به گزارش اصفهان زیبا؛ مجموعه گزارشهای منتشرشده در روزنامه اصفهان زیبا پیرامون مساجد شهر اصفهان، رویکردی متفاوت و درخور توجه را در بازنمایی این نهاد مقدس ارائه کردهاند. برخلاف بسیاری از مطالب رسانهای که صرفا به معماری یا قدمت تاریخی مساجد میپردازند، این مجموعه با تمرکز بر نقش فرهنگی، اجتماعی و مردمی مسجد، تلاش کردهاند آن را بهعنوان نهادی زنده، پویا و اثرگذار در زیست شهری معرفی کنند.این گزارشها، با بهرهگیری از روایتهای مردمی، تحلیلهای اجتماعی و توجه به مناسبتهای ملی و منطقهای، توانستهاند تصویری چندلایه از مسجد ارائه دهند که هم به گذشته وفادار است و هم به آینده چشم دوخته. در این نوشتار، ضمن اشاره به نقاط قوت این مجموعه، به برخی خلأهای محتوایی و پیشنهادهایی برای ارتقای رویکرد رسانهای نسبت به مسجد پرداخته میشود.
نقاط قوت گزارشها
۱. عبور از نگاه کالبدی به مسجد
یکی از برجستهترین ویژگیهای این مجموعه، عبور از نگاه صرفا معماری و تاریخی به مسجد و تمرکز بر نقش فرهنگی و اجتماعی آن است. گزارشها نشان دادهاند که مسجد چگونه در مناسبتهای ملی، منطقهای و مذهبی، به پایگاهی برای همبستگی اجتماعی، تولید معنا و کنشگری فرهنگی تبدیل میشود.
۲. روایتهای مردمی و تجربههای زیسته
گزارشها با استفاده از تجربههای نمازگزاران، خادمان، جوانان و فعالان فرهنگی، توانستهاند تصویری زنده و ملموس از ارتباط مردم با مسجد ارائه دهند. این روایتها، با بیانی صمیمی و انسانی، مخاطب را در فضای مسجد قرار میدهند و حس تعلق را تقویت میکنند.
۳. توجه به نقش مسجد در مناسبتهای ملی
در واکنش به رویدادهای مهم، گزارشها نشان دادهاند که مساجد اصفهان بهصورت خودجوش اقدام به برگزاری مراسم، جلسههای تحلیلی و فعالیتهای فرهنگی کردهاند. این نقشآفرینی، ظرفیت بالای مسجد را در بسیج احساسات عمومی و هدایت آنها در مسیرهای معنوی و اجتماعی نشان میدهد.
۴. طرح دغدغههای مدیریتی و اجتماعی
برخی گزارشها با نگاهی انتقادی، به چالشهای مدیریتی، ضعف در مشارکت مردمی و فاصلهگرفتن مسجد از نسل جوان اشاره کردهاند. این دغدغهمندی، نشاندهنده تعهد رسانه به اصلاح و ارتقای جایگاه مسجد در جامعه است.
خلأهای محتوایی و فرصتهای توسعه
۱. فقدان تحلیل ساختاری از مدیریت مسجد
باوجود اشارههای پراکنده به نقش امامجماعت، هیئتامنا و نهادهای فرهنگی، گزارشها کمتر به ساختار مدیریتی مساجد و نسبت میان ذینفعان مختلف پرداختهاند. نبود انسجام نهادی و فقدان متولی واحد برای اداره مساجد، یکی از چالشهای اساسی است که نیازمند تحلیل دقیق و پیشنهادهای اجرایی است.
تعریف نهادی واحد با اختیارات مشخص، پاسخگویی شفاف و ارتباط مستقیم با مردم، میتواند مسیر تحول در مدیریت مسجد را هموار کند. این موضوع، در گزارشها کمتر مورد توجه قرار گرفته است و جای پرداخت عمیقتر دارد.
۲. غیبت نقش جوانان در ساختار تصمیمگیری
در گزارشهای بررسیشده، بهطورجدی به نقش جوانان در ساختار مدیریتی مسجد پرداخته نشده است. این در حالی است که نسل جوان، باانرژی، خلاقیت و درک بهروز از نیازهای جامعه، میتواند نقش کلیدی در تصمیمسازی و تصمیمگیری ایفا کند.واگذاری مسئولیتهای واقعی و نه صرفا نمادین، به جوانان، نهتنها موجب پویایی بیشتر مسجد میشود، بلکه زمینهساز تربیت مدیران آینده در بستر دینی و اجتماعی خواهد بود. پیشنهاد میشود که رسانهها، از جمله «اصفهانزیبا»، با گفتوگو با جوانان فعال در مساجد، این خلأ را پر کنند و صدای نسل نو را در تحلیلهای خود وارد سازند.
۳. بازتعریف نسبت مردم و حاکمیت در اداره مسجد
در گزارشها، مردم بیشتر بهعنوان مخاطب یا شرکتکننده در مراسم مذهبی دیده شدهاند، نه بهعنوان مدیران و تصمیمگیران. این نگاه، با فلسفه مشارکتمحور مسجد در تاریخ اسلام فاصله دارد. مدیریت مسجد باید بر پایه نقشمحوری مردم بنا شود. حاکمیت، در این مدل، نقش تسهیلگر، پشتیبان و ناظر دارد، نه مدیر مستقیم.
برای تحقق این مدل، لازم است نمونههایی از مشارکت واقعی مردم در اداره مسجد معرفی شود و رسانهها با مطالبهگری، زمینهساز اصلاح ساختارهای موجود شوند.
آیندهپژوهی نسبت نسل جوان با مسجد
یکی از خلأهای محتوایی در گزارشها، فقدان نگاه آیندهپژوهانه به نسبت نسل جوان با مسجد است. نسل جوان امروز، با زیست دیجیتال، ارزشهای متفاوت و سبک زندگی نوین، دیگر همان مخاطب سنتی مسجد نیست. بسیاری از جوانان، مسجد را نهادی رسمی، خشک و فاقد جذابیت میدانند. برای بازتعریف این نسبت، باید به نیازها و زبان نسل جدید توجه کرد. استفاده از فناوریهای نوین، برگزاری برنامههای فرهنگی جذاب، ایجاد فضاهای گفتوگو و نقد، و حضور فعال جوانان در مدیریت مسجد، میتواند این گسست را به پیوندی تازه تبدیل کند. گزارشهای «اصفهانزیبا» میتواند با ورود به این حوزه، نقش مهمی در بازسازی ارتباط نسل نو با مسجد ایفا کند.
پیشنهادها برای ارتقای رویکرد رسانهای
برای تقویت رویکرد فرهنگی اجتماعی گزارشها، پیشنهاد میشود:
گفتوگو با جوانان فعال در مساجد و شنیدن دیدگاههای آنان درباره مدیریت فرهنگی؛
بررسی تجربههای موفق از اداره مردمی مساجد در دیگر شهرها یا کشورها؛
مطالبهگری رسانهای برای تعیین متولی واحد و پاسخگو؛
تبیین مدلهای مشارکت مردمی و نقش تسهیلگرانه دولت در اداره مسجد؛
تحلیل دادههای اجتماعی درباره میزان مشارکت، تنوع فعالیتها و اثرگذاری فرهنگی مسجد؛
ورود به حوزه آیندهپژوهی و بررسی سناریوهای محتمل برای وضعیت مسجد در دهههای آینده.
در مجموع مجموعه گزارشهای «اصفهان زیبا» درباره مساجد، گامی ارزشمند در بازتعریف نقش فرهنگی و اجتماعی این نهاد مقدس بودهاند. با بهرهگیری از روایتهای مردمی، تحلیلهای اجتماعی و توجه به مناسبتهای ملی و منطقهای، این مجموعه توانستهاند مسجد را بهعنوان نهاد زنده و اثرگذار در زیست شهری معرفی کنند؛ بااینحال، برای تکمیل این تصویر، لازم است به مسائل مدیریتی، ساختاری و آیندهپژوهانه نیز پرداخته شود. مسجد آینده، نهتنها محل عبادت، بلکه مرکز تعامل، آموزش، و کنش اجتماعی خواهد بوداگر امروز برای آن برنامهریزی کنیم.
