گویا وی علاقۀ بیشتری به رشتۀ ریاضی داشته اما چون لازمۀ این کار شرکت حضوری در کلاس‌ها بوده، به رشتۀ ادبی بسنده کرده است. در کنکور نیز با آن‌که دوست داشته اقتصاد بخواند اما در رشتۀ حقوق پذیرفته می‌شود که البته آن را نیز به سبب عدم تمکن مالی کنار می‌گذارد و به دانشسرای عالی می‌رود تا رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی بخواند. طبق قوانین آن موقع شاگرداول دوره را برای ادامۀ تحصیل به انگلستان می‌فرستاده‌اند و دکتر باطنی بدون آن‌که هیچ سالی شاگرداول شود، اطلاع پیدا می‌کند که با احتساب نمرات کل شاگرداول دوره شده است. دکتر باطنی فوق‌لیسانس خود را در دانشگاه لیدز می‌گیرد و سپس برای دکتری عازم لندن می‌شود تا شاگرد یکی از برجسته‌ترین زبان‌شناسان تاریخ ــ مایکل هلیدی ــ شود. دو سال زیر نظر هلیدی کار می‌کند اما با تمدید نشدن بورس تحصیلی‌اش به دلایل غیرعلمی از سوی وزارت علوم ناچار به بازگشت به ایران می‌شود. با کمک دکتر محمد مقدم ــ مدیر زبان‌شناسی وقت دانشگاه تهران ــ رساله‌اش را به فارسی تنظیم کرده و دفاع می‌کند و نیز از دانشسرای عالی به دانشگاه تهران انتقالی می‌گیرد. دکتر باطنی تا بازنشستگی زودهنگامش در سال ۱۳۶۰ به تدریس زبان‌شناسی در دانشگاه تهران مشغول بوده و شاگردان بسیاری را که اینک اساتید مسلم زبان‌شناسی کشور هستند پرورش داده است.
آثار دکتر باطنی را در حیطۀ زبان می‌توان در سه دسته جای داد: تألیف و ترجمۀ کتاب‌های زبان‌شناسی، برخی مقالات علمی با موضوع زبان فارسی و زبان‌شناسی و نهایتاً فرهنگ‌نگاری.
در بین زبان‌شناسان ایرانی، دکتر باطنی بیشترین تلاش را برای معرفی رشتۀ زبان‌شناسی کرده است. کتاب «نگاهی تازه به دستور زبان» اولین کتاب به زبان فارسی است که به معرفی دستور زبان‌شناختی به نثری ساده اما دقیق پرداخته است. کتاب‌های «زبان‌شناسی جدید» و «زبان و زبان‌شناسی» را نیز می‌بایست در زمرۀ بهترین کتاب‌های مقدماتی زبان‌شناسی دانست که به فارسی ترجمه‌شده‌اند. کتاب «ساختمان دستور زبان فارسی» که برگرفته از رسالۀ دکتری ایشان است نیز توصیفی علمی و زبان‌شناختی از دستور زبان فارسی است.
دکتر باطنی مقالات متعددی دارد که برخی‌ها به مباحث کلی زبان‌شناختی پرداخته‌اند و باگذشت دهه‌ها هنوز هم منابع بسیار معتبر و شناخته‌شده‌ای هستند. موضوع گروه دیگری از مقالات مسائل خاص زبان فارسی است که گاه بسیار چالش‌برانگیز شده به‌طوری‌که هنوز نیز موردبحث و گاه حتی جدل هستند. به‌عنوان دو مورد از این مقالات می‌توان به «فارسی‌زبانی عقیم» و «اجازه بدهید غلط بنویسیم» اشاره کرد. مقالۀ «فارسی‌زبانی عقیم» در سال ۱۳۶۸ در مجلۀ آدینه به چاپ رسیده است. دکتر باطنی در این مقاله مدعی می‌شود که زبان فارسی در شکل کنونی‌اش جوابگوی نیازهای امروز جامعه در بیان مطالب علمی نیست. به باور وی مهمترین نارسایی زبان فارسی در واژه‌سازی استفادۀ بیش‌ازحد از افعال مرکب است چون امکان به دست آوردن واژه‌های جدید از افعال مرکب ــ برخلاف افعال ساده ــ وجود ندارد. راهکار دکتر باطنی رواج قاعدۀ ساخت افعال ساده ــ مثل زنگیدن ــ به‌جای افعال مرکب ــ مثل زنگ زدن ــ است. مجموعه مقالات سه‌گانۀ مشهور به «اجازه بدهید غلط بنویسیم» نیز در اصل انتقادهایی است که دکتر باطنی به کتاب «غلط ننویسیم» دکتر ابوالحسن نجفی وارد کرده است. به‌عنوان یک زبان‌شناس، دکتر باطنی دیدگاه تجویزی به دستور زبان و نگارش را برنمی‌تابید و با قائل شدن به امکان تنوع صورت‌های صحیح، مبنا قرار دادن صورت مقبول در مقابل صورت‌های ریشه‌شناختی و … انتقادات زیادی به این کتاب وارد کرده است. دکتر باطنی بعدها از بابت زبان نیشدار این مقاله ــ و نه محتوای آن ــ از دکتر نجفی طلب بخشش کرده است. قابل‌تصور است که هر دو مقاله تا چه میزان توانسته حساسیت‌ها را در مجامع علمی برانگیزد و موافقان و مخالفان سرسختی گردآورد.
دکتر باطنی در موسسۀ فرهنگ معاصر نیز به تدوین برخی فرهنگ‌های دوزبانه پرداخته و آثار بسیار ارزشمندی بر جای گذاشته است.
باطنی به شهادت کسانی که کلاس درسش را درک کرده‌اند، معلمی «سخت‌کوش، زیرک، نکته‌سنج، روشنگر و به‌روز»2 و به گواه آثارش محققی ریزبین، آگاه به مسائل روز، دغدغه‌مند، جریان ساز و تحول‌گرا بود که در مواقع لزوم نظراتش را با زبانی رسا و گاه نیشدار و جسورانه بیان می‌کرد. نظرات وی در مورد خط فارسی و زبان‌های بومی غیرفارسی ایران نیز جزو آرای چالش‌برانگیز وی است. بااین‌حال فارغ از میزان موافقت یا مخالفت نظرات او، باطنی بی‌شک یکی از تأثیرگذارترین زبان‌شناسان ایران است به‌طوری‌که شاید بتوان همۀ زبان‌شناسان امروز ایرانی را به‌نوعی شاگرد او محسوب کرد.
[1] آقای دکتر باطنی نام اصلی ایشان را دریکی از مصاحبه‌هایشان ابراهیم موهبتی ذکر کرده است.
[2] به نقل از آقای دکتر مصطفی عاصی در مصاحبه با رادیو فرهنگ به مناسبت درگذشت استاد
