موضوعاتی که در کنار مسئله بازگرداندن نقش و جایگاه عراق در منطقه، باعث شکلگیری این نشست و گردهمآمدن نمایندگان و سران برخی کشورهای منطقه در بغداد شد تا آنها علاوه بر حلوفصل منازعات ناشی از اختلافات و تضادهای سیاسی و ایدئولوژیکیشان، به رویکردی واحد در مقابله با بحرانهای منطقهای نیز دست پیدا کنند. همانطور که اشاره شد، حضور رئیسجمهوری فرانسه در کنفرانس منطقهای بغداد از نکات قابل توجه این اجلاس بود. کشوری که از انفجار بیروت تاکنون تلاش خود را برای حضور در خاورمیانه دوچندان کرده است و به نظر میآید خروج نظامیان آمریکایی از عراق و حالا از افغانستان را فرصت خوبی برای تحکیم روابط خود با کشورهای خاورمیانه میداند. نخستوزیر عراق نیز پیش از شروع این کنفرانس دعوت از امانوئل مکرون را به دلیل حمایت فرانسه از عراق در زمینه مقابله با تروریسم عنوان کرد؛ آنچه که مکرون در سخرانی خود در اجلاس بغداد به آن اشاره و بر پایبندی کشورش به همکاری با عراق برای مقابله با تروریسم تأکید کرد و گفت: ما مدیون ملت عراق هستیم. فرانسه بیهیچ اهمالکاری و مداخله در کنار ملت عراق خواهد بود. رئیسجمهوری فرانسه گفت: «پاریس نیروهایش را در عراق به عنوان جزئی از عملیات مبارزه با تروریسم نگه خواهد داشت و تا زمانی که دولت عراق نیاز به نیروهای فرانسه داشته باشد، چه آمریکا تصمیم به خروج بگیرد یا نه، نیروهای فرانسه در عراق میمانند.» مکرون همچنین در حواشی نشست و در دیدار دوجانبه با رئیسجمهوری عراق بر همکاری امنیتی و اقتصادی و مهار خطر تغییرات خطرناک در منطقه نیز تأکید کرد. درعینحال الکاظمی علت عدم حضور سوریه در کنفرانس بغداد را که با انتقاد وزیر امورخارجه کشورمان نیز روبهرو شد ناشی از اختلافات شدید عراق با این کشور دانست، اما عامر الفایز، عضو کمیسیون روابط خارجی پارلمان عراق، آن را خواست و شرط امانوئل مکرون برای برگزاری این نشست عنوان کرد. خبرگزاری روسیا الیوم نیز به نقل از منبع مذکور نوشت: «اجلاس بغداد، ایده مشترک عراق و فرانسه بود. یکی از شروط ماکرون برای موفقیت این اجلاس، عدم دعوت بشار اسد، رئیسجمهوری سوریه به اجلاس بود؛ چرا که ماکرون با حضور در کنار اسد مخالف است.» حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان در ابتدای سخنرانی خود در نشست بغداد به این موضوع اشاره کرد و گفت: «در اینجا مایلم بر نقش و حمایت کشورهای منطقه از ثبات و امنیت عراق تأکید نموده و بر تحقق امنیت با مشارکت جمیع همسایگان عراق از جمله کشور دوست و برادر جمهوری عربی سوریه یاد کنم و از اینکه جای سوریه در میان کشورهای حامی عراق خالی است ابراز تأسف کنم.» امیرعبداللهیان همچنین بر نقش و حمایت کشورهای منطقه در ثبات و امنیت عراق تأکید کرد و افزود: «امروزه بیش از پیش به امنیت پایدار منطقهای با مشارکت کشورهای منطقه نیازمندیم که تحقق آن در گرو صرف منابع اقتصادی برای تحقق ائتلاف برای صلح و توسعه است. جمهوری اسلامی ایران ضمن حمایت از ثبات، امنیت، استقلال، تمامیت ارضی، عزت، اقتدار و ارتقای جایگاه منطقهای و بینالمللی عراق، آمادگی خود را برای توسعه همکاریهای دوجانبه و منطقهای اعلام مینماید.» در حاشیه این اجلاس همچنین ملاقاتهایی دوجانبه فیما بین مقامات کشورهای حاضر در بغداد صورت گرفت.
وزیر امور خارجه کشورمان نیز دیدارهایی را با همتایان خود از کویت و عربستان و همچنین با رئیسجمهوری مصر، نخستوزیر و رئیسجمهور عراق و همچنین نخست وزیر امارات و حاکم دوبی برگزار کرد. بر اساس شواهد و البته حواشی پیش آمده در پایان این اجلاس، به نظر میرسد که در خصوص مذاکره ایران با عربستان نتایج قابل قبولی به دست نیامده باشد و این احتمال زمانی قوت میگیرد که وزیر خارجه ایران در هنگام گرفتن عکس یادگاری دعوتشدگان به این نشست ترجیح داد در کنار بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان قرار نگیرد. البته تاکنون موضع رسمی از سوی شخص امیرعبداللهیان درخصوص این حواشی اعلام نشده است.
تصمیمات در منطقه باید بدون دخالت آمریکا گرفته شود
«اصفهانزیبا» برای بررسی این نشست منطقهای در بغداد با حسن هانیزاده، کارشناس مسائل خاورمیانه، گفتوگو کرد. به گفته این تحلیلگر مسائل منطقه، نشست بغداد در چارچوب تلاش دولت عراق در راستای ایجاد رفاه و همگرایی بین کشورهای منطقه قابل تجزیه و تحلیل است. او گفت: «شرکت چند کشور منطقهای ازجمله مصر، عربستان، قطر، کویت، ترکیه و ایران در این اجلاس مهم تاریخی و در صفهای مختلف میتواند خروجی قابل قبولی را برای منطقه به همراه داشته باشد. مشروط بر اینکه عربستان سعودی و برخی از کشورهای منطقه همچنان به دنبال ایجاد رفاه و حل مشکلات خود نیز هستند.» هانیزاده با اشاره به اینکه حوادث و رخدادهای اخیر منطقه بهویژه بحران در افغانستان و خروج شتابزده آمریکا از این کشور منجر به ایجاد ناامنی در منطقه شده است و این موضوع کشورهای منطقه را بر این داشته تا زین پس تصمیمات خود را به دور از دخالت خارجیها اتخاذ کنند، ادامه داد: «کشورهای منطقه به این نتیجه رسیدهاند که آمریکا تنها منافع خود را مورد توجه قرار میدهد و دنبال برقراری ثبات و آرامش در منطقه نیست. به همین دلیل به نظر میرسد مهمترین خروجی نشست بغداد این باشد که از این به بعد تصمیمات کشورهای منطقه، تصمیماتی منطقهای و بومی باشد تا نقش آمریکا و دخالتهای منطقهای او بهتدریج کاهش پیدا کند. البته امیدواریم سازوکارهایی برای ایجاد اتفاق، همدلی و کاهش تنشهای منطقهای در آینده حاصل شود.» این کارشناس خاورمیانه از دیدگاه رئیسجمهوری ایران در رابطه با تعاملات منطقهای گفت و خاطرنشان کرد:
«به نظر میرسد دولت آقای رئیسی درصدد ایجاد همگرایی و توجه به حل مشکلات میان ایران با کشورهای همسایه است. شرکت وزیر خارجه کشورمان در این نشست نشان داد ایران برای ایجاد وفاق، همدلی و همکاری با کشورهای منطقه آمادگی کامل دارد.» او همچنین حضور رئیسجمهور فرانسه و کشورهای عضو دائم شورای امنیت در نشست بغداد را یک تضمین بینالمللی برای کاهش نفوذ آمریکا دانست و گفت: «اتحادیه اروپا و مخصوصا فرانسه به دنبال این هستند که یک نقش فرادستی و مثبت در صلح منطقه داشته باشند.»
انتظار معجزه از خروجی نشست بغداد نداشته باشید
هانیزاده در پاسخ به این سؤال که آیا گردهمآمدن کشورها منطقه در نشست بغداد میتواند کمکی به حل بحران افغانستان داشته باشد، گفت: «مسئله افغانستان یک مسئله پیچیده است. آمریکا با خروج شتابزده خود از این کشور باعث بهوجودآمدن این بحران امنیتی، اجتماعی و سیاسی شد. کشورهای منطقه باید در راستای خروج افغانستان از این بحران با یکدیگر همکاری داشته باشند. بهویژه ایران که دارای مرز مشترک طولانی با افغانستان است. همکاری و توافق کشورهای منطقه در رابطه با افغانستان باید با هدف ایجاد یک دولت با ثبات و قابل قبول که همه جریانهای سیاسی افغانستان در آن مشارکت دارند، پیش رود. دولتی که مورد قبول مردم افغانستان باشد که مطمئنا در نشست بغداد این موضوع نیز مورد بحث قرار گرفته است.» این تحلیلگر منطقه همچنین به پیشرفت روند رابطه ایران و عربستان در قالب نشست بغداد پرداخت و گفت: «به نظر میرسد که عربستان به این نتیجه رسیده است که باید از سیاستهای تخریبی خود در منطقه دست بکشد. البته انتظار معجزه نمیتوان از خروجی این نشست داشت. به دلیل اینکه عربستان سعودی از برخی اهداف منطقهای خود و همچنین رقابت با ایران دست نخواهد کشید و ممکن است به صورت کامل از این نقش تخریبی در منطقه دست نکشد. به عبارتی عربستان باید صادقانه سیاستهای خود را در منطقه تعدیل کند تا از بروز تنشها و دخالت قدرتهای منطقهای به مرور بکاهد.» هانیزاده با اشاره به عدم دعوت عراق از سوریه برای شرکت در کنفرانس منطقهای بغداد گفت: «یکی از اشتباهات تاریخی مصطفی الکاظمی، نخستوزیر عراق و در جایگاه برگزارکننده این نشست، عدم دعوت از رئیسجمهور سوریه بود. سوریه بهعنوان یکی از کشورهای تأثیرگذار در منطقه به شمار میآید و هماکنون نیز دچار بحران است. بنابراین در نشستی که با هدف حل بحرانها و تنشهای منطقهای شکل گرفته، حضور سوریه از جمله الزامات در بررسی بحرانها به شمار میآمد. به عبارتی عراق و شخص آقای الکاظمی با اینگونه اقدامات سعی میکند با کاهش نقش سوریه در منطقه، جایگاه عراق را ارتقا دهد. ضمن اینکه بهزودی انتخابات پارلمانی عراق نیز در راه است و آقای الکاظمی قصد این را دارد که خود را بهعنوان یک فعال داخلی و منطقهای نشان دهد. به عبارتی الکاظمی از این وحشت دارد که سوریه به سمت آرامش حرکت کند و جایگاه خود را به عنوان یک کشور تأثیرگذار محور مقاومت به دست آورد و این موضوع با عراقی که سعی دارد در جهان عرب و کشورهای عربی نقش بالاتری کسب کند، کاملا در مغایرت است.»
