به گزارش اصفهان زیبا؛ همه زنان و دخترانی که در قرآن از آن‌ها سخن به میان آمده و برخی از مقاطع زندگی آن‌ها به تصویر کشیده شده، بانوانی مقتدر، معنوی و کارآمد هستند که با حضور اجتماعی پر‌رنگ خود، الگویی از تأثیرگذاری مؤثر زنانه در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و… را به همگان عرضه کردند.
حضرت مریم (س)، خواهر حضرت موسی (ع)، دختران شعیب، آسیه، همسر فرعون، ملکه سبا و… نمونه‌ای از این زنان موفق و مؤثر هستند که در قرآن به شرح‌حال آن‌ها پرداخته شده است.
اما سوالی که در این یادداشت به شرح پاسخ آن پرداخته خواهد شد، ناظر به صدور حدیثی از حضرت زهرا (س) با این مضمون است که «بهترین زنان فردی است که مردی او را نبیند و او هم مردی را نبیند».
سوالی که درباره این روایت به ذهن متبادر می‌شود این است که آیا مفاهیم نهفته در آیات زنانه قرآن که در آن‌ها بانوانی با جایگاه رفیع اجتماعی و حضور مؤثر و فعال در صحنه‌های مختلف به‌عنوان الگو معرفی شده‌اند، با مفهوم این حدیث در تضاد است؟ مگر زنان قادرند که نقش اجتماعی پررنگی در جامعه ایفا کنند؛ درحالی‌که نه مردی آن‌ها را ببیند و نه آن‌ها مردی را ببینند؟
ذکر این نکته ضروری است که این حدیث علاوه بر اینکه دارای مشکلات سندی بوده، در منابع حدیثی نیز با ساختارهای متنی متفاوتی نقل شده است.
به این‌گونه که در برخی از روایات، عبارت «خیر للنساء» و در برخی دیگر عبارت «خیر النساء» روایت شده است. بر این اساس، حذف یا اضافه‌شدن یک حرف لام، توانسته دو معنای کاملا متفاوت را ایجاد کند.
صحت‌سنجی حدیث از لحاظ متن
این حدیث با عبارت «خیر للنساء» و در نظر گرفتن حرف لام، این‌گونه ترجمه می‌شود که برای زنان، بهترین شرایط حضور اجتماعی آن است که نه مردی او را ببیند و نه او مردی را ببیند و لذا این حدیث، دارای ارزش داوری نسبت‌به شخصیت زن نیست، بلکه فقط بهترین شرایط آسودگی زن را بیان می‌کند، نه بهترین زنان را.
اما اگر عبارت «خیرالنساء» (بدون لام) درست تلقی شود، مضمون این روایت با محتوای آیات متعدد قرآن که در آن‌ها زنان دارای حضور اجتماعی فعالی هستند، در تضاد است. قرآن کریم، هیچ‌گاه زنان پرده‌نشینی را که دارای کارکرد و برون‌داد اجتماعی نبوده، تمجید نکرده است. در اسلام زن علاوه‌بر مسئولیت اداره خانه و تربیت فرزند که ازجمله مهم‌ترین وظایف اوست، در انجام بسیاری از مسئولیت‌های اجتماعی با مردان شریک است و انجام این وظیفه‌ها، خواه‌ناخواه او را از حصار خانه به صحنه‌های اجتماعی می‌کشاند.
از سویی دیگر این حدیث با سیره قطعی پیامبر (ص) و نحوه رفتار و تعامل ایشان با زنان منافات دارد. حضرت فاطمه زهرا (س) در عرصه‌های مختلف اجتماعی، حضوری فعال داشتند. پس اگر بهترین زنان کسانی باشند که مردان آن‌ها را ندیده و آن‌ها نیز هیچ مردی را نبینند، حضرات فاطمه زهرا (س)، خدیجه (س)، زینب(س) و…، هیچ‌کدام مصداق برای این حدیث نیست. چنانچه حضرت زهرا (س) نیز خود، پس از رحلت پدر بزرگوارش، مسئولیت سنگینی را برعهده گرفت و در مقابل بدعت و نوآوری جامعه آن روز، آرام و خاموش ننشست و برای دفاع از ولایت در برابر مهاجران و انصار مدینه در مسجد سخنرانی کرد.
پیامبر مهربانی‌ها در دوران حیات مبارک خود، همواره زنان امت خویش را به حضور اجتماعی فعال دعوت می‌کرد. حضور زنان صدر اسلام در عرصه‌های اجتماعی جنگ، بیعت، هجرت، امربه‌معروف و نهی از منکر خود دلیلی بر عدم تطابق محتوای حدیث مذکور (در حالت لحاظ نکردن حرف لام) با سیره قطعی حضرات معصومین (ع) است. زنان در دوران خلافت امام علی(ع) نیز در برخی نبردها علاوه بر عهده‌دار شدن امور پشت جبهه و تیمار و پرستاری از افراد مجروح، به ایراد خطبه در ترغیب مردان برای مبارزه جدی‌تر با دشمنان می‌پرداختند.
بسیاری از اصحاب رسول‌الله زن بودند. پیامبر عظیم‌الشأن در سفرهای خود، همسران خویش را به همراه می‌برد و به‌هنگام هجرت به مدینه، فرمان هجرت مستقل زنان را با توجه به آیات سوره «ممتحنه» و «نسا» صادر کرد. چگونه می‌توان این وظایف مهم اجتماعی را انجام داد، درحالی‌که هیچ مردی، زن را نبیند و او نیز هیچ مردی را مشاهده نکند؟
در روایات چنین نقل شده است که آنگاه که هجرت زنی منوط به جدایی از همسر و پرداخت مهریه بوده، حکومت اسلامی موظف می‌شده که مهریه آن زن را از محل بیت‌المال مسلمین پرداخت کند.
در دوران اولیه ظهور اسلام، حدود ۴۰۰ زن محدث، به نقل روایات می‌پرداختند. همه این موارد سبب می‌شود که صحت این حدیث با ساختار «بهترین زنان آن‌هایی هستند که …» زیر سؤال برود. پس بهترین شرایط برای حضور اجتماعی زن این است که در نظر مردی نیاید و مردی نیز در نظر او پدیدار نشود.
