به گزارش اصفهان زیبا؛ امروزه خانواده در حال تجربه نظام مسائل جدید است. درحالیکه برخی از تحقیقها بهطور نسبی بیانگر وضعیت و تغییرات خانواده در جامعه شهری است، در خصوص تحولات و مسائل خانواده در جامعه روستایی مطالعه مستقل چندانی صورت نگرفته بود و اولویتهای ارزشی حاکم بر آن و نیز میزان و نوع تحولات و چالشهای مربوط به خانواده روستایی بهطور علمی مشخص نشده است؛ در صورتیکه خانواده روستایی نیز از روند این تحولات مستثنا نبوده و همگام با این تغییرات چالشهای جدیدی را پشت سر میگذارد؛ اما به دلایل مختلف چون فاصله از مرکز، وجود چهارچوبهای سنتی و محدودیتهای فرهنگ محلی، این تغییرات در روستا شکل متفاوتی داشته و اثر تغییرات عمیقتر است.
درواقع میتوان گفت که خانواده روستایی در مقابل چالشهای جدید آسیبپذیرتر است. این موضوع در منطقه شرق اصفهان به شکل محسوسی قابلمشاهده است. خشکی زایندهرود اثرات خود را بر اقتصاد و معیشت مردم منطقه گذاشته و در کنار تغییرات اقتصادی روستاهای منطقه با گسترش فضای مجازی، تغییرات نسلی، تغییر سبک زندگی و… روبهروست؛ مجموع این عوامل موجب بروز پیامدهای گوناگون در خانواده شده که افزایش آمار طلاق یکی از آنهاست. با توجه به بررسیهای انجامشده توسط گروههای مطالعاتی مشخص شد منطقه شرق اصفهان علاوه بر مسائل مربوط به توسعه اقتصادی ناشی از کمآبی زایندهرود، مبتلا به مسائل اجتماعیفرهنگی مختلف ازجمله چالشهای نهاد خانواده است.
طلاق یکی از موضوعهای پربسامدی است که در مشاهدههای میدانی در این منطقه مشهود بوده است؛ لذا میتوان ادعا کرد اگر بحران آب مشکل گلوگاهی در حوزه اقتصاد، اشتغال و محیطزیست این منطقه شناختهشده، طلاق و مسائل پیرامون خانواده را میتوان مشکل گلوگاهی در حوزه اجتماعیفرهنگی منطقه دانست.
اگرچه طلاق موضوعی مهم بوده و علل پدیداری مسائل بعدی در نظام اجتماعی است، مسئله طلاق پیامدی اجتماعی محسوب شده و معلول علتهایی است که نیازمند بررسی دقیق است. درواقع جهان اجتماعی، جهان عاملیتهاست و به همین دلیل حل مسائل اجتماعی پیچیدهتر و نیازمند بررسی موشکافانه است؛ چراکه افزون بر چندعاملیبودن مسائل اجتماعیفرهنگی، به دلیل ارتباط تنگاتنگ این موضوعها با زیست افراد، دربرگرفتن حوزه خصوصی زندگی آنان، آداب، باورها، فرهنگ، سبک زندگی و… از حساسیت بسیاری برخوردار بوده و مستلزم واکاوی دقیق است؛ به همین منظور با توجه به خلأ مطالعات و اقدامات دقیق پیرامون مسائل اجتماعیفرهنگی شرق اصفهان و توجه اندک گروهها و نهادهای فعال در حوزه محرومیتزدایی به ابعاد اجتماعی و انسانی مناطق محروم، ضرورت اجرای یک طرح جامع در حوزه خانواده که هم شامل بعد پژوهشی و شناسایی علل چالشهای خانواده بهخصوص پدیده طلاق بوده و هم ناظر بر اقدام مؤثر در جهت بهبود وضعیت خانواده در منطقه شرق اصفهان باشد، احساس میشد؛ لذا پیشنهاد اجرای یک طرح پژوهشی با روش اقدامپژوهی توسط معاونت پژوهشی و اندیشکده حکمرانی دانشگاه اصفهان مطرح شد.
یکی از طرحهای پژوهشی تصویبشده در این راستا، پروژهای با موضوع «ارائه برنامه راهبردی جهت کاهش آسیبهای نهاد خانواده با تأکید بر طلاق در روستاهای شرق اصفهان» بود که حدود یک سال پیش در شورای پژوهشی دانشگاه اصفهان به تصویب رسید.
هدف این طرح، طراحی و اجرای مجموعهای از اقدامات با روش اقدامپژوهی مشارکتی بود که حمایت مالی از آن را دانشگاه اصفهان به عهده داشت. این طرح پژوهشی در راستای رسالت جامعهمحوری و تمدنسازی دانشگاه اصفهان در منطقه شرق اصفهان توسط بنده اجرا شد.
در این طرح بررسی علل وقوع طلاق بهعنوان دریچه ورود به مسئله خانواده در منطقه انتخاب شد. سه روستای گیشی، قمشان و قلعهبالا (از توابع شهرستان هرند در شهر اصفهان) بهعنوان منطقه هدف انتخاب شد. ازجمله اهداف اصلی این طرح، شناسایی و واکاوی نظام مسائل و آسیبهای نهاد خانواده در روستاهای شرق اصفهان، شناسایی عوامل مؤثر بر وقوع طلاق در روستاهای شرق اصفهان، طراحی برنامه راهبردی جهت بهبود کیفیت زیست خانواده و کاهش آمار طلاق در منطقه شرق اصفهان و اجرای آن برنامه بود.
خلاصهای از برنامههای اجراشده در این پروژه در روستاهای گیشی، قمشان و قلعهبالا (از توابع شهرستان هرند) عبارتاند از:
برگزاری برنامه افطاری در ماه مبارک رمضان برای معتمدان محلی و تبیین پروژه برای آنها جهت جلب اعتماد و همکاری آنها؛
برگزاری کارگاه تربیت مربی خانواده و آموزش ۳۰ مربی خانواده در روستاها (نام این مربیان وارد سامانه بهزیستی شده است و بهزیستی آنها را به رسمیت میشناسد و ازاینپس به آنها حقالزحمه میدهد)؛
تأسیس پایگاه مددکار خانواده و آغازبهکار مربیان در آن؛
برگزاری حدود ۲۰ کارگاه تخصصی در حوزههای مهارتهای زناشویی و خانواده، سواد رسانهای، مشاغل خانگی، ازدواج موفق فرزندان، آشنایی با شروط ضمن عقد و نقش آن در کاهش طلاق، پیشگیری از خیانت، تربیت جنسی، آشنایی با ملاکهای ازدواج، شخصیتشناسی در ازدواج، پیشگیری از اعتیاد و… برای زنان، مردان، دختران و پسران نوجوان؛
برگزاری غرفه مشاوره رایگان در دهه دوم محرم؛
مسابقه کتابخوانی درزمینه ازدواج موفق؛
پیادهروی خانوادگی اربعین؛
راهاندازی گروهها و کانالها در فضای مجازی و انتشار مطالب در ارتباط با ازدواج موفق و پیشگیری از طلاق.
از مهمترین دستاوردهای اجرای این طرح پژوهشی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
سایر دستاوردهای پژوهش؛
استفاده از ظرفیت و توانمندی مردم بومی روستاها برای تربیت مربی خانواده؛
استفاده از کانالهای ارتباطی متنوع و متناسب با فرهنگ مردم؛
استفاده از منابع متنوع اطلاعاتی؛
استفاده از نوآوری و خلاقیت بومی؛
استفاده از طیف گستردهای از ذینفعان در پروژه مشارکتی؛
تبادل و بهکارگیری تجارب مشترک؛
شرکتدادن مردم در سطوح بالای مشارکت (در حد امکان)؛
استفاده بهینه از امکانات و ظرفیتهای موجود؛
شناسایی دقیق فرایند کاهش میزان طلاق؛
نیازسنجی مشارکتی و اولویتبندی مشارکتی؛
تدوین و اجرای طرح مداخلهای مشارکتی؛
گسترش فرهنگ کار مشارکتی؛
تقویت همکاری بینبخشی؛
فراگیرشدن تحقیق در سطح جامعه؛
استفاده از نتایج پژوهش برای حل مشکل؛
ترسیم اولیه الگوی بومی در پژوهشهای مشارکتی.
