درباره عضویت کامل ایران در این سازمان، نظرهای مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای با توجه به تعهداتی که ایجاد می‌کند، چندان به صلاح کشور نیست و عضو ناظر بودن بیشتر به ما کمک می‌کند. این دیدگاه مبنی بر این است که عضویت در سازمان همکاری شانگهای تأمین‌کننده منافع ملی ایران نیست و امکان دارد امتیازهایی داده شود که به منفعت ملی و حاکمیت ملی ما خدشه وارد شود. این‌طور که آمار گمرک نشان می‌دهد، تجـارت غیرنفتی ایـران با کشـورهای عضـو سـازمان شانگهای در ۱۳۹۹ از ۲۳میلیـارد دلار گذشـت که در صـورت رفـع تحریـم‌هـا و احیـای بازارهـای صادراتـی نفـت، حجم تجـارت (نفتی و غیرنفتی) می‌تواند به‌سرعت به بیـش از ۸۰میلیارد دلار افزایش پیدا کند. در مقابل دیدگاه مخالفان پیوستن ایران به سازمان شانگهای، برخی بر مزایای اقتصادی و تجاری آن تأکید دارند.سـازمان همکاری شـانگهای سـازمانی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شـده اسـت. این سـازمان در ۲۰۰۱ توسـط رهبران چین، روسـیه، قزاقسـتان، قرقیزستان، تاجیکسـتان و ازبکستان با هدف برقـرارکـردن موازنـه در برابـر نفـوذ آمریـکا و ناتـو در منطقـه، پایـه‌گـذاری و در ۲۰۱۵ با عضویت کشـور هند و پاکسـتان موافقـت شـد.
کشورهای عضو علیه تحریم‌ها اقدام می‌کنند
یــک کارشنــاس اقتــصـاد بین‌الملل به اصفهان‌زیبا می‌گوید: «در اساسنامه آمده است که کشورهای عضو باید از اقدام امنیتی علیه سایر کشورها جلوگیری کنند. زمانی که ایران به عضویت دائم شانگهای دربیاید که کشورهای روسیه، چین و… همگی عضو این سازمان هستند، می‌توان امیدوار بود در آینده اگر تحریم‌هایی در سطح بین‌المللی بخواهد به ایران تحمیل شود، کشورهای عضو شانگهای علیه این تحریم‌ها اقدام کنند.»میرهادی رهگشای بیان می‌کند: «تا به امروز بارزترین وجه سازمان همکاری شانگهای، بحث‌های امنیتی و سیاسی بوده و بحث‌های اقتصادی عضویت در این سازمان کم‌رنگ بوده است، در سال‌های اخیر، بحث‌های اقتصادی پررنگ‌تر شده است و کشورهای روسیه و چین به سمتی حرکت کرده‌اند که بعد اقتصادی این عضویت پررنگ‌تر شود.» او می‌افزاید: «با عضویت ایران در سازمان شانگهای می‌توان امیدوار بود که سایر کشورها از اقدامات تحریمی علیه ایران در سطح بین‌الملل جلوگیری می‌کنند، اگر در سال‌های قبل از سال 90 عضویت ایران در این سازمان دائمی می‌شد، این فشارهای تحریمی که از سال 90 علیه کشور ما اعمال شد، به مقدار چشمگیری کمتر می‌شد.» این کارشناس اقتصاد بین‌الملل اذعان می‌کند: «وقتی ایران به عضویت سازمان شانگهای درآید، در حوزه انرژی می‌تواند نفع ببرد، چین بزرگ‌ترین واردکننده انرژی در دنیاست و سال‌ها نیز این جایگاه را حفظ کرده است، چین تولیدات صنعتی بالایی دارد و نیازمند انرژی است، در دهه‌های آینده نیز نیاز بیشتری پیدا می‌کند که کشورهایی مانند روسیه و ایران در تعامل بلندمدت تضمین دهند انرژی چین را تأمین کنند؛ پس ایران با عضویت در شانگهای در حوزه انرژی نفع اقتصادی می‌برد.» رهگشای خاطرنشان می‌کند: «تأمین انرژی امتیازی است که ایران برای کشور چین دارد و به چین تضمین پایدار انرژی را می‌دهد؛ بنابراین اگر در بلندمدت ایران این امتیاز را به چینی‌ها بدهد، می‌تواند امتیازهای متعددی مانند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حــمــل‌ونــقــل ریـــلی، ساخــت بندرگاه، پایانه‌های مرزی مجهز و سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید انرژی را از چین بگیرد.»
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل عنوان می‌کند: «دید حاکمیت هم این است که به سمت تعامل تجاری با کشورهایی برویم که خواهان تجارت متقابل و برد برد با ایران هستند؛ بنابراین می‌توان توافق تجاری با کشورهای آسیای میانه و شرق آسیا را گسترش داد.» رهگشای اذعان می‌کند: «مستقل از توافق‌های برجام نیازمند مذاکرات دوجانبه و چندجانبه با کشورهای روسیه، چین، هند و… هستیم تا بتوانیم توافق‌های تجاری ایران را توسعه دهیم. مهم‌ترین عامل نیز برای تقویت این تعامل‌ها، جدایی از سازوکارهای تعامل با دلار است، دلار پاشنه آشیل ما در اثرگذاری تحریم‌ها بوده است.»او اذعان می‌کند: «عضویت در شانگهای ابتدای تعامل‌های ایران برای توسعه روابط تجاری با کشورهای عضو این سازمان است، عضویت در شانگهای توافق‌های دوجانبه با کشورهای عضو را تسریع می‌کند.»
موانع توسعه روابط تجاری با کشورهای عضو شانگهای
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل بیان می‌کند: «برای توسعه تجارت خارجی با دو نوع محدودیت مواجه‌ایم. بخش فراوانی از این محدودیت‌ها داخلی است. صادرکنندگان و تجار اگر بخواهند تجارت را توسعه دهند، نیازمند ثبات اقتصادی هستند. تا زمانی که قوانین کسب‌وکار مانع پیش پای صادرات است و تا زمانی که با نوسان‌های ارزی مواجه‌ایم، نظام بانکی ما منابع مالی‌اش را به سمت فعالیت غیرمولد هدایت می‌کند و بانک‌ها ناترازی دارند، بخش تجارت و تولید نیز در داخل با مشکل مواجه‌اند.» رهگشای تصریح می‌کند: «وقتی هدف‌گذاری می‌کنیم که تجارت با روسیه، چین، ترکیه، پاکستان و کشورهای همسایه را توسعه دهیم. باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم و توافق‌های تجاری، گمرکی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل را توسعه دهیم؛ از سوی دیگر، باید صدور ویزا تسریع شود. اگر زیرساخت‌ها فراهم باشند درواقع برای توسعه تجارت باید اولویت را به رفع این محدودیت‌ها دهیم؛ سپس عملکرد فعالانه‌ای در توسعه روابط تجاری داشته باشیم.»
