تضمین‌های سرمایه‌گذاری هم سازوکار حمایتی از سرمایه‌گذاری‌های کمپانی‌های آلمانی در کشورهای مقصد در مقابل مخاطرات سیاسی کشور مقصد است. بر اساس گزارش‌های موجود از وزارت اقتصاد آلمان، سازوکارهای اعتبار صادرات و تضمین سرمایه‌گذاری برای ایران دهه‌ها وجود نداشت؛ اما بعد از توافق برجام در سال ۲۰۱۶ این سازوکارها برای ایران ایجاد شده بود. با این حال هرچند تعدادی از پروژه‌های سرمایه‌گذاری در طول این مدت از تضمین سرمایه‌گذاری استفاده کرده بودند؛ اما از سال ۲۰۱۹ تاکنون هیچ تضمین سرمایه‌گذاری جدیدی برای ایران صادر نشده بود.
رسانه‌ها منتشر کردند سال گذشته میلادی مجموع مبادلات تجاری ایران و آلمان معادل یک‌میلیارد و ۹۰۰میلیون دلار بود و در ۹ماهه نخست سال ۲۰۲۲ نیز مبادلات تجاری میان دوکشور به یک‌میلیارد و ۵۸۰میلیون دلار رسید که با اجرایی‌شدن سیاست جدید دولت آلمان در رابطه با تعاملات اقتصادی، مشخص نیست چه آینده‌ای در انتظار روابط تجاری دوطرف است؛ روابطی که با همه نوسانات و اختلافات از بعد انقلاب، تا کنون هیچ‌گاه به دلایلی همچون ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی ایران و صنعتی‌بودن آلمان به‌طور کامل قطع نشد و حتی در آخرین تصمیمات میان بازیگران تجاری دوکشور، تابستان امسال قرار بود با شکل و شمایلی جدید مسیر تبادلات تجاری از مسائل سیاسی تهران-برلین جدا کند و حالا با این تصمیم دولت آلمان که در پی مواضع اخیرش نسبت به جمهوری اسلامی در تحریم و اعمال فشار علیه تهران گرفته شده، رویکردهای اقتصادی آلمان در اولویت دوم و پس از مواضع سیاسی‌اش قرار داده است؛ فضایی که به گفته کارشناسان تحت‌تأثیر مواضع ایالات متحده نسبت به ایران، اهداف رژیم صهیونیستی در منطقه، اهداف سیاسی آلمان با استفاده از ابزار حقوق بشری و همچنین ادعاها درخصوص کمک تسلیحاتی ایران به روسیه شکل گرفته است.
تعلیق تضمین‌های تجاری؛ نقطه عطف روابط ایران و آلمان
علی امیدی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل درخصوص مواضع پی‌درپی اخیر آلمان و اقدامات دولت این کشور در رابطه با ایران به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «آلمان ازجمله کشورهایی است که با درنظرگرفتن شرایط داخلی کشورمان شمشیر را برای ما از رو بسته است. اوج اقدامات دولت آلمان علیه ایران به قطع روابط پارلمان این کشور با ما، فعالیت‌های نمایندگان پارلمان آلمان درراستای قبول کفالت متهمان سیاسی ایران، اظهارات تند وزیر امور خارجه آلمان علیه کشورمان و در نهایت دیدار رئیس جمهور این کشور با علی کریمی بود.»
این عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان به تعلیق‌در آوردن همه تضمین‌های سرمایه‌گذاری در ایران را یک نقطه عطف در موضع‌گیری آلمان نسبت به کشورمان می‌داند و ادامه می‌دهد: «نقطه اوج مواضع آلمان درخصوص ایران تعلیق تضامین تجاری بین ایران و آلمان بود؛ اقدامی که تنها هدف آن فشار واردآوردن به دولت ایران است؛ چراکه هم تجار بخش خصوصی و هم بانک‌ها برای ارتباط بین‌المللی نیاز به تضمین‌های تجاری دارند تا اگر یکی از طرفین خلف‌وعده کرد، از طریق طرف ثالث جبران شود.»
اهداف مواضع آلمان در رابطه با ایران
او در توضیح هدف آلمان از این اقدامات علیه کشورمان خاطرنشان می‌کند: «ایران از سال 2020 تا 2022 بین یک‌ونیم تا دومیلیارد دلار با آلمان رابطه تجاری داشته است؛ موازنه تجاری که هم به نفع ایران، هم به نفع آلمان بوده و با این سیاست جدید عملا تعاملات تجاری دوکشور به صفر می‌رسد. پس اهداف آلمان از اعمال چنین سیاست‌هایی که به ضرر خودش نیز هست، چیست؟ آلمان بر دوموضوع اصلی ایران تمرکز کرده است؛ اول مسئله برخورد جمهوری اسلامی با اغتشاشگران و معترضان و همچنین اعدام‌های متهمان سیاسی و دوم موضوع برجام. دولت آلمان با استفاده از اهرم تجاری به‌دنبال فشار بر ایران برای تحقق اهدافش است.»
امیدی ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر دولت آلمان با فشار بر دولت ایران به‌دنبال رضایت اپوزیسیون ایران در کشورش است. پیش از این آلمان تجارت با ایران را بر موضوعات حقوق‌بشری و حتی سیاسی ترجیح می‌داد؛ اما حالا به این نتیجه رسیده که تجارت با ایران قابل‌اغماض است و با رویکرد جدیدش می‌تواند امتیازات سیاسی بیشتری را در رابطه با موضوعاتی همچون برجام کسب کند.» این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در رابطه با توجه دولت آلمان به اپوزیسیون ایران در آلمان و منافعی که می‌تواند برای این کشور به همراه داشته باشد، می‌گوید: «با توجه به تعداد مهاجران ایرانی در آلمان، دولت این کشور بر روی رأی این قشر برای انتخابات حساب باز کرده است.
از طرفی، هر یک از کشورها علاوه بر اهداف اقتصادی، آرمان‌های معنوی خود را هم دنبال می‌کنند. درست است که آلمان رابطه تجاری و سیاسی خود را با ایران مخدوش کرده است؛ اما با دردست‌گرفتن موضوعات حقوق بشری از یک طرف به‌دنبال تقویت پایگاه رأی در داخل کشور است و از طرف دیگر با توجه به سابقه تاریخی سیاهی که دارد، با اعمال فشار بر ایران خواستار جبران‌کردن این موضوع و بهبود چهره داخلی و بین‌المللی خود است. از سوی دیگر، طی سال‌های اخیر لابی دولت آلمان با صهیونیست‌ها تقویت شده است و این موضوع بر فشار آلمان بر ایران بی‌تأثیر نیست.»
اروپا نیازی به منابع انرژی ایران ندارد
امیدی در پاسخ به این سؤال که چرا هر یک از کشورها می‌توانند هر از چندگاهی به بهانه‌های مختلف فشار هایی را در قالب تحریم و تعلیق علیه ما اعمال کنند، ادامه می‌دهد: «یکی از ایرادات سیاست خارجی ایران این است که کشورها می‌توانند به‌راحتی ما را تحریم کنند و بر کشورمان فشار وارد کنند و در مقابل، کاری از دست ما ساخته نیست. اگر ما نیز می‌توانستیم به‌صورت متقابل اعمال هزینه کنیم، کشورهایی همچون آلمان جرئت چنین اقداماتی را نداشتند. پس دلیل این اقدامات بین‌المللی علیه ایران به عدم‌جبران و پاسخ متقابل ازسوی ما برمی‌گردد.»
این استاد دانشگاه همچنین معتقدد است که فرضیه زمستان سخت برای اروپا هم نتوانست از اقدامات این کشور علیه ایران جلوگیری کند. او می‌گوید: «پیش‌بینی می‌شد که اروپا با بحران انرژی مواجه خواهد شد و فرضیه زمستان سخت اروپا به وقوع می‌پیوندد؛ اما اینطور نشد. اروپا توانست این بحران را تا اندازه‌ای مدیریت کند و گاز مایع را از آمریکا، قطر و شمال آفریقا تأمین کرد. از طرفی، اروپا از منابع جایگزینی، خصوصا انرژی‌های تجدیدپذیر همچون زغال و چوب هم استفاده می‌کند.
به‌عبارتی بودونبود بازار انرژی ایران برای اروپا فرقی نمی‌کند؛ چرا که تحریم‌های وحشتناک و ظالمانه آمریکا علیه کشورمان نقش ایران را در بازار انرژی جهان کم‌رنگ کرده است. از طرفی ایران به‌دلیل تحریم‌ها در تأمین گاز مصرفی خود هم دچار مشکل شده و هم‌اکنون مجبور است به جای گاز در کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها از مازوت استفاده کند و حتی برای تأمین گاز مصرفی در شمال کشور با ترکمنستان، آذربایجان و ترکیه وارد معامله شده؛ مشکلاتی که اروپا به آن‌ها آگاه است و به همین خاطر روی منابع انرژی ایران حسابی باز نکرده است.»
امیدی در پایان با اشاره به اینکه ایران نیز همچون اروپا برر روی غرب حساب باز نمی‌کند، ادامه می‌دهد: «درست است که مواضع کنونی اروپا نسبت به ایران از لحاظ پرستیژی کشورمان را دچار مشکل کرده است؛ اما دولت ایران نیز همچون اروپا فکر می‌کند و در جبران نبود تعاملات تجاری با غرب، روابط خود را با ترکیه و امارات گسترش می‌دهد؛ به این معنا که گسست روابط تجاری با اروپا یک شکست جدی برای ما محسوب نمی‌شود. سیاست خارجی دولت سیزدهم توسعه روابط با همسایگان و شرق است. ایران بارها اعلام کرده است که از رابطه با غرب آبی برای ما گرم نمی‌شود.
البته نباید از این موضوع نیز غافل شد که اروپا یک قدرت سیاسی در جهان محسوب می‌شود و ممکن است در قضیه مکانیزم ماشه شیطنت کند و در آینده اهرم فشار را بر ایران افزایش دهد؛ به همین خاطر قطع روابط سیاسی و تجاری ایران با آلمان، فرانسه و دیگر کشورها خود به‌نوعی مشکل‌ساز است و هنر دیپلماسی این است که حداقل رابطه ما با اکثر کشـورها حفظ شود.»
