به گزارش اصفهان زیبا؛ نوسان‌های نرخ ارز در هفته‌های اخیر، بحران جدیدی را برای اقتصاد ایران رقم‌زده است. این تغییرات بی‌ثبات که نه‌تنها تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران را بلاتکلیف کرده، بلکه چشم‌انداز اقتصادی کشور را نیز مبهم ساخته، نیازمند تحلیل‌های دقیق و راهکارهایی فوری است. دلایل این نوسان‌ها به پیچیدگی‌های اقتصادی ایران، ازجمله رفتارهای روانی بازار و فشارهای عرضه و تقاضا مرتبط است. در این میان، پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان این نوسان‌ها را مهار کرد و بازار ارز را به ثبات رساند؟
محمد واعظ‌برزانی و شهرام معینی، استادان اقتصاد دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگوهایی جداگانه با «اصفهان‌زیبا»، دلایل این نوسان‌ها و راهکارهای کنترل بازار ارز را موردبررسی قرار داده‌اند. واعظ‌برزانی به نقش عوامل روانی و بازارسازان اشاره دارد و معینی بر اهمیت توازن عرضه و تقاضا تأکید می‌کند. این دو دیدگاه، تصویری جامع از چالش‌های پیش روی بازار ارز ارائه می‌دهند.
محمد واعظ‌برزانی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان، با تأکید بر اهمیت ثبات در بازار ارز، به ساختار پیچیده بازارچه همدلی، کمک به جبهه مقاومت بازار ارز ایران اشاره و اظهار کرد: بازار ارز ایران شامل چند زیربازار فرعی است که مهم‌ترین آن، بازار مبادلاتی جدید است. این بازار که جایگزین نیما شده، به‌ویژه در هفته‌های اخیر شاهد نوسان‌های شدیدی بوده که نگرانی‌هایی را برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.
او با اشاره به تأثیر عوامل روانی و عملیات بازارسازان، افزود: بازارسازان گروه‌هایی هستند که با ایجاد التهاب‌ها در بازار، نرخ ارز را افزایش می‌دهند و سپس از این شرایط سود می‌برند. این رفتارها در کوتاه‌مدت ممکن است سودآور باشد، اما چون نرخ‌های افزایش‌یافته پشتوانه واقعی ندارند، احتمال سقوط ناگهانی آن‌ها وجود دارد.
واعظ برزانی تأکید کرد که شرایط اقتصادی ایران به گونه‌ای است که افزایش‌های اخیر نرخ ارز به دلیل متغیرهای اقتصادی معمول قابل‌توجیه نیست: برای مثال، صادرات غیرنفتی و نفتی کشور طی ماه‌های اخیر عملکرد خوبی داشته، ولی این شرایط نتوانسته است مانع افزایش نرخ ارز شود.
او در ادامه گفت: نوسان‌های اخیر نرخ ارز موجب می‌شود که پیش‌بینی وضعیت آینده اقتصاد دشوار باشد. این شرایط نه‌تنها تولیدکنندگان، بلکه سرمایه‌گذاران را نیز در وضعیت بلاتکلیفی قرار می‌دهد. واعظ‌برزانی به تجربه‌های گذشته نیز اشاره و اظهار کرد: تجربه مشابهی در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در بازار سرمایه مشاهده شد که نشان‌دهنده ریزش ناگهانی بازارها بود. این تجربه باید برای فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران خصوصی آموزنده باشد.
این استاد دانشگاه در پایان درباره سیاست‌های فعلی بانک مرکزی بیان کرد: سیاست‌های فعلی هنوز تأثیر کامل خود را نشان نداده‌اند. منابع ارزی بانک مرکزی چشمگیر است و انتظار می‌رود طی هفته‌های آینده با تنظیم‌گری بانک مرکزی، نوسان‌ها کاهش یابد و نرخ ارز تثبیت شود.
شهرام معینی، استاد دیگر اقتصاد دانشگاه اصفهان، در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» به تحلیل بازار ارز و چالش‌های کنترل نرخ ارز پرداخت. او در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به واقعیت‌های اقتصادی ایران، اظهار کرد: کنترل نرخ ارز به‌طور کامل تصوری غیرواقعی است. این موضوع سال‌هاست که در رسانه‌ها مطرح می‌شود؛ اما وقتی به آن نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که بیشتر به یک افسانه شباهت دارد.
این مشابه این است که از پزشکان بپرسیم چگونه می‌توان یک فرد ۷۰ساله را به یک فرد ۲۰ساله تبدیل کرد.او افزود: درواقع، نرخ ارز، مانند هر کالای دیگر، تابع عرضه و تقاضاست. وقتی تقاضا برای یک کالا بیشتر از عرضه آن باشد، قیمت آن افزایش می‌یابد. این قانون در بازار ارز نیز صادق است. وقتی تقاضا برای ارز بیشتر از عرضه آن باشد، نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند.
معینی با اشاره به شرایط خاص اقتصادی ایران گفت: در ۱۳۹۹، صادرات نفت کشور به ۴۰۰ هزار بشکه و قیمت نفت به ۴۰ دلار کاهش یافت. این وضعیت، به همراه محدودیت‌های صادرات غیرنفتی در دوران کرونا، باعث کاهش شدید عرضه ارز و به‌نوبه خود، افزایش نرخ ارز شد.
اما شرایط امسال تفاوت کرده است. معینی افزود: در سال جاری، صادرات نفت به حدود یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه رسیده است و عمده آن به چین صادر می‌شود. این افزایش صادرات نفت و بهبود صادرات غیرنفتی باعث شده است درآمدهای ارزی کشور بهبود یافته و فشار بر بازار ارز کاهش یابد.
او همچنین به ریسک‌های جدیدی که ممکن است بازار ارز را تحت‌تأثیر قرار دهد، اشاره کرد: در ماه‌های اخیر، نگرانی‌هایی درباره فشارهای خارجی و احتمال کاهش صادرات نفتی و غیرنفتی ایجاد شده است. این نگرانی‌ها موجب شده است صادرکنندگان تمایل داشته باشند ارز خود را در خارج از کشور نگه‌دارند یا آن را به طلا تبدیل کنند.
معینی در ادامه گفت: از سوی دیگر، مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نیز برای تأمین ارز موردنیاز خود عجله دارند. این شرایط فشار مضاعفی بر بازار ارز وارد کرده و باعث افزایش نرخ آن شده است.
این استاد دانشگاه تأکید کرد که کنترل کامل نرخ ارز به‌هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست و سیاست‌گذاران باید بر مدیریت شرایط عرضه و تقاضا تمرکز کنند: سیاست‌گذاری در بازار ارز باید بر اساس واقعیت‌های اقتصادی باشد. افزایش عرضه ارز و کاهش فشار تقاضا ازجمله اقدام‌هایی است که می‌تواند به کاهش نوسان‌ها و ثبات در بازار ارز کمک کند.
کنترل بازار ارز به عوامل متعددی بستگی دارد، عواملی چون نوسان‌های روانی، عملیات بازارسازان و به‌ویژه توازن عرضه و تقاضا در بازار ارز ایران نقش مهمی ایفا می‌کنند.درحالی‌که اقدام‌هایی برای ثبات‌بخشی به نرخ ارز در حال انجام است، این اقدامات باید با درنظر گرفتن واقعیت‌های اقتصادی و مدیریت صحیح منابع ارزی همراه باشد.
بر اساس تحلیل‌های کارشناسان، کنترل نرخ ارز تنها با تقویت عرضه ارز و مدیریت دقیق تقاضا امکان‌پذیر خواهد بود. سیاست‌گذاری در این زمینه نیازمند توجه به عوامل داخلی و بین‌المللی و نیز توجه به تجربه‌های گذشته است.با اجرای سیاست‌های دقیق‌تر و اصلاحات لازم، امید است نوسان‌های نرخ ارز کاهش یابد و اقتصاد ایران بتواند به‌طور پایدارتری در برابر چالش‌های ارزی عمل کند.
