به گزارش اصفهان زیبا؛ در شانزدهمین نشست «عصرهای رسانه»، نخستین شماره کتاب «فرامتن» با موضوع «هوش مصنوعی و آینده سازمان‌های فرهنگی» که به همت فرهنگسرای رسانه اصفهان برگزار و به قلم جمعی از پژوهشگران دانشگاهی اصفهان و کشور تدوین و منتشر شده است، رونمایی شد.
در این نشست که در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان برگزار شد، مسعود کوثری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران و سیاوش صلواتیان، عضو هیئت‌علمی دانشکده صداوسیما، به همراه احمد مهرشاد، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان و مجید خاشعی، رئیس اداره امور فرهنگی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان حضور داشتند و در خصوص این کتاب صحبت کردند.
نقشه راهی برای مواجهه با تحولات فرهنگی
در ابتدای برنامه، رئیس اداره امور فرهنگی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان گفت: این اثر حاصل اندیشه و گفت‌وگویی چندصدایی و میان‌حوزه‌ای است. سازمان فرهنگی‌هنری شهرداری اصفهان و فرهنگسرای رسانه در مواجهه با هوش مصنوعی و نسبت آن با موضوعات فرهنگی‌اجتماعی رسالتی را به عهده گرفته و با برگزاری جلسات متعدد در این خصوص، مسیر مشخصی را طراحی کرده است.
مجید خاشعی درباره این اثر بیان کرد: در گام اول، موضوع با برخی از متخصصان مطرح شد و در نهایت تولید پانزده تک‌نگاشت در قالب کتاب فرامتن در نظر گرفته و پیگیری شد. این تک‌نگاشت‌ها تلاشی است برای فهم عمیق‌تر هوش مصنوعی در ابعاد مختلف زیست انسان در حوزه‌های فلسفه و هنر و اخلاق و سیاست و نقشه راهی است برای مواجهه فرهنگی با پدیده‌هایی که مرزهای سنتی دانش، سیاست‌گذاری و زیست اجتماعی را متحول می‌کند.
خاشعی به موضوعات تک‌نگاشت‌ها به‌صورت مختصر اشاره کرد و توضیح داد: چالش‌های هنر، تحولات نسلی، ارزش‌های فرهنگی و سواد هوش مصنوعی با نگاهی تحلیلی و میان‌رشته‌ای بررسی شده‌اند و تا نشان دهند هوش مصنوعی صرفاً یک فناوری نیست؛ بلکه یک عقیده فرهنگی است که در حال بازتعریف برخی از مفاهیم بنیادین زندگی است. هر نویسنده با زبان و زاویه‌دیدش به یکی از این ابعاد پرداخته است. هوش مصنوعی نیازمند رویکرد چندلایه اخلاق‌محور و آینده‌نگر است و این کتاب شاید مقدمه‌ای برای شکل‌گیری این مواجهه باشد.
سازمان‌ها در زمانه هوش مصنوعی باید آرایش دیگری بگیرند
در ادامه، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان اظهار کرد: در این کتاب با اشاره به آینده فرهنگی و هوش مصنوعی می‌خواهیم به این سؤال پاسخ دهیم که نسبت بین ایستایی سازمان‌ها با پویایی تغییرات اجتماعی چیست. رسانه و هوش مصنوعی چیزی فراتر از ابزارند و ما وارد یک عصر رسانه‌ای‌شده هستیم و سازمان‌ها پیش از این وضعیت و پس از آن باید آرایش دیگری بگیرند. نویسندگان این تک‌نگاشت‌ها سعی کرده‌اند از ابعاد مختلف به این ماجرا نگاهی کاربردی بیندازند و به سازمان‌های فرهنگی‌هنری پیشنهادهای کاربردی بدهند.
احمد مهرشاد افزود: از پنج تخصص متنوع، شامل حوزه‌های فنی و کامپیوتر و هوش مصنوعی، مدیریت، جامعه‌شناسی، ارتباطات و فلسفه در این کار کمک گرفته‌ایم. امروز با شرایطی روبه‌روییم که کاربرد هوش منصوعی برای همه مسئله است؛ اما چیستی و نحوه مواجهه با آن مسئله افراد نیست و این ورق را باید برگرداند. در این کار از ظرفیت اصفهان به طور ویژه استفاده شده و نویسندگان جستارها به صورت برابر بین اصفهان و کشور تقسیم شده‌اند.
نقشه راه فرهنگی باید بازنگری شود
مدیر گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران در این برنامه بیان کرد: ایده و هدف فرهنگ‌سراها عمومی‌سازی و مردمی کردن فرهنگ است تا فضاهایی مثل موزه‌ها و مراکز فرهنگی در دسترس طبقه متوسط جامعه و طبقه کارگر قرار گیرند؛ اما ما در فرهنگسرا کلاس‌های ورزشی و هنری برگزار می‌کنیم.
مسعود کوثری با طرح این پرسش که آیا این‌ها فرهنگ است، گفت: جستار بنده در این کتاب پاسخ به این سؤال است: پس تکلیف فرهنگ چه می‌شود؟ درباره اینکه فرهنگ چیست، کتاب‌های بسیاری نوشته شده؛ درحالی‌که امروز تصورمان از فرهنگ دارد متفاوت می‌شود. تصور نسل من از فرهنگ، مخازن فرهنگی و بهره‌مندی و مطالعه آن‌هاست تا بافرهنگ شویم؛ اما این تصور از فرهنگ دارد به‌سرعت به عنصری از رفتار روزمره تبدیل می‌شود و هوش مصنوعی نیز به آن دامن می‌زند. به همین دلیل، شکافی بین نسل من و نسل جدید ایجاد شده است؛ نسلی که تصور دیگری از فرهیختگی و فرهنگ دارد.
کوثری با اشاره به اینکه جامعه سؤالاتی از هوش مصنوعی می‌پرسد که قبلاً از خدا و نمایندگان خدا و مظاهر دانایی و دانش می‌پرسید، تصریح کرد: وارد دوران پساحقیقت شده‌ایم و حقیقت متکثری وجود دارد که هرکسی یک قسمتش را می‌بیند.
وی افزود: هوش مصنوعی فانتزی‌های ما را در همه زمینه‌ها بارور می‌کند و تکلیف ما این است که راهی برای مواجهه با آن پیدا کرده و بتوانیم بین این شیوه از فرهنگ و آنچه از ذخائر فرهنگی‌مان باقی مانده است، پلی ایجاد کنیم. با مجسمه‌سازی و چاپ کتاب و بنر و… نمی‌توانیم فرهنگ را آباد کنیم و باید به دنبال راه‌های خلاقانه باشیم تا تکلیف آینده‌مان در همه زمینه‌ها روشن شود. برای دانایی به شیوه سابق جایی نداریم که مجموعه حفظیات باشد؛ بلکه برای خلاقیت و نوآوری می‌توانیم جایی داشته باشیم. این در جامعه جدید ارزش افزوده ماست.
کوثری تأکید کرد: رقابت کشورها نیز در حال تغییر است. یکی از اهداف انقلاب اسلامی، صدور فرهنگی انقلاب است که دیگر به شیوه قدیم ممکن نیست و نقشی در جریان‌های فرهنگی جهان ندارد. نقشه راه فرهنگی باید بازنگری شود.
کتابی برای پیش‌بینی آینده سازمان‌های فرهنگی‌هنری
عضو هیئت‌علمی دانشکده صداوسیما نیز در این آیین گفت: موضوع و عنوان این کتاب، هوش مصنوعی و آینده سازمان‌های فرهنگی هنری است. منظور ما از هوش مصنوعی ماشین‌هایی است که توانمند شده‌اند و می‌توانند مثل انسان حس و ادراک و فکر کنند و به حافظه بسپارند و تصمیم بگیرند. در واقع، توانایی‌های منحصر در انسان به ماشین راه یافته است.
سیاوش صلواتیان اظهار کرد: هوش مصنوعی انواع زیادی دارد؛ از ماشین‌هایی که صدا را تبدیل به متن می‌کنند یا ربات‌ها؛ اما شاخه‌ای از هوش مصنوعی که در سال‌های اخیر توجه ما را جلب کرده، هوش مصنوعی خلق‌کننده (Generative AI) نام دارد و منظور ما از هوش مصنوعی این است.
او با اشاره به در معرض تهدید بودن صنایع خلاق فرهنگی عنوان کرد: از سوی دیگر هسته مرکزی کسب‌وکار صنایع خلاق، خلق کردن است. هوش مصنوعی بزرگ‌ترین تهدید برای صنایع خلاق است؛ چون به هسته مرکزی کسب‌وکارشان حمله می‌کند. حوزه فرهنگ و هنر نیز جزو صنایع خلاق است و باید به شدت نگران این حوزه باشیم. دغدغه اصلی این کتاب آینده سازمان‌های فرهنگی‌هنری در مواجهه با هوش مصنوعی است و می‌خواهد آینده این سازمان‌ها را پیش‌بینی کند.
صلواتیان تصریح کرد: زمانی که سرعت نوشَوَندگی پدیده‌ها بالا باشد، مدیری که در این فضا کار می‌کند، باید سرعت بالایی داشته باشد. صنایعی که در حوزه فرهنگ و هنر قرار دارند، نوشوندگی متغیرهای محیطی‌شان سرعت بالایی دارد و با حضور هوش مصنوعی این سرعت چند ده برابر شده است. پس این سازمان‌ها هسته مرکزی کسب‌وکارشان توسط هوش مصنوعی خلاق مورد هجوم قرار گرفته و هم متغیرهای محیطی‌شان بیشتر و با سرعت بالاتری در حال تغییر است. در چنین اوضاعی این کتاب می‌خواهند آینده این سازمان‌ها را پیش‌بینی کند.
سیاوش صلواتیان با بیان اینکه این کتاب فصل‌های آموزنده‌ای دارد و برای هرکس می‌تواند کاربردی باشد، افزود: یکی از فصل‌های این کتاب سه سناریو درباره آینده پیش‌بینی کرده و احتمال وقوع هرکدام بستگی به کنش امروز ما دارد. سناریوی اول، سناریوی انفعال است که در آن، صرفاً نگاه می‌کنیم و موج هوش مصنوعی ما را می‌برد. تجربه‌های مدیریت فرهنگی کشور در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این اتفاقات به دفعات افتاده است. سناریوی دوم، سناریوی تقابل است.
در برخی تکنولوژی‌های پیشین، مثل ماهواره و ویدیوکاست، سرعت تحولات انقدر بالا بود که فرصت نکردیم درباره‌شان موضع تقابلی بگیریم. سناریوی سوم نیز سناریوی تعامل هوشمندانه است.در پایان این مراسم، نخستین شماره کتاب «فرامتن» با موضوع «هوش مصنوعی و آینده سازمان‌های فرهنگی» با حضور اساتید حوزه جامعه‌شناسی و ارتباطات و اهالی فرهنگ و رسانه شهر رونمایی شد.
