به گزارش اصفهان زیبا؛ امروز شهرهای بزرگ با مشکلات بزرگی مواجه هستند. یکی از مشکلاتی که همیشه گریبان‌گیر شهرها بوده است و مردم از وجود آن گلایه دارند، ترافیک و پارک حاشیه ای است.
کلان‌شهر اصفهان هم در سال‌های اخیر به‌خصوص بیشتر با این موضوع درگیر بوده و روش‌های مختلفی برای ازبین‌بردن آن اجرا کرده است.
البته بنا به گفته کارشناسان یکی از دلایل ترافیک در شهر، پارک دوبل بیان شده است. این مسئله هم به دلیل فقدان جای پارک و کمبود پارکینگ و استفاده غیرضروری از خودروی شخصی، رقم خورده است.
بنا به همین ضرورت و در راستای کاهش ترافیک و اجرای عدالت استفاده از فضای شهری، معاونت حملونقل ترافیک شهرداری با کمک بخش خصوصی طرحی را با عنوان «طرح مدیریت هوشمند پارک حاشیه‌ای» به‌صورت آزمایشی در چند خیابان شهر اصفهان اجرا کرده است.
این طرح قرار است باهدف گسترش عدالت اجتماعی در راستای استفاده از فضای شهری اجرا شود و فرصت پارک برای افراد بیشتر و روانی ترافیک شهری را فراهم کند.
اجرای «طرح مدیریت هوشمند پارک حاشیه‌ای» در شهر اصفهان در ابتدا با مخالفان و موافقان زیادی روبرو شد. اما مجریان طرح، اجرای این طرح را در بعضی خیابان‌های شهر اصفهان برای روان ترشدن ترافیک لازم دانستند.
کارشناسان از جمله مزایای این طرح هوشمند را توانایی ثبت لحظه‌ای پلاک خودرو، اتصال به دیتابیس و جریمه متخلف در همان لحظه، امکان مدیریت نیم ساعت رایگان اول برای هر پلاک در یک خیابان و در یک روز، امکان اتصال و ارائه سرویس به سامانه تشخیص و صدور جریمه الکترونیک با درصد خطایی نزدیک به صفر می‌دانند.
بنا به گفته متولیان امر مدیریت ترافیک در اصفهان پارک حاشیه‌ای، یکی از روش‌های روان‌تر شدن تردد خودروها در شبکه معابر، استفاده از ظرفیت‌های خالی است؛ وقتی با برنامه‌ریزی از حاشیه معابر برای پارک خودروها بیشترین استفاده را ببریم، قطعاً ظرفیت معابر افزایش‌یافته و این امکان برای اکثریت فراهم می‌شود که علاوه بر استفاده از پارک حاشیه‌ای، ترافیک ایمن و روان‌تری داشته باشیم.
بنا بر اطلاعات موجود در حال حاضر تعداد پارکینگ‌های سطح شهر اصفهان در مجموع حدود ۱۲۰ پارکینگ با ظرفیت پارک حدود ۱۱ هزار وسیله نقلیه است که از این تعداد ۴۷ پارکینگ متعلق به شهرداری و تحت مدیریت این نهاد است.
هر روز بر جمعیت و تعداد خودرو در شهر اصفهان اضافه می‌شود و به نظر می‌رسد این تعداد پارکینگ نتوانسته مشکل پارک خودرو در بسیاری از خیابان‌های پرتردد شهر را کاهش بدهد. همین مسئله باعث افزایش پارک دوبل، به‌خصوص در خیابان‌های کم‌عرض و پرترافیک شده و مشکلات ترافیکی متعددی را فراهم کرده است.
همین مسئله و اشغال زمان طولانی حاشیه خیابان‌ها توسط کسبه و سایر افراد، یکی از دلایل اصلی اجرای این طرح بوده است. در دسترس نبودن این میزان پارکینگ در سطح شهر و دسترسی سخت شهروندان به پارکینگ به‌خصوص در هسته مرکزی شهر دلیل اجرای طرح مدیریت هوشمند پارک حاشیه‌ای بیان شده است.
در این طرح، اطلاعات مدت پارک خودرو و هزینه آن توسط خودروهای مجهز به دوربین که در طول روز معابر را کنترل می‌کنند، ثبت و محاسبه می‌شود و هزینه آن به‌صورت خودکار از حساب شخص در سامانه برداشت خواهد شد که در صورت پرداخت‌نشدن هزینه، جریمه به‌صورت آنلاین از طریق ارسال پیام کوتاه به مالک خودرو اطلاع داده می‌شود. ثبت میزان زمان پارک حاشیه‌ای مشخص بوده و مهلت پرداخت هزینه ۴۸ ساعت از طریق سایت عنوان شده است.
پارک حاشیه‌ای اجازه قانونی به اشغال خیابان است
البته اجرای ناموفق طرح‌های مشابه در سال‌های اخیر به دلیل فراهم نبودن زیر ساخت‌های لازم و اجرای نادرست طرح، دلیل مخالفت با طرح بوده است.
برای بررسی بهتر طرح مدیریت هوشمند پارک حاشیه‌ای به سراغ دو تن از اساتید دانشگاه و متخصص حوزه ترافیک رفتیم.
دکتر احمد گلی عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان، چندان با اجرای طرح مدیریت پارک حاشیه‌ای موافق نیست و لازمه اجرای پارک حاشیه‌ای را تأمین پارکینگ عمومی به‌اندازه کافی در سطح شهر می‌داند و می‌گوید:
«اگر کسی تمایل دارد از پارک حاشیه‌ای استفاده کند باید هزینه آن را بپردازد، اما در کل اگر پارک حاشیه‌ای ایجاد نشود بهتر است. ما در این طرح عملاً و به‌صورت قانونی به راننده اجازه می‌دهیم یک لاین خیابان را اشغال کند. اما طرف‌داران طرح پارک حاشیه‌ای می‌گویند روشی است برای اینکه مردم کمتر ماشین‌های خود را در خیابان پارک کنند، این طرح مثل شمشیر دو لبه است.»
گلی در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» و در ادامه با تأکید بر اینکه این طرح عیوب و فواید خودش را دارد، اضافه می‌کند:
«اگر در خیابان زیرساخت لازم و پارکینگ عمومی مهیا نباشد و بخواهیم از مردم بابت پارک خودرو هزینه بگیریم، چندان جالب نیست.
اگر پارک حاشیه‌ای در خارج از کشور موفق بوده است به این دلیل است که ابزار قانونی به‌خوبی اجرا شده و پلیس با توجه دستگاه‌های الکترونیک متوجه پارک غیرقانونی می‌شوند. پارک‌های حاشیه‌ای اجاره داده می‌شود و فیش پرداخت شده پشت ماشین، قرار می‌گیرد و اگر پلیس یا نماینده قانونی متوجه گذشتن زمان پارک شوند، جریمه‌های سنگینی دراین‌خصوص اعمال می‌کنند.»
اصفهان فاقد شبکه گسترده حملونقل عمومی است
او در ادامه به اشکالات اجرای طرح هم اشاره می‌کند. به نظر این استاد دانشگاه اجرای پارک حاشیه‌ای در خیابان‌ها، باعث اشغال لاین خیابان و کاهش ظرفیت خیابان برای عبورومرور می‌شود. این مسئله در زمان پیک ترافیک بیشتر خودش را نشان می‌دهد و در خیابان‌های پرتردد و با عرض کم، مسئله‌ساز و باعث افزایش ترافیک می‌شود.
این استاد دانشگاه اصفهان در ادامه اضافه می‌کند:
«در خیابان‌های عریض این مشکلات چندان خودش را نشان نمی‌دهد. به‌طورکلی این طرح عیوب و حسن‌های خودش را دارد. نمی‌توان کامل از طرح دفاع کرد و نه می‌توان کامل آن را نقد کرد.
باید دید در کجا و در چه شرایطی این روش در دنیا جواب داده و باید در همان خیابان‌ها و با همان حجم، این نسخه را پیچید. صرفاً اگر بگوییم این روشی است که می‌تواند درآمدزایی داشته باشد و یا ابزاری برای کنترل ترافیک در همه خیابان‌ها است ، قاعدتاً منطقی نیست.»
او نداشتن گستردگی شبکه حملونقل عمومی در اصفهان را یکی از دلایل تمایل مردم برای استفاده از ماشین‌های شخصی دانست.
او به ارزان‌بودن بنزین و عامل مؤثر آن در استفاده از وسیله شخصی هم اشاره کرد. اما در دسترس نبودن مترو در تمام شهر اصفهان و گستردگی ناقص شبکه حملونقل را دلیل اصلی گرایش مردم به استفاده از وسیله شخصی و افزایش خطوط مترو و خطوط اتوبوس تندرو و گستردگی آن در سطح شهر را در کاهش تمایل مردم به استفاده از خودرو شخصی و کاهش ترافیک مؤثر می‌داند.
او تأکید می‌کند که این طرح در سایر کشورها هم اجرا می‌شود، اما فراهم بودن زیرساخت‌های لازم مثل تأمین پارکینگ شهری، توسعه، گستردگی و دردسترس‌بودن شبکه حملونقل عمومی و اجرای درست و کامل طرح حاشیه‌ای را دلیل موفق‌بودن طرح برای کاهش ترافیک در آن کشورها عنوان می‌کند.
گلی اجرای طرح‌های کاهش ترافیک در شهرها را مستلزم تأمین زیرساخت‌های لازم در شهرها می‌داند و معتقد است، اگر زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح و زیرساخت حملونقل عمومی فراهم نشده باشد، طرح با استقبال مردم روبه‌رو نخواهد شد.
پارک حاشیه‌ای مساوی با مدیریت تقاضای سفر
اجرای طرح پارک حاشیه‌ای اما از نظر علی نادران عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، طرح مؤثری در کاهش ترافیک و کاهش استفاده از وسیله نقلیه شخصی است، اما به شرط‌ها و شروط‌ها که به آن اشاره می‌کنیم.
بنا به گفته این استاد دانشگاه، بهتر است که افراد در شهرها نتوانند آزادانه از پارک استفاده کنند. آزادانه به این مفهوم که در هر مکان و در هر شرایط بتوانند در کنار خیابان پارک کنند. پارک حاشیه‌ای یک طرح جهانی است و در اکثر کشورها اجرا می‌شود.
او در ادامه اضافه می‌کند: «در سایر کشورها استفاده از حملونقل عمومی در شهرها همگانی و در دسترس است.
استفاده از خودرو شخصی محدودیت‌هایی دارد و هر نفر نمی‌تواند با ماشین شخصی هر جایی تردد کند و هر جا تمایل داشت ماشینش را پارک کند.
با اجرای این طرح اصطلاحاً مدیریت تقاضای شهری اتفاق می‌افتد و در کشورهای دیگر این مسئله یک امر کاملاً پذیرفته و جاافتاده است.
البته کارشناسان زیادی موافق این موضوع هستند که فضای شهری محدود است و افرادی که سفرهای اولویت‌دار و مهم دارند، باید از جای پارک استفاده کنند و کسانی که سفر کم‌اهمیتی دارند، باید به سمت استفاده از حملونقل عمومی بروند و مشکلی برای آن‌ها به وجود نمی‌آید.
ولی اگر شهروندی سفر ضروری در شهر دارد و نیاز به پارک نیم ساعت تا یک ساعت دارد، باید هزینه‌ای بابت استفاده از خدمات پارک بدهد. قیمت‌گذاری برای پارک حاشیه‌ای، کار پسندیده و خوبی است و سابقه جهانی دارد. ما این طرح را اختراع نکردیم و این طرح را فقط بومی‌سازی کردیم.»
نادران با اشاره به اینکه تعداد خودروهای کشورهای اروپایی بیشتر از ماست، اما با مدیریت تقاضا استفاده کمتری از خودروها در سطح شهر می‌شود، می‌گوید:
«ما باید در حوزه مدیریت تقاضا حرکت کنیم. اینکه بگوییم اول حملونقل عمومی را توسعه بدهیم و بعد پارک کنار خیابان را محدود کنیم، تا حدودی درست است و باید این زیر ساخت‌ها به‌موازات هم پیش برود. طرح‌های مرتبط با توسعه حملونقل همگانی و توسعه اتوبوس‌های تندرو و مترو در اصفهان پررنگ و به‌جای خود محفوظ است؛ اما باید شروع کرد ذهن مردم را برای اجرای طرح جدید آماده کرد.»
باید بودجه دولتی به کمک طرح‌های ترافیکی در شهرها بیاید
این استاد دانشگاه و کارشناس حوزه ترافیک از اجرای طرح مطالعات جامع حملونقل در اصفهان می‌گوید.
طرح مطالعات جامع حملونقل به این معنا است که ترکیبات مختلف از راهکارها را برای کنترل ترافیک در شهر با هم می‌بینیم. در این طرح مدیریت پارکینگ، توسعه مترو، توسعه مسیرهای حملونقل عمومی اتوبوس و تاکسی دیده می‌شود.
در این طرح اجزای مختلف سیستم حملونقل با هم یکپارچه‌اند و جهت کاهش ترافیک عمل می‌کنند.
البته در سال‌های گذشته طرح‌هایی مثل پارکومتر اجرا وبا شکست مواجه شد و نادران در پاسخ به این سؤال که اجرای موفق طرح‌های ترافیکی مثل پارک حاشیه‌ای در شهر و کاهش ترافیک، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد، می‌گوید:
«اشکالاتی که گاهی اوقات در اجرای طرح‌های ترافیکی پیش می‌آید، به دلیل منابع مالی محدود است. بودجه شهرداری برای کاهش ترافیک برای کلان‌شهرها کافی نیست و مدیریت این مسئله کار دشواری است.
باید بودجه‌های ملی خاصی به این مسئله اختصاص داده شود و دولت مرکزی به شهرداری کمک کند و از منافع آن منتفع شود؛ اما این اتفاق نیفتاده است و ما در دوره‌های اخیر شاهد فقدان کمک‌های مالی برای خرید اتوبوس در کلان‌شهرها هستیم.
ده سال است شهرداری‌ها به‌درستی نتوانسته‌اند تعداد اتوبوس و خطوط مترو را توسعه بدهند و کمک‌های مالی به‌موقع تزریق نشده و این زیان انباشته شده، وضعیت ترافیک و حملونقل عمومی اصفهان را بدتر کرده است.»
نادران در خصوص اجرای موفق پارک حاشیه‌ای بر اجرای طرح‌های آموزش تأکید می‌کند:
«بالاخره طرح‌های آموزشی ترافیک هم باید شروع شود و مردم باید به‌تدریج یاد بگیرند که استفاده از پارکینگ هزینه دارد.
البته این طرح نباید در همه‌جا اجرا شود و باید به‌صورت آزمایشی و در بعضی از نقاط اجرا شود تا ذهن مردم با فرهنگ پارک حاشیه‌ای شکل بگیرد که پارکینگ در بعضی نقاط هزینه دارد و باید در بعضی‌اوقات به سراغ اتوبوس و حملونقل همگانی بروند.»
خوب اجرانشدن طرح‌های خوب، باعث شکست طرح‌ها شده است
او در ادامه موفق نبودن برخی طرح‌های اجرا شده در حوزه ترافیک را خوب اجرانشدن این طرح‌ها از سمت مجریان طرح می‌داند:
«بعضی‌اوقات طرح‌های خوبی هستند که بد اجرا می‌شوند. بعضی وقت‌ها مدیریت شهری کار خوبی را شروع می‌کند؛ اما به‌خوبی ادامه نمی‌دهد. طرحی مثل پارکومتر طرح خوبی بوده است؛ اما مجری خوب طرح را اجرا نکرده است. باید از دستگاه پارکومتر نگهداری می‌کردند و قیمت‌گذاری‌ها پویا و شناور استفاده می‌کردند.
چون ویژگی‌ها و قابلیت‌ها ادامه پیدا نکرد، می‌بینیم که طرح به نتیجه درستی نرسید. گاهی اوقات هم فکر می‌کنیم هر کار را باید یک‌بار انجام دهیم، درحالی‌که این‌طور نیست.
باید قیمت‌گذاری و مشاور اختصاصی در کنار این پروژه‌ها داشته باشیم. اگر بخواهیم در این طرح‌ها مثل پارک حاشیه‌ای، قیمت‌گذاری کنیم باید جوانب مختلف را شناسایی و به شیوه‌های مختلف اصلاحات را انجام دهیم و باید درست برنامه‌ریزی شود.»
او در ادامه طرح‌های ترافیکی در کلان‌شهرها را قابل‌قبول می‌داند، اما اضافه می‌کند: «اکثر طرح‌های ترافیکی، طرح‌های خوبی است؛ اما اگر طرح به‌عنوان یک مُسکن اجرا شود، چندان تأثیرگذار نخواهد بود.
اجرای طرح زوج و فرد اگر به‌خوبی اجرا نشوند، بازدارنده نیست. اصولاً طرح‌های مُسکن‌وار این‌طور است که فقط تا زمانی اثرات خوبی خواهند داشت و بعد از مدتی اثر خوبش از بین می‌رود. طرح زوج و فرد در کل طرح خوبی نیست، اما در شرایط فعلی اجرای آن اجتناب‌ناپذیر است تا اینکه رفتار مردم تغییر کند و به سمت حملونقل عمومی حرکت کند.»
این استاد دانشگاه معتقد است دلیل اینکه اجرای طرح‌ها در کشور با مشکل مواجه می‌شود این است که ما سابقه و اجرای چنین طرح‌هایی را نداریم و همین مسئله باعث ایجاد مشکل و محدودیت برای مردم می‌شود و این آزاردهنده است.
او وظیفه متولیان مدیریت شهری را گفت‌وگو با فعالان، مشاوران و انجمن‌های مردم‌نهاد می‌داند تا با اطلاع‌رسانی و شناسایی نقاط قوت و ضعف طرح‌ها و ارائه آن به مشاوران شهرداری، راه‌حلی پیدا شود. این فرایند وقتی شکل می‌گیرد به جواب‌های درست و منطقی در اجرای طرح خواهیم رسید و تا حدی اثرات منفی اجرای آن کاهش و به‌تدریج توسعه پیدا می‌کند و مردم کم‌کم یاد می‌گیرند سیستم خودشان را با تغییرات شهر اصلاح کنند.
اجرای موفق طرح‌ها، نیازمند تأمین زیرساخت‌های لازم است
او همچنین مطرح می‌کند: «در طرح‌های جامع حملونقل و ترافیک طرح‌های مختلف پیشنهاد شده، ولی اجرای این مجموع طرح‌ها، نیازمند منابع داخلی شهرداری و کمک دولت است. اگر این اتفاق بیفتد و پیگیری تأمین هزینه مطالعات جامع انجام شود، مقدمات اجرای طرح‌ها در طرح دیده شده است. مشاوران باید ورود کنند و جزئیات طرح را به سمت اجرا ببرند.»
آن‌طور که از فحوای صحبت این اساتید می‌شد نتیجه گرفت، این بود که اجرای طرح پارک حاشیه‌ای می‌تواند برای شهر مؤثر باشد.
اما اجرای پارک حاشیه‌ای و رفتن به سمت عدالت فضایی شهری و روان‌شدن ترافیک در صورتی موفق خواهد بود که زیرساخت‌های لازم شامل تأمین پارکینگ، توسعه حملونقل عمومی و گستردگی آن، اجرای درست طرح پیشنهاد شده و آموزش شهروندی در کنار هم اتفاق بیفتد.
در غیر این صورت این طرح هم چندان توفیقی در رسیدن به اهداف ترسیم‌شده‌اش نخواهد داشت و به سرنوشت سایر طرح‌های پیشنهادی برای کاهش ترافیک دچار خواهد شد.
