به گزارش اصفهان زیبا؛ تنش لفظی میان دونالد ترامپ و ولادیمیر زلنسکی در روز جمعه تنها یک اختلاف دیپلماتیک ساده نبود؛ بلکه نشان‌دهنده یک سیاست جدید و البته شکافی عمیق در رویکرد ایالات متحده نسبت به جنگ اوکراین و جایگاه این کشور در نظم جهانی آینده بود.
زلنسکی که برای امضای توافق بر سر بهره‌برداری از معادن کشورش به واشنگتن سفر کرده بود، زمانی که در کاخ سفید وارد نشستی با «دونالد ترامپ» شد، در برابر یک جهان تماشاچی آن‌چنان به چالشی آمیخته با تحقیر از سمت ترامپ کشیده شد که درنهایت همراه با حجمی از اتهامات و با دستی خالی از کاخ سفید اخراج و روز گذشته روانه لندن شد.
او که در دوران ریاست‌جمهوری بایدن به یکی از بازیگران کلیدی در سیاست خارجی آمریکا تبدیل شده بود، ناگهان روز جمعه در مقابل رئیس‌جمهور جدید آمریکا خود را در موقعیتی دید که حمایت بدون قید و شرط سابق از سوی واشنگتن در حال رنگ‌باختن است؛ فضایی که به تحلیل برخی از تحلیلگران بسیار بی‌رحمانه بود و رئیس‌جمهور آمریکا با این اظهارات خود در مقابل زلنسکی به‌نوعی به مواضع دیرینه در سیاست خارجه این کشور هم پشت کرده و گویی مانند یک عامل نفوذی روسیه رفتار می‌کند.
درحالی‌که ترامپ در توجیه این رویکرد خود با تأکید بر سیاست «اول آمریکا»، می‌گوید با تصمیم برای پایان‌دادن به جنگ اوکراین در تلاش است تا هزینه‌های جنگ اوکراین را کاهش دهد و درعین‌حال مسیر جدیدی در روابط با روسیه تعریف کند؛ تغییری که به نظر می‌آید نه‌تنها برای کی‌یف، بلکه برای کل ساختار امنیتی اروپا هم پیامدهای جدی به همراه خواهد داشت و مطمئنا ترامپ با این رویکرد جدیدش باعث کاهش روابط آمریکا با اروپا در قالب یک شکاف عمیق نیز خواهد شد.
بررسی فضای دوقطبی جهانی با وضعیت جدید اوکراین در مقابله با آمریکا
ترامپ در مشاجره روز جمعه خود با زلنسکی نشان داد برخلاف بایدن، حاضر نیست بدون شرط از اوکراین حمایت کند؛ آنچه برای زلنسکی به معنای از دست‌دادن یکی از اصلی‌ترین پشتوانه‌های نظامی و مالی است؛ چراکه کاهش حمایت واشنگتن از اوکراین می‌تواند افزایش فشار روسیه و حتی آغاز مذاکراتی شود که در آن، کی‌یف مجبور به ارائه امتیازاتی به روسیه خواهد شد.
علی امیدی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان، معتقد است محتوای صحبت‌های ترامپ و زلنسکی با تم مشاجره، چه در سطح سیاسی و چه در سطح دیپلماتیک، به‌وضوح نشان می‌دهد که دوران حمایتی که آمریکا از اوکراین در جنگ با روسیه می‌کرد، به پایان رسیده و آمریکا در مسیر جدیدی از سیاست خارجی خود قرار گرفته است.
او در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» به بیان تأثیرات این نشست تنش‌آلود رئیس‌جمهور آمریکا و رئیس‌جمهور اوکراین بر آینده جنگ اوکراین و پیش‌بینی‌های ممکن در خصوص اینکه پس از این مشاجره چه اتفاق‌هایی قرار است رخ دهد، پرداخت و درنهایت از تأثیر پایان جنگ اوکراین با هر احتمالی بر روابط ایران و آمریکا گفت.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل معتقد است که مشاجره لفظی ترامپ و زلنسکی در شرایط کنونی می‌تواند پیامدهای مهمی برای روابط بین‌المللی و به‌ویژه مذاکرات ایران و آمریکا نیز داشته باشد. امیدی در ابتدا اشاره کرد که جهان اکنون وارد یک فضای دوقطبی شده است که در آن روسیه و چین در یک‌سوی آن و آمریکا و کشورهای غربی در سوی دیگر قرار دارند.
او افزود: در شرایط کنونی، روابط میان روسیه و غرب به‌شدت تحت تأثیر جنگ اوکراین قرار گرفته است. در این شرایط صحبت‌های اخیر ترامپ که در نوع خود حاوی لحنی تحقیرآمیز نسبت به زلنسکی بود، نشان‌دهنده آغاز یک شکاف بزرگ میان اوکراین و آمریکا و درعین‌حال سردی روابط آمریکا و اروپاست.
تسهیل روابط ایران و غرب در سایه پایان جنگ اوکراین؟!
پس از اعلام مواضع جدید آمریکا در قبال اوکراین، شرایط جدید و البته دشواری برای این قاره به وجود آمده است. اتحادیه اروپا تاکنون حمایت آمریکا را مکمل استراتژی خود در قبال اوکراین می‌دانست؛ اما اگر واشنگتن از تعهداتش در این خصوص بکاهد، بروکسل مجبور خواهد شد در فضای جدیدی که آمریکا به‌نوعی به روسیه نزدیک‌تر می‌شود، نقش فعال‌تری در تأمین تسلیحات و کمک‌های مالی به اوکراین برای مقابله با روسیه ایفا کند؛ مسئله‌ای که در بستر تفاهمات احتمالی آمریکا و روسیه به‌شدت به انسجام داخلی این اتحادیه در مقابله با روسیه وابسته خواهد بود.
به عقیده امیدی، با توجه به تنش‌ها و بحران‌های موجود، به نظر می‌رسد که درنهایت دو قدرت بزرگ، یعنی آمریکا و روسیه، در حال رسیدن به‌نوعی تفاهم هستند؛ فضایی که برخی تحلیلگران داخلی نسبت به آن بدبین هستند و معتقدند روسیه در نزدیکی با آمریکا ممکن است از کارت ایران برای پیشبرد منافع خود استفاده کند.
استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان اما این فرضیه را نادرست دانست و در این باره خاطرنشان کرد: «ایران در شرایط دشوار تحت سایه تحریم‌ها توانسته است با تعامل برخی از کشور همچون روسیه جایگاه خود را در عرصه بین‌المللی تقویت کند. به‌طور خاص، همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های مختلف، موجب شده تا ایران یک امنیت نسبی را در سطح جهانی برای خود به وجود آورد.
به عقیده من بهبود روابط میان آمریکا و روسیه و پایان‌یافتن جنگ اوکراین، حتی می‌تواند به نفع ایران هم باشد و با فرض به‌وجودآمدن این شرایط فضای گفت‌وگوها میان تهران و غرب تسهیل می‌یابد.
او افزود: درصورتی‌که درگیری‌ها در اوکراین به پایان برسد و طرفین به تفاهم برسند، این روند ممکن است فضای روانی جدیدی برای مذاکرات ایران و غرب ایجاد کند؛ شرایطی که ممکن است ایران را در موقعیت بهتری قرار دهد.
نقش روسیه در تسهیل روابط ایران و غرب
امیدی در ادامه تحلیلِ خود در خصوص توقف جنگ اوکراین و تأثیر آن بر روابط ایران و غرب گفت: در حال حاضر یکی از اهرم‌های فشار که غرب، به‌ویژه اروپایی‌ها علیه ایران استفاده می‌کنند، ادعای حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین است. اما اگر جنگ در اوکراین پایان یابد، این اهرم فشار دیگر موضوعیت نخواهد داشت و غرب نمی‌تواند از این بهانه برای فشار بیشتر به ایران استفاده کند.
او افزود: از سوی دیگر، ایران در برنامه هسته‌ای خود شفاف بوده و همیشه در حال تدابیر اعتمادساز برای غرب بوده است. در نتیجه، با کاهش فشارها از سوی غرب، ایران می‌تواند فضای دیپلماسی خود را برای فعال‌سازی مذاکرات با غرب بازتر کند.
او همچنین از نقش احتمالی روسیه در تسهیل مذاکرات ایران و آمریکا نیز گفت: اگر روابط روسیه و آمریکا به سطحی برسد که در آن دو کشور به توافق‌های جدی در خصوص اوکراین دست یابند، این امکان وجود دارد که روسیه به‌عنوان واسطه‌ای برای بهبود روابط ایران و آمریکا عمل کند؛ رویکردی که روسیه به‌عنوان یک متحد و دوست ایران که به‌تازگی نیز در روابطش با ایران وارد فاز تعاملاتی در بستر توافقات بیست‌ساله با ایران رسیده، قابل‌پیش‌بینی است. از طرفی همان‌طور که مشخص است، در این راستا روسیه و چین همیشه مخالف حرکت ایران به سمت تولید سلاح هسته‌ای بوده‌اند و اگر به ترامپ اطمینان دهند که ایران چنین قصدی نداشته و ندارد، این مسئله می‌تواند فضای مذاکرات دیپلماتیک میان تهران و واشنگتن را با حفظ منافع ملی ایران مساعدتر کند.
پیش‌بینی‌ها برای آینده جنگ اوکراین و نقش زلنسکی
بخش پایانی گفت‌وگوی ما با این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان به بررسی آینده جنگ اوکراین و تصمیم نهایی ولادیمیر زلنسکی در این شرایط بحران‌زا پس از گفت‌وگوی روز جمعه‌اش با دونالد ترامپ، گذشت.
امیدی معتقد است زلنسکی اکنون در شرایطی قرار دارد که دو رویکرد را ممکن است مدنظر قرار دهد؛ نخست اینکه به‌طور کامل از حمایت آمریکا فاصله بگیرد و در مقابل روسیه ایستادگی کند و به‌نوعی خودکشی سیاسی کند و دوم اینکه در صورت عدم توافق با آمریکا، به استعفا فکر کند و یک فرد جدید برای ریاست‌جمهوری اوکراین انتخاب شود.
او گفت: به عقیده بنده توافقی میان آمریکا و اوکراین با این رویکرد جدید آمریکا صورت نخواهد گرفت؛ چراکه اصلا توافق با آمریکا در قالب مذاکره با این موضع فشار و زورگویی اصلا بی‌معناست.
یک پرده از تراژدی بزرگ در کاخ سفید
ترامپ گفته است تا زلنسکی شرایط آمریکا را نپذیرد، دیگر او را به کاخ سفید راه نخواهد داد و نمی‌خواهد او را ببیند. به گفته سخن‌گوی کاخ سفید هم آمریکا دیگر برای اوکراین چک بی‌محل صادر نمی‌کند. صحبت‌هایی که رئیس‌جمهور آمریکا در مقابل دوربین‌های تلویزیونی خطاب به رئیس‌جمهور و کشور اوکراین عنوان کرد و به‌هیچ‌عنوان ساده و بی‌معنا نیست؛ آنچه در خصوص آن با نسیم احمد، نویسنده و تحلیلگر سیاست بین‌الملل به گفت‌وگو نشستیم. نسیم احمد نیز تحلیل‌های متفاوت و جدیدی را در رابطه با صحبت‌های روز جمعه ترامپ و زلنسکی برای ما عنوان کرد.
او معتقد است جمعه گذشته رسانه‌های جهان یک تراژدی بزرگ را در کاخ سفید ثبت کردند.
او در این باره خاطرنشان کرد: ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در جریان جلسه‌ای با حضور دوربین‌های خبری، جروبحث و فضای پرتنشی را با دونالد ترامپ و جی دی ونس، رئیس‌جمهور و معاون رئیس‌جمهور آمریکا تجربه کرد. ترامپ در بخشی از گفت‌وگو با زلنسکی با صراحت به او گفت که حق حرف‌زدن ندارد و او در جایگاهی نیست که بگوید آمریکا در آینده چه باید بکند و یا چه احساسی خواهد داشت.
معاون ترامپ نیز به نحو تحقیرآمیزی به زلنسکی گفت که آیا یک‌بار شده به خاطر کمک‌های آمریکا به اوکراین از این کشور تشکر کند؟ بسیاری از تحلیلگران معتقدند که آنچه در جریان نشست مشترک ترامپ و زلنسکی رخ داد، به معنای واقعی کلمه رویدادی بی‌سابقه بود. البته که در پایان هم خبر رسید که ترامپ، زلنسکی را از کاخ سفید اخراج کرده و البته که رئیس‌جمهور اوکراین هم به امضای توافقی که در قالب آن کنترل منابع معدنی غنی کشورش به دست آمریکا می‌افتاد، تن نداده است.
به اعتقاد این تحلیلگر بین‌الملل، در تحلیل رویداد روز جمعه فی‌مابین آمریکا و اوکراین بایستی سه نکته را مدنظر داشت: «اول اینکه ترامپ و معاونش با ترتیب‌دادن این جلسه، آن هم با حضور رسانه‌ها سعی داشتند وزن و جایگاه قابل‌توجهی را برای خود، به‌ویژه در قالب معادلات مطرح در عرصه سیاست داخلی آمریکا کسب کنند. ترامپ در بخش‌های مختلف صحبت‌های خود خطاب به زلنسکی، با اشاره به دولت بایدن و دموکرات‌ها، آن‌ها را به بی‌کفایتی متهم کرد و سعی کرد خود را سمبل کفایت و البته آمریکادوستی معرفی کند.
«به بیان ساده‌تر، ترامپ از این رهگذر سعی داشت تا خود را میهن‌پرست و کارآمد و دموکرات‌ها و بایدن را افرادی بی‌عرضه معرفی کند. به‌هرحال ترامپ مدعی است که او ناجی واقعی آمریکاست و کسی که یک چنین ادعاهایی را مطرح می‌کند، نیاز به برگزاری یک چنین شوهای تبلیغاتی هم دارد.»
او در ادامه به «اصفهان زیبا» گفت: نکته دوم اینکه ترامپ با تحقیر اوکراین و زلنسکی به‌نوعی سعی داشت تا یک پیام روشن را به دیگر کشورهای شبیه به اوکراین در عرصه سیاست بین‌الملل نیز برساند و آن پیام این است که وقتی به کاخ سفید می‌آیید، سکوت پیشه کنید و هر آنچه رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید را بپذیرید!
به بیان نسیم احمد، در حقیقت ترامپ با شوی تبلیغاتی اخیر خود در کاخ سفید سعی داشت به کشورهایی نظیر کانادا، پاناما و دانمارک و البته دیگر کشورهای دنیا این پیام را برساند که به‌زعم او، این دسته از کشورها هیچ راهی الا تسلیم‌شدن در برابر آمریکا ندارند و باید به هر چیزی که آمریکا می‌گوید تن بدهند. اگر هم چنین نکنند، همچون زلنسکی از کاخ سفید اخراج خواهند شد و اقدامات تقابلی واشینگتن علیه آن‌ها ماهیت عملی و اجرایی خواهد گرفت؛ به‌عنوان‌مثال درباره اوکراین شاهد بودیم که تنها اندکی پس از اخراج زلنسکی از کاخ سفید، دولت ترامپ اعلام کرد که آمریکا از بازسازی شبکه برق اوکراین و البته اعطای کمک‌های مالی و تسلیحاتی به این کشور، عقب‌نشینی کرده است.
درعین‌حال، بنا بر گزارش‌های رسمی، دولت آمریکا فرمان تعلیق انجام عملیات‌های سایبری علیه روسیه را هم صادر کرده است. در این چارچوب، ترامپ عملا به رئیس‌جمهور اوکراین و اوکراینی‌ها این پیام را داده تا زمانی که تسلیم خواسته‌های واشینگتن نشوند و کشور خود را نفروشند، آمریکا هیچ کاری با آن‌ها ندارد و حتی در واردآمدن ضربه‌های جدی‌تر به آن‌ها همکاری نیز خواهد کرد.
آبروریزی بزرگ در جریان نشست ترامپ-زلنسکی برای آمریکا
سومین نکته‌ای که از سوی این تحلیلگر مسائل بین‌الملل عنوان شد به این موضوع اشاره داشت که تنها اندکی پس از برگزاری نشست پرتنش و جنجالی ترامپ و زلنسکی، شاهد بودیم که نشریه اکونومیست یک کاریکاتور جنجالی را منتشر کرد که در قالب آن اوکراین در عین مقاومت در برابر روسیه، با ضربات متعدد خنجر از ناحیه آمریکا از پشت سر روبه‌رو شده و مجروح می‌شود. این کاریکاتور به معنای واقعی کلمه آبروریزی بزرگی که در جریان نشست ترامپ-زلنسکی برای آمریکا و گفتمان حکمرانی آن پیش چشم جهانیان رقم خورد را به تصویر کشید.
نسیم احمد خاطرنشان کرد: اکنون جهان به عینه مشاهده می‌کند که عاقبت تکیه‌کردن به قول و وعده‌های دولت آمریکا چیست. از یاد نبریم که یکی از اصلی‌ترین محرک‌های آغاز جنگ اوکراین، تحریکات گسترده واشینگتن در خاک اوکراین علیه روسیه بود. آمریکایی‌ها هم جنگ را آغاز کردند و هم در بحبوحه آن سعی در تسویه‌حساب با روسیه داشته‌اند و تا جای ممکن اوکراین را به خود مقروض کرده‌اند و هم‌اکنون بر این باورند که اوکراین باید تسلیم شود و خاک خود را تسلیم روسیه کند و البته که منافع و استقلالش را نیز به تاراج بگذارد و در برابر خواسته‌های واشینگتن دم برنیاورد. این جنس از رویکرد ترامپ و ترامپیست ها در برخورد با دیگر کشورها، سبب خواهد شد تا بسیاری از دولت‌ها عملا به دنبال فاصله‌گرفتن از دولت آمریکا برآیند؛ کما اینکه اکنون شاهدیم دولت‌های اروپایی به‌صراحت اعلام می‌کنند که باید خیلی زود در برابر ترامپ یک جبهه مشترک تشکیل دهند.
او با اشاره به اینکه فردریش مرتس، صدراعظم جدید آلمان به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپایی، تأکید کرده که اصلی‌ترین اولویتش مستقل‌کردن بیشتر اروپا از آمریکا و ایستادن در برابر ترامپ است، گفت: در ماجرای نشست اخیر ترامپ و زلنسکی نیز اتحادیه اروپا خیلی زود به حمایت از رئیس‌جمهور اوکراین برخاست؛ ازاین‌رو، آنچه اخیرا در نشست کاخ سفید گذشت، نمایش قدرت آمریکا نبود؛ بلکه به نظر می‌رسد این رویداد، عملا به مسئله‌ای عکسِ خود تبدیل شد و در روزها و ماه‌های آتی، جلوه‌های عینی این موضوع روشن خواهد شد. جهان به‌تدریج در برابر ترامپ و ترامپیست‌ها بسیج خواهد شد و شومن کاخ سفید دیگر به این راحتی‌ها نمی‌تواند برای دیگران شاخ‌وشانه بکشد و از تبعات آن نیز فرار کند.
