به گزارش اصفهان زیبا؛ بر پایه تجربه سه‌ساله‌ای که به‌عنوان مسئول بخش اقتصادی سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور سنگال داشتم، بر این باورم که نخستین و بنیادی‌ترین مانع در مسیر توسعه همکاری‌های اقتصادی میان ایران و قاره آفریقا، فقدان شناخت متقابل میان تجار و فعالان اقتصادی دو طرف است. در طول این مدت به‌روشنی دیدم که نه تجار آفریقایی اطلاع دقیق و درستی از ظرفیت‌های گسترده صنعتی، کشاورزی و تجاری ایران دارند، نه فعالان اقتصادی ما آشنایی چشمگیری با بازارها، ظرفیت‌ها و فرصت‌های تجاری قاره آفریقا دارند.
البته در گذشته، برخی مراوده‌های اقتصادی محدود میان ایران و کشورهای شرق آفریقا همچون تانزانیا و کنیا شکل گرفته بود و این ارتباط‌هاتا به امروز نیز در همان جغرافیا استمرار یافته است؛ اما در مناطق دیگر، به‌ویژه در غرب آفریقا که کشورهایی چون سنگال و ساحل‌عاج حضور دارند، این تعامل‌های اقتصادی بسیار محدود و کم‌رنگ بوده است. هم تعداد ایرانیان مقیم این مناطق بسیار کم است و هم روابط تجاری و اقتصادی در اندازه بسیار اندک باقی مانده است.
تمایل مستقیم آفریقایی‌ها به مشاهده مستقیم کالا
نکته مهمی که در ارتباط با فرهنگ تجاری آفریقایی باید به آن توجه داشت، این است که تجار آفریقایی تمایل زیادی به مشاهده مستقیم کالا پیش از انجام معامله دارند. در طول مأموریتم بارها شاهد بودم که حتی برای معامله‌های کوچک، تجار سنگالی بر این نکته تأکید داشتند که باید کالای موردنظر را به‌طور فیزیکی ببینند.
آن‌ها یا درخواست می‌کردند که کالای ایرانی به کشورشان ارسال شود تا از نزدیک کیفیت آن را بررسی کنند، یا خودشان شخصا به ایران سفر می‌کردند تا کالا را از نزدیک مشاهده کرده و پس از اطمینان حاصل‌کردن از کیفیت، اقدام به خرید کنند. این ویژگی، ضرورت راه‌اندازی مراکز تجاری، نمایشگاه‌های دائمی و ایجاد فرصت‌های ارتباط رودررو را در تعامل با قاره آفریقا، دوچندان می‌کند. به‌دلیل همین الزام‌های فرهنگی و نیز به‌واسطه عدم شناخت کافی دو طرف از یکدیگر، تجار ایرانی در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به‌جز در مواردی معدود و کشورهایی محدود نظیر آفریقای جنوبی یا کشورهای شمال آفریقا، علاقه چندانی به فعالیت اقتصادی با قاره آفریقا نشان نداده‌اند.
از سوی دیگر، تحریم‌های بین‌المللی، به‌ویژه تحریم‌های اعمال‌شده توسط ایالات‌متحده آمریکا نیز مزید بر علت شده و مانعی جدی بر سر راه گسترش تعامل‌های اقتصادی ایران با قاره آفریقا به‌وجود آورده است. این تحریم‌ها موجب شده است بسیاری از تجار آفریقایی نیز تمایلی به گسترش همکاری‌های تجاری با ایران نداشته باشند.
ظرفیت فراوان قاره آفریقا در حوزه معادن
همچنین در طول حضورم در سنگال، مراجعه‌کنندگان آفریقایی که برای دریافت ویزا به سفارت ایران مراجعه می‌کردند، عمدتا هدفشان واردات کالاهای کوچک و مصرفی بود، کالاهایی همچون لوازم ساختمانی، شیرآلات، موکت، دمپایی و اقلامی ازاین‌دست. در عمل، فرصت‌ها و پروژه‌های کلان اقتصادی یا سرمایه‌گذاری مشترک به‌ندرت شکل گرفت و ظرفیت‌های بزرگ‌تر مغفول ماند. از سوی دیگر، ظرفیت‌های قاره آفریقا، به‌ویژه در حوزه معادن، بسیار گسترده و چشمگیر است. کشور سنگال نمونه بارزی در این زمینه است و معادنی غنی از فلزات گران‌بها و فسفات در این کشور وجود دارد. در زمان مأموریتم، چندین شرکت و هیئت اقتصادی ایرانی نیز برای بررسی این فرصت‌ها وارد سنگال شدند و مذاکره‌هایی برای سرمایه‌گذاری در معادن فسفات انجام دادند؛ اما متأسفانه هیچ‌یک از این تلاش‌ها به نتیجه ملموس و اجرای پروژه مشخص منجر نشد.
امید به تفاهم‌ها و پروژه‌های مشترک علمی میان اصفهان و آفریقا
با توجه به روند رشد جمعیت در قاره آفریقا که برآورد شده تا ۲۰۵۰ به بیش از دوونیم‌میلیارد نفر برسد و از هر پنج نفر جمعیت جهان، یک نفر آفریقایی باشد، برگزاری رویدادهایی نظیر اجلاس همکاری‌های ایران و آفریقا، که هم‌اکنون به سومین دوره خود رسیده، از اهمیت بسیار فراوانی برخوردار است. این‌گونه نشست‌ها می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد شناخت بهتر، توسعه روابط اقتصادی و فراهم‌کردن بسترهای عملی برای همکاری‌های تجاری باشد؛ شهر اصفهان نیز با ظرفیت‌های گسترده‌ای که در حوزه‌های علمی، تحقیقاتی، صنعتی و تجاری دارد، می‌تواند نقش مهمی در این مسیر ایفا کند. وجود شهرک علمی‌تحقیقاتی اصفهان که یکی از مراکز مهم علمی و فناوری کشور است، نمونه‌ای از این ظرفیت‌هاست.
اگر هیئت‌های آفریقایی در این نشست‌ها شرکت کنند، از نزدیک با این ظرفیت‌ها آشنا شوند، مراکز تولیدی، تحقیقاتی و صنعتی را ببینند و مذاکره‌های رودررو (B2B) شکل گیرد، می‌توان انتظار داشت که تفاهم‌های عملی و پروژه‌های مشترک میان طرفین ایجاد شود؛
اصفهان همچنین دارای پیمان خواهرخواندگی با شهر داکار، پایتخت سنگال، است. هرچند در راستای این خواهرخواندگی، تفاهم‌هایی صورت گرفته و اقدام‌هایی نیز انجام‌شده، اما تاکنون پروژه‌های مشخص و چشمگیری از دل این تفاهم‌ها خارج نشده و عمدتا این ارتباط در حد همان یادداشت تفاهم باقی مانده است؛ بااین‌حال با ایجاد شناخت بهتر از ظرفیت‌های متقابل، به‌ویژه شناخت تجار و صاحبان صنایع آفریقایی از توانمندی‌های شهر اصفهان، می‌توان انتظار داشت که در آینده اتفاق‌های خوبی رقم بخورد. امید است که با پیگیری‌های جدی نهادهای مسئول، به‌ویژه اتاق بازرگانی و مشارکت فعال بخش خصوصی، بتوانیم به سمت تعامل‌های اقتصادی پایدار، پروژه‌های مشترک و توسعه روابط تجاری ایران و کشورهای آفریقایی حرکت کنیم.
