به گزارش اصفهان زیبا؛ یکی از چالش‌های مهم در شهرک‌های صنعتی، مشکلات ناشی از مدل‌های مالکیت و مدیریت این شهرک‌هاست. در حال حاضر، ابهام‌های زیادی درباره مالکیت این شهرک‌ها و نحوه اجرای قوانین مرتبط وجود دارد. این ابهام‌ها باعث سردرگمی برخی از سرمایه‌گذاران و کاهش انگیزه برای توسعه صنعتی شده است.
صنایع همچون ستون‌فقرات رشد و توسعه اقتصادی در یک جامعه عمل می‌کنند؛ اما رشد صنایع نیازمند بسترسازی منظم و سامانمند زمینههای موردنیاز اقتصادی و غیراقتصادی بههمراه تسهیل دسترسی صنایع به نیازهای اساسی آن‌هاست. مطالعه تجربه‌های موفق توسعه صنعتی در چند کشور جهان نشان‌دهنده این موضوع است که یکی از ابزارهای مهم درزمینه زیرساخت‌‌‌های توسعه صنعتی برای مجموعه حکمرانی، شهرک‌های صنعتی هستند. شهرک‌های صنعتی بهعنوان محملی برای تجمیع صنایع غالبا کوچک و متوسط و فراهم‌‌‌سازی دسترسی آن‌ها به ضروریات و پیش‌‌‌نیازهای تولید به‌‌‌نحوی مطلوب توسط دولت، مطرح میشوند. این شهرک‌ها دسترسی به صنایع وابسته به‌منظور تأمین مواداولیه یا تکمیل زنجیره ارزش و همچنین بازارهای مصرف را تسهیل می‌کنند.
اصغر اخوان‌مقدم، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان، دراین‌باره به «اصفهان‌زیبا» گفت: یکی از مسائل اصلی در شهرک‌های صنعتی اصفهان، ناکارآمدی در توسعه و بهره‌وری این مجموعه‌هاست. شهرک‌های صنعتی، در اصل با هدف سامان‌دهی و متمرکزکردن فعالیت‌های صنعتی در یک مکان مشخص و بهبود شرایط برای کارخانه‌ها ایجاد شده‌اند. این شهرک‌ها، از جنبه‌های فنی مانند تأمین خدمات زیرساختی و زیست‌محیطی، کارکرد مثبتی دارند؛ اما مشکل اصلی در اجرای این سیاست و عملیاتی‌شدن اهداف اولیه این شهرک‌هاست؛ زیرا بسیاری از واحدها در این شهرک‌ها غیرفعال هستند یا به‌طور کامل به بهره‌برداری نرسیده‌اند. بررسی این مشکلات نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از ناکامی شهرک‌های صنعتی به عوامل اقتصادی، ساختاری و اجرایی مرتبط است.
عدم همکاری نهادهای مالی و بانک‌ها
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان یکی از اصلی‌ترین موانع رشد واحدهای صنعتی را، مشکلات مالی و عدم همکاری بانک‌ها مطرح کرد و افزود: در شرایط کنونی، نرخ سود وام‌های بانکی بسیار بالاست و بسیاری از واحدهای صنعتی به علت نبود منابع مالی کافی، توان ادامه فعالیت ندارند؛ حتی در صورت دریافت تسهیلات، بازپرداخت با سودهای سنگین ۲۳ تا ۴۰درصد برای بسیاری از تولیدکنندگان دشوار است و مانع توسعه و پویایی آن‌ها می‌شود.
موانع صادرات و مسئله بازگشت ارز
اخوان‌مقدم تصریح کرد: سیاست‌های صادراتی و قوانین مربوط به بازگشت ارز، یکی از چالش‌های اساسی برای تولیدکنندگان صنعتی است. الزام تولیدکنندگان به بازگشت ارز حاصل از صادرات به نرخ پایین‌تر از نرخ واقعی، موجب شده است بسیاری از آن‌ها از مسیرهای غیررسمی مانند قاچاق برای صادرات استفاده کنند. این مشکل زمانی جدی‌تر می‌شود که بازارهای خارجی مانند عراق، با تفاوت نرخ دلار و قیمت‌های غیرواقعی ارز مواجه شده و عملا به کاهش انگیزه برای صادرات رسمی منجر می‌شود.
مشکلات زیرساختی در شهرک‌های صنعتی
او خاطرنشان کرد: مشکلات زیرساختی ازجمله نبود تأمین برق و آب به‌طور منظم، یکی دیگر از دلایل ناکارآمدی شهرک‌های صنعتی است. در برخی از شهرک‌ها، قطع مداوم برق در فصل‌های پربار، موجب توقف تولید می‌شود و این مسئله برای تولیدکنندگان چالش جدی بههمراه دارد؛ به‌عنوان‌مثال، در استان‌هایی مانند اصفهان، به دلیل تراکم واحدهای صنعتی و تورم بالا، مشکلات زیربنایی بیشتری نیز دیده می‌شود که بر روند تولید تأثیر منفی می‌گذارد.
نبود حمایت‌های مؤثر دولتی و مشوق‌های تولید
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان بیان کرد: شهرک‌های صنعتی به علت نبود حمایت‌های مناسب و عدم ارائه مشوق‌های کافی، توان لازم برای رقابت در بازارهای داخلی و خارجی را ندارند. سیاست‌های حمایتی به‌ندرت به تسهیل فرایندهای تولید و صادرات منجر میشوند و حتی گاهی به دلیل پیچیدگی قوانین و بروکراسی، مشکلات واحدها را بیشتر می‌کنند. این وضعیت، بستر لازم برای تحقق اهداف توسعه‌ای این شهرک‌ها را مهیا نمی‌کند و باعث می‌شود بسیاری از واحدها به حالت نیمه‌تعطیل درآیند.
بی‌ثباتی سیاست‌های اقتصادی و نوسان‌های ارزی
او بی‌ثباتی در سیاست‌های اقتصادی و افزایش بی‌رویه نرخ ارز را از دیگر عوامل ناکارآمدی شهرک‌های صنعتی دانست و اظهار کرد: این شرایط، دسترسی تولیدکنندگان به مواد اولیه را دشوار می‌کند و هزینه‌های تولید را به‌شدت افزایش می‌دهد. این عوامل اقتصادی، واحدهای صنعتی را در شرایط نامطلوبی قرار می‌دهد و توسعه فعالیت‌ها را محدود می‌سازد. درمجموع، ناکارآمدی شهرک‌های صنعتی ایران ناشی از ترکیبی از عوامل ساختاری، اقتصادی و اجرایی است. درحالی‌که این شهرک‌ها ازنظر تئوری می‌توانند به ارتقای تولید و سامان‌دهی فعالیت‌های صنعتی کمک کنند، مشکلات مالی، قوانین محدودکننده صادرات و عدم‌حمایت‌های کافی موجب شده است این ظرفیت به‌خوبی به مرحله عمل نرسد و شهرک‌های صنعتی در رسیدن به اهداف خود ناکام بمانند.
پیشنهادهایی برای بهبود مدیریت و مالکیت شهرک‌های صنعتی
اخوان‌مقدم تصریح کرد: یکی از چالش‌های مهم در شهرک‌های صنعتی، مشکلات ناشی از مدل‌های مالکیت و مدیریت این شهرک‌هاست. در حال حاضر، ابهام‌های زیادی درباره مالکیت این شهرک‌ها و نحوه اجرای قوانین مرتبط وجود دارد. این ابهام‌ها باعث سردرگمی برخی از سرمایه‌گذاران و کاهش انگیزه برای توسعه صنعتی شده است.
او اذعان کرد: بسیاری از واحدهای صنعتی در شرایطی که تنها بخشی از ساخت‌وساز خود را انجام داده‌اند، به دلیل مشکلات اقتصادی قادر به ادامه کار نیستند؛ بااین‌حال، برخی قوانین موجود موجب می‌شود اگر ساخت‌وساز در زمان مقرر کامل نشود، مدیریت شهرک‌ها، زمین‌ها را با قیمت‌های پایین و نامتناسب از مالک پس بگیرند؛ در مواردی نیز، مالک پس از گذراندن بخشی از پروژه، مجبور به واگذاری زمین خود با قیمت‌های روز می‌شود که این رویه‌ها ازنظر فعالان صنعتی ناعادلانه تلقی میشوند.
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان خاطرنشان کرد: یکی از درخواست‌های صنعتگران از مدیریت شهرک‌ها، حمایت مالی و ارائه تسهیلات است تا امکان تکمیل ساخت‌وساز و بهره‌برداری از واحدها فراهم شود. در شرایط فعلی، وقتی بانک‌ها همکاری لازم را برای تأمین مالی ندارند و امکاناتی چون دسترسی به برق نیز محدود است، ادامه کار بسیار دشوار می‌شود.
اخوان‌مقدم گفت: علاوه بر این، برخی ناهماهنگی‌ها در شهرک‌های صنعتی منجر به افزایش قیمت زمین‌ها شده است؛ به‌طورمثال، در برخی شهرک‌ها مشاهده می‌شود که مدیریت، زمین‌ها را خلع‌ید کرده و سپس در مزایده‌ها با قیمت‌های بالا عرضه می‌کند. این موضوع یکی از عواملی است که طی سال‌های اخیر به افزایش شدید قیمت زمین‌های صنعتی منجر شده است.
نقش آمایش سرزمین در توسعه شهرک‌های صنعتی
او اظهار کرد: آمایش سرزمین بهعنوان ابزاری برای برنامه‌ریزی صحیح توسعه منابع و حفظ محیط‌زیست، می‌تواند نقشی کلیدی در توسعه پایدار شهرک‌های صنعتی ایفا کند. با استفاده بهینه از منابع طبیعی و توجه به حفاظت از محیط‌زیست، می‌توان کیفیت زندگی مردم را ارتقا داد و توسعه صنعتی را با پایداری بیشتری همراه ساخت؛ بااین‌حال، این اصول در برخی صنایع بزرگ نادیده گرفته می‌شود و برخلاف آن، کارگاه‌های کوچک و متوسط با محدودیت‌های بسیاری در حوزه محیط‌زیست روبه‌رو هستند.
اخوان‌مقدم بیان کرد: بسیاری از کارشناسان خواستار آن هستند که به جای تمرکز بر کارگاه‌های کوچک، نظارت بیشتری بر صنایع بزرگ صورت گیرد تا از آلودگی‌های گسترده جلوگیری شود؛ به‌عنوان‌مثال، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها در فصل زمستان از سوخت مازوت استفاده می‌کنند که سبب آلودگی گسترده و مشکلات بهداشتی می‌شود. اگر نهادهای نظارتی به‌طور جدی‌تری به این موارد بپردازند، شاهد توسعه پایدارتر و کاهش آلودگی‌ها خواهیم بود.
ایجاد قوانین شفاف‌تر و حمایت‌های بیشتر
عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان تصریح کرد: برای بهبود عملکرد شهرک‌های صنعتی، تدوین قوانین شفاف‌تر و حمایتی ضروری است، قوانینی که بر اساس عدالت، در صورت ضرورت خلع‌ید، این فرایند با رعایت عدالت و حمایت کافی از صاحبان صنایع انجام شود و زمینههای سرمایه‌گذاری و توسعه را تقویت کند. یکی از نکته‌های کلیدی در مسیر توسعه و رونق شهرک‌های صنعتی، تدوین و اجرای قوانین حمایتی است که بتواند مالکیت زمین‌ها و سازوکار خلع‌ید را با عدالت بیشتری تنظیم کند.
