هیچکس به معنای واقعی برای تئاتر دل نمیسوزاند
شهاب غزالی، کارگردان و سرپرست گروه تئاتر شهرزاد میگوید: «متولی فرهنگ و هنر در کشور ما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ادارههای کل ارشاد در شهرستانهای مختلف است؛ یعنی حمایت، صدور مجوزها و همه کارهایی که باید در مورد امور فرهنگی هنری انجام شود با اداره ارشاد است، اما این اداره هیچوقت بودجه کافی را برای این کار نداشته و اگر هم داشته آنطور که باید بهصورت درست و مستمر صرف نکرده است. نهاد حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی نیز اگرچه بهتر و بیشتر از اداره ارشاد فعالیت داشته است، ولی بازهم فعالیت کافی در زمینه تولید تئاتر نداشته است. سومین سازمانی که در زمینه تئاتر فعالیتهایی داشته است شهرداری است که البته متولی فرهنگ و هنر محسوب نمیشود، ولی فعالیتهایی در زمینه تئاتر داشته است.»
این کارگردان ادامه میدهد: «آنچه مسلم است هیچکس به معنای واقعی برای تئاتر دل نمیسوزاند، اینکه تئاتر هر شب باید در شهر اجرا شود و مستمر به روی صحنه باشد و مردم برای دیدنش گزینههای زیادی برای انتخاب داشته باشند، هیچوقت اتفاق نیفتاده است و تئاترهایی هم که مورد استقبال مردم قرار گرفته بهصورت خودجوش و بدون حمایت نهادها تولید و اجراشده است و تنها با پول بلیتفروشی توانستهاند خود را اداره کنند.»
او بابیان اینکه معمولا در کشورهای مختلف دوگونه سیاسـتگـذاری درمورد تئاتر وجود دارد، تصریح میکند: «برخی معتقدند که تئاتر باید کاملا خصوصی باشد. روی پای خودش بایستد و درآمد داشته باشد، اما بعضی میگویند که تئاتر باید کاملا توسط دولت حمایت شود. از دیدگاه من نیز حمایت دولتی باید وجود داشته باشد، یعنی اگر تئاتر حمایت مالی هم نشود، اما باید سالن در اختیار هنرمندان تئاتر قراردادهشده و تبلیغات شهری و اطلاعرسانیها توسط دولت انجام شود؛ چراکه خصوصیشدن کامل تئاتر به دلیل عدم بهرهمندی از سختافزارهایی مانند سالنها و تبلیغات شهری کار را برای هنرمندان این رشته بسیار سخت خواهد کرد. هرچند که تاکنون در زمینه حمایتهای دولتی نیز ضعیف عمل شده است و در حال حاضر از تخصصیترین سالنهای تئاتر اصفهان علاوه بر تئاتر برای امور دیگری نیز استفاده میشود، درحالیکه استفاده چندمنظوره از این سالنها کاری اشتباه است.» غزالی تصریح میکند: «متأسفانه مدیران ارگانهای متولی بیشتر بنا به سلیقه و علاقه خود نسبت به تئاتر فعالیت داشتهاند، یعنی گاهی در مورد تئاتر دغدغهای داشته و کارهایی انجام دادهاند، اما هیچوقت سیستم پایداری در این زمینه وجود نداشته است که حمایت از تئاتر جزء شرح وظایف و سیاستهای آن باشد و بهصورت مستمر از تئاتر حمایت کند. به همین دلیل مدیران به شکل سلیقهای عمل میکنند و معمولا تئاتر برای اهداف این نهادها مستمسک قرار میگیرد.»
تفکر یکدست حاکم بر تئاتر شهر
میثم کیان، کارگردان تئاتر نیز بابیان اینکه اگر نهادهایی را که این چندساله در اصفهان بهعنوان حامی گروههای تئاتر مطرح بودهاند بررسی کنیم به لحاظ فعالیت در امور فرهنگی و هنری، در قله آنها شهرداری اصفهان، سپس حوزه هنری و بعد هم سازمانهایی مثل اداره ارشاد وجود دارد، میگوید: «وجود نگاه مناسبتی به هنر و ازجمله تئاتر به این علت است که معمولا مناسبت به فکر هنرمند برتری دارد و اولویت برای فرهنگسازی، فکر هنرمند نیست. به عبارتی، سازمانهای متولی، خودشان را فرهنگساز و سیاستگذار فرهنگی میدانند و چون بودجه دارند میخواهند که هنرمند نیز به خاطر بودجه به آن چیزی فکر و کار کند که آنها فکر میکنند؛ نتیجهاش را هم ما در اصفهان دیدیم؛ به طوریکه حداقل در حیطه تئاتر باعث زایش کارگردانها و هنرمندان سفارشی کار زیادی شده است که یکی و دوتا نیستند! درحالیکه وقتی هنرمند مستقل باشد اتفاق بهتری میافتد تا اینکه چیزی به او دیکته شود، وقتی چیزی به هنرمند دیکته میشود چون او هم معمولا در مضیقه است به سمت آن قضیه میآید.» او تصریح میکند: «زمانی در فضایی مثل حوزه هنری کارگاه تجربی تئاتر و همچنین جشنواره تئاتر جوان که سه دوره برگزار شد و ما حرکتهای خوبی را در این دو اتفاق دیدیم؛ اما بعد از آن حوزه هم بیشتر به سمت کارهای سفارشی با بودجههای محدود رفت که کمتر شوری را ایجاد میکرد. دوستانی که در این فضاها سیاستگذاری میکنند باید بیش از هرچیز به این توجه داشته باشند که هنرمندان باید کاری را انجام دهند که بر اساس باور ذهنی به آن رسیدهاند و من امیدوارم این مسئله در مدیریت تازه حوزه هنری موردتوجه قرار گیرد.»
تنها راهکار مطالبه است
محسن عربزاده، کارگردان تئاتر و سرپرست گروه تئاتر دیگر، در این خصوص میگوید: «اصلیترین دلیل درباره وجود نگاه مناسبتی به تئاتر این است که در مملکت ما سازمانها حمایت از تئاتر را وظیفه اصلی خود نمیدانند؛ یعنی احساس تکلیف نمیکنند و تئاتر برای آنها فقط بهعنوان ابزاری است که تلاش میکنند از آن بهره ببرند.» او ادامه میدهد: «اداره ارشاد سالهاست فقط یکنهاد نظارتی است و فکر میکنم از ابتدای دولت آقای احمدینژاد به اینطرف دیگر تولیدی در زمینه تئاتر نداشته است؛ درحالیکه قبل از آن ما از طرف ارشاد حمایت مادی هم میشدیم. در حوزه هنری نیز چند سال است بخش مربوط به تولید تئاتر کمتر فعالیت دارد. به نظر من معقولانهترین رفتار درباره تئاتر را شهرداری داشته است؛ یعنی اهداف خود را در تئاتر دنبال میکند و میگوید من سازمانی هستم که فعالیتم با فرهنگ و نظم و مقولههای شهری ارتباط نزدیکی دارد و در تئاتر هم به دنبال این اهداف هستم و اگر قرار باشد تئاتری تولید کنم باید نمایشدهنده این بخشها باشند.» این کارگردان تأکید میکند: «بهنوعی در سالهای اخیر شهرداری جدیترین متولی تئاتر در اصفهان بوده است. هرچند بودجهای که شهرداری نیز به تئاتر اختصاص میدهد کافی نیست؛ ولی ما این انتظار را پیش از شهرداری از حوزه هنری و اداره ارشاد داریم؛ چراکه وظیفه آنها بهصورت مستقیم، فعالیت در امور فرهنگی و ارتباط با هنر و هنرمندان است.» عربزاده در پایان تنها راهکار توجه نهادهای مختلف شهری به تئاتر را مطالبه از مسئولان میداند.
نگاه سازمانها به تئاتر سفارشی متفاوت است
اما اسماعیل موحدی،کارگردان تئاتر و سرپرست گروه تئاتر جلفا، بابیان اینکه در مواردی که تئاتر بهصورت سفارشی تولید میشــــــود تمایل مسئولان به نمایشهای خیابانی بیشتر است، میگوید: «شهرداری بهخصـوص در هفته اصفهان یا مناسبتهای خاص دیگر به تئاتر رو میآورد و تالار هنر نیز که به سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان وابسته است، علاوه بر اینکه بهصورت سفارشی و با توجه به مناسبتها فعالیت دارد، این امکان را نیز برای هنرمندان تئاتر فراهم کرده که متنهای غیرسفارشی خود را نیز اجرا کنند و بهاینترتیب در تالار هنر به دلیل وجود سالن و اینکه دفتر تخصصی تئاتر محسوب میشود، تئاتر همیشه وجود دارد و جریان داشته است، البته حمایت شهرداری از گروههای تئاتری که بهصورت غیرسفارشی از تالار هنر فعالیت میکنند با حمایت و بودجهای که برای فعالیتهای سفارشی اختصاص دارد متفاوت و قطعا کمتر است.» این کارگردان اعتقاد دارد: «حوزه هنری نیز به جز مواردی بیشتر بر انجام کارهای سفارشی مبادرت داشت، اداره ارشاد نیز اگرچه متولی اصلی تئاتر به شمـــــا میرود، اما بهطور مشخص در زمینــــــه تئاتر فعالیــــــت ندارد و گاهی بچههـــــا تئاترهایی را به نام انجمن نمایش کار میکنند.»
