان مار دهانگشوده و آماده نیش زدن بیندازند مار را از پای درمیآورد!
با این اوصاف، روزه فواید بسیاری برای بدن دارد؛ چرا که عامل اصلی بروز بیماریهای خطرناک، کثیفی شدید خون و رسوبگذاری مواد فاسد در عروق و آوندهای گوناگون بدن است. روزهداری تمامی آلودگیهای بدن را میسوزاند و عامل مهمی در پیشگیری از تمام امراض از جمله سرطان، سکته، نسیان، رعشه، ام.اس و انواع بیماریهای صعبالعلاج به حساب میآید؛ حتی تا سال بعد بدن انسان را از کلیه بیماریها بیمه میکند.سید محمد موسوی، محقق، درمانگر و عضو هیئت جامع طب ایرانی اسلامی و نویسنده کتاب «رمضان تغییرات مزاجی»، با ذکر مقدمه فوق، به ویژگیهای مزاجها و رعایت نکاتی برای هر کدام از آنها پرداخت.
مزاجهای گرم و خشک (صفراوی)
صاحبان این مزاج اغلب لاغراندام و با استخوانبندی کشیده و محکم هستند، به مزاجهای تند و عصبی مشهورند و بسیار عجول و شتابزده عمل میکنند. خوابشان اندک، نبضشان تند و گرمای بدنشان بالا و دارای پوستهای خشک و رگهای برآمده هستند. توصیه میشود:
از مصرف مواد خشک به شدت پرهیز کنند؛ مانند فستفودها، چیپس، پفک، انواع بیسکویت، شکلات و شیرینیهای قنادیها.
غذاهای لعابدار و ژلهای مانند شورباها و غذاهای حیوانی مانند پاچه گوسفند مناسب است.
از مواد نفاخ نیز باید اجتناب کنند؛
مگر اینکه مثلاحبوبات، پخته و آب آنها دورریخته شود.
میوههای مرطوب و آبدار بخورند. میوهها و سبزیها آب را تا حدود زیادی در خود ذخیره میکنند؛ در حالی که نوشیدن فراوان آب هرچند بهسرعت تشنگی را برطرف میکند، اما بهسرعت هم دفع میشود.
بهترین میوهها هم انواع آلوها، انگور، خــربــزه، هنــدوانــه، گرمک، طالبــی، زردآلو، هلو، هلو انجیری، شلیل، ازگیل، گیلاس، توت سیاه و شاه توت است. برای رفع عطش هم از شربتهایی مانند تخمشربتی، اسفرزه، تخم خیار و سکنجبین استفاده کنند.
سبزیهایی مانند گشنیز، خرفه، تره، کاسنی، برگ لطیف انگور و ریواس توصیه میشود.
غذاهای رقیق، مرطوب، لعابدار و حاوی سبزیهای پخته و ناپخته مانند سوپ سبزیجات فصل، سوپ کلم، شوربای گشنیز، خورشت کرفس، خورشت ریواس، خورشت کدو و آبدوغ خیار همراه با کمی کشمش و تخم خرفه در دوغ طبیعی مفید است.
برنج باید به صورت کته و همراه با پودر سبوس برنج یا با سبزیجات طبخ شود.
تخممرغ نیمرو و آبپز سفت عطشآور است. نیمبرشت آن بهصورت زردهای شل اشکالی ندارد.
مزاجهای گرم و تر (دموی)
بیشتر صاحبان این مزاج گرایش به چاقی دارند و اگر بیشازحد سردی بخورند، ذخیره چربی در اطراف شکم و رانها و سایر اندامها نیز خواهند داشت، آوندها و عروق بدنشان گشادتر و اغلب غلبه خون دارند و بافتهای بدنشان نرم است. خواب عمیق دارند و زود به خواب میروند. خروپف در این مزاج بیشتر از مزاجهای دیگر است، نرمخو و مهربانتر از سایر مزاجها هستند. نبض آنها محکم و پر میزند و بدنشان گرم است. به آنها توصیه میشود:
از خواب زیاد بپرهیزند که در غیر
این صورت کمذهن و کمحافظه میشوند.
بعد از سحری سعی کنند نخوابند و اگر خوابیدند بین سحری و خواب حداقل یک تا یکونیم ساعت فاصله دهند. خواب روز برایشان بد است؛ مگر خواب قیلوله هنگام ظهر یا قبل از آن به مدت حداکثر نیم تا یک ساعت.
از غذاهای خشک و کمحجم مانند خروس جوان یا جوجه مرغ خانگی، کباب بره گوسفند نزاییده با پودر سماق، ماهی سفید کپور یا سایر ماهیهای خوابیده در پودر زنجبیل یا دارچین و زیره و انیسون شیرین و آب لیموترش بهصورت کباب یا بخارپز یا قلیه ماهی، کباب یا خورشت گوشت کبک، بوقلمون، شترمرغ و امثال آن استفاده کنند. مصرف غذاهایی مانند برنج و نان را به حداقل رسانده و از گوشت گاو پرهیز کنند.
از مــیــوههــا و سبــزیهــای دارای طبیعت سرد و خشک مانند لوبیا سبز، کاهو، گشنیز، خرفه، ترب و برگ ترب سیاه، برگ لطیف انگور، ریواس و کاسنی بیشتر استفاده کنند.
مصرف میوه و سبزیها نسبت به غذاهای پختنی و گوشتی ترجیح دارد.
از پودر عدس خشک با شکر، آب انار یا رب آن برای رفع عطش استفاده کنند.
مزاجهای سرد و خشک (سوداوی)
صاحبان این مزاج را که گاه بسیار چاق و گاه بسیار لاغر میشوند، سوداویمزاج مینامند.آنها اشتهای نامرتب و ریزهخواری و بهاصطلاح حالت نوکزدن به غذا دارند. بسیار رؤیایی و زودرنج و عاشقپیشه هستند و گاه نفرت جای عشق را بهسرعت میگیرد. پوستشان خشک و حساس است و انسداد عروقی در آنها بیشتر از دیگر مزاجهاست. به آنها توصیه میشود:
مانند روزهداران صاحب مزاج گرم و خشک از خشکبارها کمتر استفاده کنند و مصلحات مربوط را بهکار برند؛ با این تفاوت که مصلحها باید دارای مزاج گرم و تر باشند؛ مثلا شربتهای لعابدار
مانند شربت سکنجبین عسلی، شربت اسطوخودوس و نعناع و شربت بالنگو یا از دمنوشهای گاوزبان، بابونه، گزنه و اسطوخودوس و نعناع و پونه با عسل استفاده کنند.
غذاهایی مانند خورشت اردک و غاز و گوشت گوساله بسیار جوان با دارچین و خواباندن آن در زنجبیل و زیره و پیاز و کمی نمک، پرندگان شکاری چاق، گوشت گوسفند، خوراک میگو و غذاهای سنتی مانند شیربرنج عسلی، حریرهبادام، شله زرد زعفرانی یا دارچینی مصرف کنند.
میوههای گرم مانند خربزه، انگور، آناناس، انجیر سفید و قرمز و توت سفید مصرف کنند.
سبزیهای گرم مانند مرزه، ترخون، تره، ریحان سبز و بنفش، پیازچه، شوید، شاهی، کرفس و کنگر بهصورت خام و پخته مصرف کنند.
مزاجهای سرد و تر (بلغمی)
اکثرا صاحبان این مزاج که گرایش به چاقی بسیار دارند، بلغمی مزاج نام دارند که نوع چاقیشان با افزایش چربیهای اضافی در بدن است، تنبل و پر خواب و کم تحرک هستند، گوشت تنشان شل و لخت و سرعت انتقال مفاهیم در مغزشان کم است، فراموشی دارند و حرکاتشان آرام است، از گرما خوششان میآید و از سرما گریزانند. این افراد باید:
از خواب زیاد بپرهیزند تا دچار کندی ذهن و نسیان نشوند. خواب روز برایشان مفید نیست؛ مگر نیم تا یک ساعت.
بعد از سحری سعی کنند نخوابند و اگر خوابیدند، بین سحری و خواب حداقل یک تایکونیم ساعت فاصله دهند.
حجم غذاها را کاهش دهند و بدانند که مصرف انواع خشکبارها مانند پسته، بادام، فندق و بادام هندی برایشان مفید است.
از میوههای گرم و خشک مانند خرما، گردوی تازه یا خشک، انجیر، سیب، زالزالک، انگور، خربزه و سبزیهایی که در مزاج سرد و خشک ذکر شد، استفاده کنند.
کباب یا خورشتهایی نظیر کباب کبک و بلدرچین و گنجشک و کبوتر، کباب گوشت شتر و با مواد غذایی همچون غوره، ریواس، رب انار وگداخته مفید است.
