«متحیر ماندم!» این سادهترین توصیفی است که میتوانم از احساسم بعد از دیدن شاهنشینهای پلخواجو بیان کنم. معمار انگار کیمیاگری بوده که به تعاریف تازهای از واژههای «پل»، «رود»، «تماشا»، «نوا» و «منظر» رسیده و چنان خلاقانه خلق کرده که تو قدم میزنی و حیرت میکنی.
صــورتمسئــلهای که به معمـــار داده بودهاند ساده است؛ پلی میخواهیم برای عبور و مرور با بخشی ویژه که بتواند میزبان مهمانان خاصی باشد که آمدهاند برای تماشا. معمار اما پاسخی خلق کرده که فراتر از تصور است؛ پلی که دلت نمیآید بهراحتی از آن بگذری. محملی است برای «ماندن» و «تماشا»؛ تازه نهفقط تماشا با چشم، که تماشا با گوش! پلی ساخته که وقتی قدم میگـــذاری بر کالبدش، احساس میکنی عزیزی تو را در آغوش کشیده تا باهم بنشینید به تماشا. تماشای چه (یا که)؟ تماشای زایندهرودی که جان و جهان ایران است. اصلا بگذارید با تجربهای که از دیدن میـراث اصفهــان دارم، ادعـا کنم هیـــچ میــراث دیگری در ایــن شهـــر اینهمــه برای «تماشا» ساختـــه نشده و خــواجــو پل تماشاست.
نجات گنجینههای میراثی از رختهای اداری
ماهها پیش وقتی بازدیدی از شاهنشین داشتیم، مسئولی از این صحبت کرد که «احتمالا فضای شاهنشین پلخواجو کاربری اداری پیدا کند تا حفظ شود». من بهتزده همانجا گفتم اینجا فقط باید فضای تماشا باشد. مردم بیایند برای تماشا، هر میز و صندلی اداری که اضافه شود، توهین به فضای میراثی اینجاست. بعضی از فضاهای ویژه اصفهان هستند که چشمها و گوشها و فکرها و قلبها را تربیت میکنند و اینجا یکی از آن معدود جاهاست.چطور دلتان میآید رخت اداری بر تن این فضای منحصربهفرد بدوزید؟!
یادم افتاد که چقدر از دیدن شاهنشین خانه امینالتجار حظ بردم و چقدر دلم سوخت که برایش خواب اداری دیدهاند. یادم افتاد که چقدر فضاهای دیگری داریم که درهایشان به روی عـمـــــوم و حتـــــی پـــــژوهشگــــران و اصفهاندوستان بسته است و چه ارسیها و شاهنشینها و فضاهای ویژهای که موقع دیدنشان نفستان بند میآید، اما کارمندانی با میزها و صندلیها و اسپلیتها و کمدهایشان در آن فضاها هرروز بیتوجه به حجم زیبایی که احاطهشان کرده، تخریبهایی را بر بنا تحمیل میکنند. بگذارید برایتان تعریف کنم که در یکی از خانههای تاریخی اصفهان از کارمندی که پشت میزش رو به ارسی پنجدری ویژه در اتاقی با سقف بلند و پر از نقاشی نشسته بود، به شوخی پـــرسیدم: «شمـــا چــه کـــار نیـــکی در زندگیتان انجام دادهاید که دفتر کارتان اینجاست؟!»
لیوان چایش را گذاشت روی میز و با نگاه عاقلاندرسفیه گفت: «چیه اینجا؟! تو تابستون گرمه تو زمستون سرد!» و آن خانه یکی از خــانههای تـــاریخی صفـــوی-قـــاجار اصفهان است که خیلی از پژوهشگران و اصفهاندوستان آرزوی دیدنش را دارند، اما مجوز بازدیدگرفتن برایش گذر از هفتخوان رستم را میطلبد! پلخواجو بهجز فضاهای مختلفی که در دوطبقهاش دارد و مردم میتوانند در ساعات مختلف شبانهروز از آنها استفاده کنند، دستکم شش فضای ویژه دیگر هم دارد که درهایشان به روی عموم بسته است. ژان شاردن، بازرگان و جهانگرد فرانسوی که سالها در اصفهان زندگی کرد و به زبـــان فـــارســـی هم مسلـــط بـــود، در سفرنامهاش به این فضاها اشارهکرده و حــدود ســهقــرنونیــم پیش نوشته:«در دو انتـــهای پــل بــابــارکـــنالــــدیــن چهارکلاهفرنگی و در وسط دو کلاهفرنگی بزرگتر مسقف مسدسی وجود دارند. داخل این کلاهفرنگیها از بالا تا پایین تذهیب و نقاشی شده که روی گلوییهای آن، امثالوحکمی از نثر و شعر نگاشتهاند. این است یکی از نثرها: دنیا همچون پلی است، کوشش کن از آن عبور کنی. آنچه را در رهگذر خویش مییابی بادقت بسنج. همهجا بدی، خوبی را احاطه میکند و از آن پیشی میگیرد.» درگذر زمان اما دیگر چیزی از آن نقوش باقی نمانده و اما مرمتهایی طی سالهای اخیر انجامشده و برخی از تزیینات هم بازسازیشدهاند و حالا خبر خوش این است که علاقهمندان هفتروز فرصت دیدار از دو فضای جذاب پل را دارند.
همافزایی میراث و شهرداری برای معرفی گنجینههای اصفهان
معاون فرهنگی شهردار اصفهان درباره رویداد میزبانی شاهنشینهای پلخواجو از گردشگران، توضیح داد: «اصفهان گنجینه غنی از آثار مختلف است و امیدوارم بتوانیم با این رویدادها توجه مردم را به آثار متنوع شهر جلب کنیم. نکته مهم دیگر این است که در اصفهان فضاهایی را داریم که بیجهت درهایشان بستــه اســـت، درحـــالیکـــه در دنیــــــا منحصـــــربهفـــــرد و بـــینظیـــر هستنــد.میخواهیم کمک کنیـــم کـــه ایـــن فضـــاهـــا بـــه چــــرخــــه خدمت رسانی به مردم بـــرگــردنــد؛ البتــه با لحـــاظکــردن تمــام پروتکلهای حفاظتی.» «همافزایی بین سازمانی»
نکته مهم دیگری است که مجتبی شاهمرادی از آن بهعنوان اتفاق قابلتوجه یاد کرد و افزود: «انصافا جای تشکر ویژه دارد که دکتر ایزدی و همکارانشان با رویکرد جدیدی با شهرداری همراهی و همکاری کردند. این همدلی و همراهی از رویدادهای هفته فرهنگی اصفهان آغاز شد، سپس در روز جهانی موزهها شاهدش بودیم و حالا در رویداد نیمرخ.» به روایت شاهمرادی، نکته مهم دیگری که باید موردتوجه قرار گیرد، این است که وقتی درهای بناها بسته باشند، تخریبها بیشتر رخ میدهند و هدف از گشودن درها، این است که مردم این فضاها را ببینند و خودشان حافظ میراث باشند. او افزود: «متأسفانه در سالهای گذشته آسیبهایی به این بنا و بناهای مشابه واردشده و بازدیدهای مردم باعث میشود از این تخریبها جلوگیری شود.»
رئیس سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان از «رونق دادن به گردشگری شهری در اصفهان» بهعنوان هدف مهم مدیریت شهری نام برد و گفت: «در این هجمه سنگین فشارهای اقتصادی و مواردی ازایندست، بهنظر میرسد رونقدادن بــه گــردشگــری شهـــری بـــرای خـــود اصفهانیها یکراه برای برطرفکردن استرسها و فشارهای مختلف است. اگر قرار است نبض زندگی در اصفهان قــوی باشـــد، یکــی همیــن اســـت کـــه اصفهانیها بتوانند شهر را ببینند. ما هم برنامههای مختلفی را طراحی کردهایم؛ از حومهگردی تا عصر دلگشا و برنامه نیمرخ و… . تلاشمان این است که اصفهانیها بتوانند از فضای اصفهان برای افزایش شور زندگی مدد بگیرند. نکته بعدی این است که وقتی این درهــا بــاز میشـــونــد، عکـــسها وفیلمهای زیادی منتشر میشوند و این کار، باعث معــرفی هرچهبیشتر شهر و توسعه برند اصفهان میشود.امیدوارم این چرخه دائما ادامه پیدا کند.»
از مقبره باباقاسم تا شاهنشین پل خواجو
«قــــرار اســـــت در شهــــر اصفهـــان درهــای تعـدادی از بنـــاهـــایــی که بــه روی مــردم بسته بوده را باز کنــیــم. در نوروز 1401 درهای سهبنای مقبره باباقاسم، مقبره خواجهنظامالملک و حمــام شاهـــزادهها بــــه روی مــــردم گشوده شد؛ استقبال هم بسیار زیاد بود و باعث شد که این کار را ادامه دهیم. ایــن بــــار با جــــاریشـــــدن زاینـــدهرود، کریاس یا بیگلــربیگی یا شــاهنشیـــن پلخواجو میزبان گردشگران شد.» این روایت رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان است از اولیـن رویــــداد نیمــرخ (بــازدیـــد از گنجینههــای کمتردیدهشده اصفهان).
علیــــرضـــا مســـاح در گفــــتوگــــــو بــــا «اصفهـــانزیبـــا» تـــــوضیـــح داد کـــه عـــلاقهمنـــدان بــازدیــد از شـاهنشیــن پـــلخـواجــو ابتــدا بــایـــد در سایــــت (https://shahrvandticket.ir) یکی از سانسهای موردنظرشان را انتخاب و بلیت 15هزارتومانی را خریداری کنند.
به روایت او، در هر سانس فقط 10 نفر امکان حضور دارند که 15دقیقه برای شاهنشین یال شرقی و سپس 15دقیقه برای بازدید از شاهنشین یال غربی فرصت دارند. بازدیدکنندگان هم از راهنمایی راهنمایان گردشگری در بنا بهرهمند میشوند. او در ادامه افزود: محتواهای مختلفی ازجمله عکس، ویدئو، کلیپ، پادکست و بروشور هم تدارک دیدهشده که گردشگران میتوانند با دانلود این محتواها اطلاعات بیشتری درباره بنا دریافت کنند. تئاتری هم تدارک دیده میشود که در کنار پل برای مردم اجرا خواهد شد. زمــــان بـــازدیـــد از شـــاهنشـینهــــای پــــلخــواجـــو هفتـــــم تـــا سیــــزدهـــم خـــردادمـــاه تعیـیـنشــده و دلیـل هــم جــاریبودن زایندهرود در این زمان است.
