به گزارش اصفهان زیبا؛ مهاجرت گسترده افغان‌ها به ایران، به‌ویژه در مناطق مرزی، نگرانی جدی از شیوع مجدد مالاریا را ایجاد کرده است. فقر، کمبود امکانات بهداشتی و عدم دسترسی به مراقبت‌های پزشکی، شرایط ایدئالی را برای گسترش این بیماری خطرناک فراهم می‌کند. پشه‌های ناقل مالاریا در این مناطق فعال هستند و با ورود افراد آلوده، خطر شیوع سریع و گسترده بیماری در میان جمعیت مهاجر و همچنین ساکنان محلی وجود دارد.
بنابر آمارهای رسمی وزارت بهداشت، موارد مالاریای کشور در سال گذشته هفت‌‌هزار و 340مورد بوده است. خوشبختانه وزارت بهداشت، هم‌راستا با نهضت مبارزه جهانی با مالاریا موفق شده برای چهار سال متوالی از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰، موارد بومی مالاریا را در کشور به صفر برساند که نشان‌دهنده پیشرفت قابل‌توجه برنامه کنترل مالاریا بعد از شش دهه مبارزه با بیماری در کشور است.البته باید توجه داشت که پیشرفت‌ها در زمینه کنترل بیماری مالاریا در شرایط سخت سال‌های اخیر به‌دست‌آمده و پیشرفت‌ها با وجود اعمال محدودیت‌های قابل‌توجه علیه کشورمان به‌منظور دسترسی به اقلام موردنیاز بهداشتی بین‌المللی میسر شده است.
به گفته رئیس اداره کنترل بیماری‌های منتقله توسط ناقلان وزارت بهداشت، در کنار کمک‌های سازمان بهداشت جهانی، تلاش همکاران ما به‌ویژه در دانشگاه‌های علوم پزشکی جنوب و جنوب شرقی کشور سبب تحقق دستاورد کنترل بیماری مالاریا در استان‌های سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و بخش جنوبی استان کرمان یعنی محدوده تحت‌پوشش دانشگاه علوم پزشکی جیرفت، شده است. این دستاورد بزرگ در شرایطی محقق شده که ایران در همسایگی کشوری مانند پاکستان با تخمین بیش از دومیلیون مورد سالیانه مالاریا قرار دارد.
احمد رئیسی در گفت‌وگو با رسانه‌ها می‌گوید: «گسترش نظام تشخیص آزمایشگاهی مالاریا به‌ویژه در قالب نظام اعتبارگذاری تشخیص میکروسکوپی به شکلی محقق شده که بنابر نظر کارشناسان بین‌المللی، جمهوری اسلامی ایران در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت در زمینه تشخیص مالاریا پیشتاز است و با وجود ثبت مواردی از بیماری مالاریا طی سال 1403 که با بررسی‌های کارشناسان وزارت بهداشت همه غیربومی بوده‌اند، جمهوری اسلامی ایران در بین ۲۲ کشور منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت همچنان یک کشور موفق در کنترل این بیماری شناخته می‌شود.»
این مقام مسئول در وزارت بهداشت با بیان اینکه عدم بروز موارد بومی مالاریا طی چهارسال، از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ در کشور، پیشتازی ایران در منطقه در زمینه مبارزه با مالاریا را نشان می‌دهد، تصریح می‌کند: «متأسفانه ازآنجاکه مالاریای کشورمان کاملا متأثر از موارد بیماری در کشورهای همسایه شرقی است، در سال ۱۴۰۱ به‌دنبال افزایش بیش‌ازحد بیماران در پاکستان و افغانستان و به‌تبع آن، افزایش موارد مالاریا وارده، ضمن بالارفتن ریسک برقراری مجدد چرخه انتقال، شاهد افزایش موارد مالاریا در شهرستان‌های مرزی کشور به شکل قابل‌توجهی بوده‌ایم. باید به این نکته مهم توجه کرد که ایران یک کشور پهناور و بزرگ است و قابل‌قیاس با کشورهایی مانند امارات، آذربایجان، تاجیکستان و مراکش که طی سال‌های گذشته موفق به دریافت گواهی حذف مالاریا شده‌اند، نیست. ما در جوار کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان قرار داریم که آمار بیماری مالاریا در آن‌ها نسبت به متوسط کشورهای منطقه بسیار بیشتر است.»بنابر اعلام وزارت بهداشت، با وجود عدم گزارش مالاریا در برخی مناطق ایران در سال‌های گذشته، برای اولین‌بار مواردی از این بیماری در استان‌های همدان، خراسان شمالی، چهارمحال‌وبختیاری و برخی دیگر از مناطق کشور شناسایی شده است. نکته مهم این است که این موارد مالاریای وارداتی و غیربومی هستند و افراد مبتلا به این مناطق از سفر به مناطق مرزی جنوب شرقی کشور بازگشته‌اند.
افزایش اتباع افغانی و نگرانی از شیوع مالاریا
همین چند روز پیش بود که پژمان عقدک، سخن‌گوی دانشگاه علوم پزشکی از شناسایی چندین مورد مبتلا به مالاریا در اصفهان خبر داد؛ موضوعی که باعث نگرانی شهروندان از شیوع این بیماری شد. مسئول گروه واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان در این خصوص به «اصفهان‌زیبا» توضیح می‌دهد: «وضعیت استان اصفهان از نظر بیماری مالاریا نسبت به دهه‌های گذشته مطلوب‌تر شده است. اگرچه پیش از سال ۱۳۸۰، سالانه حدود هزار مورد ابتلا به این بیماری گزارش می‌شد؛ اما با اجرای برنامه‌های پیشگیرانه، این رقم کاهش چشمگیری داشته و از دهه ۱۳۹۰ به بعد، بیشتر موارد ابتلا مربوط به اتباع خارجی، به‌ویژه مهاجران افغان و پاکستانی است. دانشگاه علوم پزشکی اصفهان برای شناسایی و کنترل این موارد، برنامه بیماریابی فعال در کانون‌های تجمع اتباع را اجرا می‌کند و سالانه بین ۲۰ تا ۲۵ هزار نفر از این افراد را غربالگری می‌کند.»
مدیر گروه مقابله با بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان توضیح می‌دهد: «انتقال و ابتلا به بیماری مالاریا در استان اصفهان بیش از 40سال است که قطع شده. آنچه درمورد افزایش آمار بیماران گفته می‌شود، مربوط به افرادی است که در خارج از استان اصفهان یا در استان‌های جنوب شرقی یا خارج از کشور به این بیماری مبتلا شده‌اند و رشد آمار به دلیل افزایش جمعیت اتباع غیرایرانی رخ داده است.»
رضا فدایی با بیان اینکه سال گذشته در استان اصفهان ۵۲ مورد مبتلا به بیماری مالاریا ثبت شد، می‌گوید: «هیچ اتفاقی در داخل استان نیفتاده و تنها بیمارانی شناسایی شده‌اند که در نقاط دیگر کشور یا خارج از کشور به این بیماری مبتلا شده‌اند؛ بنابراین تأکید ما این است که هر کسی که به استان‌های جنوب و جنوب شرقی سفر کرده و دچار تب و لرز شود که حتما باید به پزشک مراجعه کند.»
برنامه‌های رایگان بهداشت برای شناسایی مبتلایان مالاریا
مسئول گروه واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان با توضیح اینکه بیماران مشکوک می‌توانند برای آزمایش مالاریا به مراکز بهداشت مراجعه کنند تا درمان‌های لازم برای آن‌ها انجام شود، تأکید می‌کند: «اگرچه امسال هنوز موردی از ابتلا به مالاریا در اصفهان گزارش نشده؛ اما انتظار می‌رود که در اواخر بهار و اوایل تابستان شاهد افزایش موارد ابتلا به مالاریا باشیم.»
فدایی با اشاره به علائم ابتلا به مالاریا، توضیح می‌دهد که افراد مبتلا معمولا دچار تب‌ولرزهای متناوب می‌شوند. البته باید توجه داشت که این علائم در سایر بیماری‌ها نظیر سرماخوردگی، آنفولانزا و کرونا نیز دیده می‌شوند؛ بنابراین توصیه می‌شود افرادی که سابقه سفر به مناطق یاد شده را دارند، حتما به مراکز بهداشت مراجعه کرده و در صورت نیاز، تست مالاریا را به‌صورت رایگان انجام دهند. در تست مالاریا، خون از انگشت فرد گرفته می‌شود که نمونه مثبت یا منفی مشخص خواهد شد.
او درخصوص نحوه انتقال بیماری مالاریا می‌گوید: «تنها عامل ابتلا به مالاریا، پشه آنوفل است که به‌عنوان واسطه، انگل این بیماری را منتقل می‌کند. در مناطقی مانند افغانستان، پاکستان و برخی مناطق محدود در جنوب‌شرقی ایران که مالاریا شایع است، پشه‌ها با گزیدن فرد آلوده، انگل مالاریا را دریافت کرده و سپس با گزیدن افراد دیگر، بیماری را انتقال می‌دهند.»
مسئول گروه واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان با تأکید بر اینکه عدم‌تشخیص به‌موقع مالاریا می‌تواند منجر به عوارضی نظیر آسیب کلیه و مغز شده و حتی در مواردی جان فرد را به خطر اندازد، می‌افزاید: «در ایران، به دلیل افزایش جمعیت اتباع غیرایرانی در مقایسه با سال‌های اخیر، شاهد افزایش قابل‌توجه موارد ابتلا به مالاریا هستیم و بیشتر بیماران درگیر، موارد وارداتی هستند.»
فدایی با بیان اینکه هدف این است که هر افغانستانی که برای اشتغال به استان اصفهان می‌آید در ماه اول حضور خود آزمایش مالاریا انجام دهد، اظهار می‌کند: «برای این منظور، به مراکز تجمع اتباع مانند کوره‌های آجرپزی، برخی صنایع و محله‌های مربوط مراجعه می‌کنیم و با کسب اجازه از افراد، آزمایش مالاریا گرفته می‌شود و از این طریق، بیماران را شناسایی می‌کنیم. همچنین گاهی نیز خود افغانی‌ها به دلیل تب و لرز و آگاهی از نشانه‌های این بیماری، به مراکز بهداشت
مراجعه می‌کنند.»
وضعیت ابتلا به مالاریا در اصفهان
مدیر گروه مقابله با بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت استان اصفهان درباره پشه مالاریا و مبارزه با آن در اصفهان می‌گوید: «در مناطقی که پشه مالاریا وجود دارد، اقداماتی مانند سم‌پاشی و لارو کشی انجام می‌شود؛ اما در اصفهان و اکثر نقاط کشور، به‌دلیل نبود انتقال مالاریا در سطح استان، فعلا اقدامی برای مبارزه با پشه مالاریا صورت نمی‌گیرد و اصفهان و بیشتر نقاط کشور مشمول عملیات مبارزه با پشه مالاریا نیستند.»
باید توجه داشت که ایران باوجود پیشرفت‌های قابل‌توجه در کنترل و ریشه‌کنی مالاریا در سال‌های اخیر و موفقیت در حذف موارد بومی این بیماری، با چالش جدیدی در مواجهه با افزایش موارد وارداتی مالاریا، به‌ویژه با ورود مهاجران افغان، روبه‌رو است. اگرچه وزارت بهداشت با اجرای برنامه‌های غربالگری فعال و تشخیص سریع، موفق به کنترل شیوع گسترده مالاریا شده است؛اما افزایش جمعیت مهاجر و امکان انتقال بیماری در مناطق مرزی، نیازمند تداوم و تقویت اقدامات کنترلی و پیشگیرانه است. همکاری بین‌المللی و تخصیص منابع کافی برای بهداشت عمومی و مراقبت‌های پزشکی مهاجران برای جلوگیری از تبدیل‌شدن این چالش به یک بحران ملی ضروری است.
