به گزارش اصفهان زیبا؛ بهعنوان یک ایرانی قطعا با شنیدن کلمه «محرم» چیزهایی در ذهن شما تداعی خواهد شد. فرقی نمیکند که خود را مذهبی بدانید یا نه. مناسک محرم حداقل در دهۀ اول، خود را با زندگی شما حتی به اندازۀ شنیدن صدای سنج دستۀ عزاداری درگیر میکند.
گروهی از مردم بهطور جدیتری درگیر این مناسک، بهخصوص مراسم دهۀ اول محرم هستند. امسال تعدادی از مداحان مطرح تصمیم گرفتهاند مراسم دهۀ اول خود را با خرقرویه سالهای گذشتهشان در کربلا برپا کنند. به نظر میرسد چنین موضوعی که زندگی فردی و جمعی گروهی از مردم را تحتتأثیر قرار خواهد داد، ارزش آن را دارد که از نظرگاه جامعهشناختی موردتأمل قرار گیرد.
زندگی روزمره ما مهم نیست
ما در وضعیت جدیدی زیست میکنیم؛ جایی که مداوم زندگی روزمره ما در جهت افزایش انواع سرمایه توسط غولهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به کار گرفته میشود. غولها استعارهای است که برای تأثیرگذاران جدی در حوزههای مختلف ازجمله فرهنگ بهکار گرفته میشود.
تأثیرگذاری غولها میتواند در حدی باشد که تعیین کنند ما چگونه زندگی کنیم. دنیای مجازی را در نظر بگیرید؛ جایی که غولی همچون شرکت متا از طریق الگوریتمهای سکوهای فیسبوک و اینستاگرام زندگی و ذائقه ما را شکل میدهد و زندگی روزمرهمان را در جهت کسب سود بهکار میگیرد.
روالهای مذهبی زندگی روزمره ما نیز استثنا نیست؛ چراکه در ذیل این وضعیت کلانتر قرار دارد. کنشگران متفاوتی درون میدان مذهبی کنشگری میکنند. در حال حاضر مداحان یکی از کنشگران اصلی این میدان هستند.
آنها در طی سالها فعالیت صاحب سرمایهای از جنس احترام، شأن و منزلت در میدان مذهبی شدهاند، سرمایهای که میتواند به دیگر سرمایهها همچون اقتصادی و سیاسی تبدیل شود.
حتما مواردی را در ذهن خود میتوانید مرور کنید که مداحان وارد فعالیتهای اقتصادی یا سیاسی شدهاند و سرمایهشان را به سرمایه اقتصادی و سیاسی تبدیل کردهاند. باید به یاد داشته باشیم که زندگی روزمره ما بر سرمایهدارشدن افراد در میدانهای مختلف تأثیرگذار است.
از یک جایی به بعد این سرمایهداران یک میدان هستند که برای زندگی روزمره ما تصمیم میگیرند و آن را در جهت افزایش سرمایه خود به کار میگیرند؛ بهاینترتیب به نظر میرسد نیاز است بیش از این زندگی روزمره مردم برای آنها مهم باشد.
تخریب مکانخاطره و تغییر سبک زندگی
اینجاست که میتوانیم مفهوم «مکانخاطره» را برای اشاره به روال حضور هرساله در مراسم دهۀ اول مداحان چهره پیش بکشیم. مفهوم مکانخاطره اشاره به جایی دارد که تجربههای جمعی افراد در آن تثبیت و بازنمایی میشود.
حافظه جمعی در این مکانهاست که زنده نگه داشته میشود؛ همچنین در برساخت هویت افراد مشارکت دارد. مداحان چهره و هیئتهایشان، بهویژه مجالس آنها در دهۀ اول محرم برای گروهی از مردم یک مکان خاطره است؛ جایی که بر ساخت هویت مشارکتکنندگان و تداوم سبک زندگی آنها تأثیرگذار است.
این مکانخاطرهها به هر ترتیب، حتی با توسل به نوستالژی در تداوم سبک زندگی و رفتار مذهبی دخیل هستند و دریغشدن این مراسم و برنامههای خاص و پرجمعیت هرساله، میتواند تغییر رفتار و سبک زندگی برخی از افراد را نیز در پی داشته باشد.
افول عرضه
بههرترتیب چنین تصمیمی که شاید بیاهمیت در نظر گرفته شود، بیتأثیر بر زندگی افراد درگیر در آن نیست. در ادبیات جامعهشناسی دین از نظریه انتخاب عقلانی برای تبیین دینداری بالا در برخی از کشورها استفاده میشود.
در این راستا گفته میشود که زیادبودن انتخابهای افراد در برگزیدن مذهب در یک کشور، یا به تعبیری عامیانه، وقتی بازار دین (عرضه) در یک کشور گرم است، احتمالا مردم آن کشور دیندارتر خواهند بود. برگزارنشدن این مراسم در دهه اول میتواند از رونق انتخاب کم کند و این بر وضعیت دینداری بیتأثیر نخواهد بود.
آنچه باید در نظر داشت این است که تصمیمها در جامعۀ پیچیده امروز، پیامدهای پیدا و پنهانی را در پی خواهد داشت که اهمیت تأمل بر تصمیمهای ذوقی را مضاعف میکند.
