
دژ کوه حسنآباد در فاصله کمی از شهر حسنآباد و روستای دستجرد در جرقویه قرار دارد. این قلعه بر روی تپه سنگی طبیعی بنا شده که بر فراز آن کاملا دشت اطراف را میتوان مشاهده کرد. این سازه شامل چهار برج است که در فاصله نه چندان دور از یکدیگر قرار دارد. از این چهار برج دو برج (اولی و آخری) وضعیت مناسبی دارند. دو برج دیگر دستخوش تخریب زیادی شده و فقط بخشی از دیوار آن در قسمت پایهها باقیمانده است.

در آذرخواران از توابع جرقویه در استان اصفهان چندین دژ قدیمی وجود دارد که نشان دهنده تاریخچه و پیشینه این آبادی است. در میان سالهای ۹۰۷ تا ۹۳۰ هجری در آذرخواران دژی (قلعه) ساخته شده که اکنون در خاور (شرق) این روستا همچنان پابرجاست و از یادگارهای دوران شاه اسماعیل صفوی است.

روستای مالواجرد در ۱۲۹ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان و 12 کیلومتری حسن آباد جرقویه قرار گرفته و آب و هوای کویری و معتدل و خشک دارد. کوههای دملاح، کوتوره و سفید در شمال آبادی واقع شده و دریاچه نمک تالاب گاوخونی و کویر خارا در ۱۶ کیلومتری شرق آن قرار دارد. وجود یک چشمه آب طبیعی زیبا در دل کویر، یک مسجد قدیمی، کوچههای باریک و مسقف، قلعه، چندین برج دفاعی، کبوتر خانه و کوچه باغهای آن بر زیبایی روستا افزوده است.

در دل کویر منطقه جرقویه علیا در 100 کیلومتری جنوب شرق اصفهان، چشمه ای پرآب از دل زمین می جوشد که آبگیری بزرگ را در زمین های کویری ایجاد کرده است. بر بلندای تپه ای در مجاورت این چشمه، یک عمارت چهارطاقی تاریخی قرار دارد که گفته می شود مربوط به آتشکده زرتشتیان در دوره گرشاسب پیشدادی در قبل از اسلام بوده است. محل این چشمه مابین دو روستای دستجرد و حسن آباد در منطقه جرقویه علیای اصفهان است.

قارنه روستایی تاریخی است که در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان اصفهان در بخش جرقویه قرار دارد. این روستا در پناهگاه حیات وحش پارک ملی کلاه قاضی واقع شده است. قدمت این روستا حدود ۳۵۰۰ تا ۷۰۰۰ سال تخمین زده میشود. به دلیل قرارگرفتن کوه قارنه در غرب روستا آب و هوای این روستا خنکتر و مرطوبتر از روستاهای مجاور است.

ارگ محمدآباد جرقویه در شهر محمدآباد در 65 کیلومتری اصفهان واقع شده است. این ارگ قدیمی به مساحت هفت هزار متر در بافت قدیمی شهر قرار دارد و در دوران زندیه و قاجاریه ساخته شده است. حصار قلعه با ارتفاع بین هفت تا هشت متر مکانی خوب برای دیدبانی است. داخل قلعه شامل هشت خانه، یک اصطبل و جلوخان و دارای دو درِ در ورودی شمال و جنوب است. خانههای داخل قلعه با معماری خشتی و طاقهای ضربی مخصوص مناطق کویری و اطاقهای سهدری، پنجدری با مشبکهای گچی بنا شده است.

محوطههای باستانی از مهمترین شواهد تمدنی بشری هستند. رازهای نهفته در این سرزمینهای فراموششده، هویت، فرهنگ و تاریخ هر منطقه را آشکار میسازد. محوطههای باستانی از ارکان مهم میراث فرهنگی هستند که حفاظت و پاسداری از آن یکی از مهمترین وظایف میراثی در هر کشوری است.