قلعه نهچیر در ۵۰کیلومتری جنوب غرب اصفهان، به فاصله ۵ کیلومتر از مرکز شهرستان مبارکه و در وسط محله نهچیر فعلی واقع شده است. این قلعه به‌صورت مستطیل است و طول آن شمالی‌جنوبی و عرض آن شرقی‌غربی است. دورتادور قلعه برج‌های متعددی قرار دارد و ارتفاع دیوار قلعه حداقل هفت‌متر است و پهنای آن حداقل یک‌متر که در بعضی موارد به دومتر هم می‌رسد.
از «نی چی» تا «نهچیر»
آنطور که در مقاله «قلعه نهچیر، میراث از اوایل دوره قاجار» به قلم محمدرضا شفیعی آمده، نهچیر تا اواخر سال 1376 در محدوده شهرستان مبارکه به‌عنوان یک‌روستا مطرح بوده و از این زمان به‌بعد، بنا به عللی به‌شکل یکی از محله‌های اقماری شهر مبارکه در محدوده خدماتی این شهرستان قرار گـرفت. براساس مطـالعــات، قــدمــت تــاریخی نهچیــر به حـدود 170سـال پیش بــازمی‌گــردد. در اواســط سلطنـت فتحعلی‌شاه قاجار مردی متمول به نام آقامحمدعلی‌خان از تبریز برای ایجاد کارگاه و کشت و کار به طرف جنوب حرکت کرد و بعد از تلاش و جست‌وجو در اطراف اصفهان، زمینی را پسندید. ابتدا به‌علت کمبود آب با جدیت به حفر یک رشته قنات اقدام کرد و به کاشت و برداشت محصول که یکی از آن‌ها در زبان لری «نِی‌چی» نامیده می‌شد، پرداخت. رعایای این فرد، نی‌چی‌های کاشته شده را برداشت می‌کردند و روغن‌کشی انجام می‌دادند و به تجارت بزرگی که خریدار آن دولت وقت بود، اقدام می‌کردند. می‌گویند هنوز هم سنگ‌های بزرگی در قلعه وجود دارد که باقی‌مانده عصارخانه مخروبه آن زمان هستند. ماجرا به این صورت پیش رفت که آقامحمدعلی‌خان زمیــن‌های اطراف را بـه‌مـرور خـریــد و پسرانش هم راهش را ادامه دادند و مزارع محله‌های فعلی محمدیه (شاه کوچک)، دهنو و سرارودرا خریدند و به‌منظور اسکان به ساختن قلعه‌ای در بلندی‌ها مشغول شدند.درباره وجه تسمیه هم ذکرشده که این مکان به سبب وجود نیزارهای کوتاه‌قد به «نی‌چی» نام‌گذاری‌شده و بر اساس روایت دیگر به‌سبب وجود شکارگاه مناسب برای شکار بز کوهی به‌عنوان نخچیر مطرح بوده و به مرور زمان هردو روایت برای تلفظ بهتر، در گفتوگو به نیچیر و بعد «نهچیر» مبدل شده‌اند.این قلعه که در قسمت جنوب‌شرقی شهر قرار گرفته، دارای عمارت‌ها و دالان‌ها و حیات‌های زیبا و با معماری سنتی است که در زمان شاه صفی‌الدین شکارگاه بوده و ستون‌های سنگی آن برای ساختمان حمامی آماده شده و هنوز پابرجاست. حیات میانی و حیات خلوت این بنا و اتاق‌های تودرتو، پستوها، دالان‌ها، هشتی‌های ورودی و تمام خصوصیات این بنا از بهترین نمونه‌های خانه‌سازی مناطق مرکزی ایران است و همچنین دوبادگیر برای اتاق‌های نشیمن تعبیه شده که در خانه‌سازی این منطقه کمتر سابقه دارد و در سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۸۹۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سرمایه‌گذاری 8میلیارد تومانی برای میراث ملی مبارکه
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گـردشگــری شهــرستان مبــارکــه در گفتوگو با ایسنا درباره قلعه تاریخی نهچیر، اظهار کرد: ارگ تاریخی نهچیر دارای وسعت ۲۰هزارمتر مربع و یکی از بزرگ‌ترین بناهای خشتی استان اصفهان است و از لحاظ سبک معماری به‌صورت قرینه و قدمت آن مربوط به دوران صفویه تا اوایل قاجار است.ولی‌الله رهبری افزود: این قلعه در مالکیت شهرداری مبارکه و معماری آن شامل مجموعه‌های متنوع و دیدنی از قبیل هفت‌خانه و حیاط که دومورد آن به‌صورت خان‌نشین، قسمت‌های اداری، بازداشتگاه، اسطبل، دالان‌های تودرتو، انبار، هشتی‌ها، بادگیر و دارای چهار برج کبوتر و سه‌برج نگهبانی است.او گفت: قلعه نهچیر دارای تزئینات داخلی و قسمت‌های گوناگون دیگر است که به‌طورکلی در سبک و نوع مـعـمـاری خـود بــه‌عنــوان یــکــی از بی‌نظیرترین قلعه‌های تاریخی در استان اصفهان محسوب می‌شود.به روایت او، مرمت فاز اول این مجموعه برای تبدیل به اقامتگاه سنتی از سال ۱۳۹۳ توسط شهرداری مبارکه آغاز شده و تا پایان سال ۱۴۰۱ عملیات مرمت به پایان می‌رسد.رهبری افزود: تاکنون ۸۰میلیارد ریال شهرداری مبارکه، با نظارت اداره میراث فرهنگی شهرستان در این مکان هزینه کرده است. این اثر تاریخی به شماره ۱۸۹۵ در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
از «مبارک» صفوی و «مل برکه» تا «مبارکه»
یک اصفهـان‌پــژوه هم در گفـت‌وگـوی دیگری که در ایسنا منتشر شده، درباره وجه تسمیه شهرستان مبارکه، اظهار کرد: مبارکه در دوران صفویه و به‌خصوص در زمان شاه‌عباس اول توسعه زیادی پیدا کرد؛ البته باتوجه به اینکه اطراف منطقه قلعه‌های تاریخی وجود داشته که هنوز هم برخی از این آثار موجود است می‌توانیم این نتیجه را بگیریم که تاریخ مبارکه یک تاریخ وسیع‌تر و در حقیقت منطقه‌ای غنی ازنظر داشتن بوستان‌های زیاد بوده و دارای محصولات کشاورزی خوبی بوده است.محمدحسین ریاحی افزود: به‌هرحال منابع معتبر می‌گویند بنای اولیه این شهرستان در عهد شاه عباس صفوی به‌وجود آمده است. در ابتدا نام این منطقه «امین‌آباد» بوده است و سپس آنجا را مبارکه نامیده‌اند و دلیل نام‌گذاری اولیه این ناحیه به نام امین‌آباد، این است که شخصی به نام «امین‌السلطان» وزیر شاه صفی در این مکان استقرار داشته و خدماتی را در این منطقه انجام داده است.این اصفهان شناس تصریح کرد: اما یکی از زنان دربار صفوی شخصی است به نام «مریم بیگم»، عمه شاه‌عباس که زوجه احمدخان گیلانی بود و غلامی به نام«مبارک» داشت. این غلام از طرف مریم‌بیگم، مأمور آبادانی این مکان شد و در آبادانی و استمرار روند توسعه در این ناحیه کوشش کرد.ریاحی ادامه داد: نقل شده است وقتی مریم‌بیگم برای نام‌گذاری این محل به پاس خدمات «مبارک» از قرآن کریم استخاره کرد، آیه ۳۰ سوره قصص آمد که در این آیه آمده بود:«الوادِ الایْمَنِ فِی البُقعةِ المُبَارَکة» و به همین جهت این مکان را «مبارکه» نامیدند.به روایت او، یکی دیگر از نقل‌هایی که در خصوص نام مبارکه شده، این است که مبارکه در ابتدا در مجاورت محلی که آبگیر و برکه بوده است ایجاد شده و به این جهت به این منطقه «مِلِ برکه» گفته‌اند؛ به معنای جایی که در مجاورت یا نزدیک برکه آب است که البته وجه تسمیه اول و دوم معتبرتر از این وجه‌تسمیه اخیر است.به‌نقل از ایرنا، در شهرستان مباركه بيش از 300 اثر تاريخی شناسايی‌شده كه از اين تعداد 30 اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسيده است. شهرستان مباركه با 143هزار نفر جمعيت در 45 كيلومتری جنوب غربی اصفهان قرار دارد.
