این دوره از مجلس شاهد تشکیل سه دولت به ریاست متیندفتری (به مدت یکسال)، علیمنصور و محمدعلی فروغی بود. انتخاب دکتر متیندفتری به نخستوزیری برای جلبتوجه آلمانها به ایران بود، ولی پس از مدت کوتاهی افق جنگ روشنتر شد و چون آلمان نتوانست با حملات برقآسای خود کار جنگ را تمام کند، رضاشاه پس از 8 ماه متیندفتری را از کار برکنار کرد. از جمله اقداماتی که در دوران نخستوزیری او صورت گرفت، اجرای اولین دوره سرشماری جمعیت و افتتاح اولین فرستنده رادیویی ایران بود. علیمنصور از طرفداران سیاست انگلیس در ایران و انتخاب او نیز بهمنظور نزدیکی به انگلیسیها بود، ولی به دلیل اینکه او نتوانست نقش خود را بازی کند، در 5شهریور 1320 استعفا داد. در دوران نخستوزیری منصور اسامی وزارتخانهها بر مبنای واژههای ابداعی فرهنگستان ایران تغییر کرد و وزارتخانههای مالیه، طرق و شوارع، معارف، تجارت، صناعت، عدلیه و داخله به ترتیب به نامهای دارایی، راه، فرهنگ، بازرگانی، پیشه و هنر، دادگستری و کشور نامگذاری شدند. سپس محمدعلی فروغی روز 5 شهریور 1320 شمسی از طرف رضاشاه مأمور تشکیل دولت شد و در 6 شهریور 1320 وزیران خود را به مجلس معرفی کرد و برای آنها رأی اعتماد گرفت. مجلس فوق مجلسی در آغاز کار آرام بود و نمایندگان که در تمام عمر مجلس دوازدهم سکوت اختیار کرده بودند، در یک ماه و نیم آخر، چند لایحه ضروری را به تصویب رساندند که از آن جمله میتوان به لایحه افزایش حقوق کارمندان کشوری و لشکری، لایحه عفو بعضی از مجرمان و متهمان سیاسی (موسوم به لایحه عفو عمومی) و لایحه محاکمه راهزنان در دادگاههای عمومی بهجای دادگاههای نظامی اشاره کرد. در 25 آذر 1318 شمسی، نخستین پیمان دوستی میان ایران و ژاپن به تصویب نمایندگان مجلس دوازدهم رسید. افتتاح خط آهن تهران – قزوین نیز در این دوره صورت گرفت و نمایندگان مجلس به همراه هیئتوزیران در مراسم افتتاح آن شرکت داشتند. علاوه بر موارد فوق، ۵۸ قانون مختلف در زمینههای گوناگون از جمله تصویب قانون پیمان دوستی و مودت بین دولت ایران و سایر دولتها، قانون اجازه استخدام و تمدید قرارداد متخصصان خارجی، تصویب قانون بازرگانی بین دولت ایران و سایر دولتها، به تصویب نمایندگان مجلس دوره دوازدهم رسید. مجلس دوازدهم در ۴۵روز آخر فعالیت خود رسیدگی به موضوع جواهرات سلطنتی و ضبط و تحویل اموال رضاشاه و تعقیب و محاکمه و مجازات عمال نظمیه را در دستور کار خود قرار داده بود. بهدنبال عدم پویایی سیاسی جامعه و رکود و تعطیلی فعالیتها و تحرکات حزبی و سیاسی در دوره پهلوی اول، بساط نشریات نیز بهکلی از رونق افتاد و بههمین دلیل در ایام فعالیت دوره دوازدهم مجلس فقط مطبوعات خبری یا سرگرمکننده و نشریات موافق دولت اجازه فعالیت داشتند. نقطه عطف تاریخ مجلس دوازدهم به اتفاق استعفای رضاشاه از سلطنت با توصیه فروغی بازمیگردد که در مجلس مراتب این کار انجام شد و محمدرضاشاه در این زمان بهطور رسمی به سلطنت نشست. هرچند دوره کوتاهی نیز پس از رفتن رضاشاه در اواخر شهریور 1320 کشور با آزادیهای سیاسی مواجه شد که در این دوره شاهد تشکیل حزب توده ایران هستیم. از دیگر قوانین مصوب این مجلس میتوان از قانون اجازه تأسیس آموزشگاههای اختصاصی وزارت پست و تلگراف و تلفن، قرارداد بازرگانی و بحر پیمایی (دریانوردی) بین ایران و شوروی، قانون ثبت احوال، لوایح قانون دادگستری و اصلاح قانون اعضای بازرگانی بهعنوان مهمترین مصوبات مجلس دوازدهم نام برد. بر اساس این گزارش از مجموع 137 نماینده مجلس دوازدهم، 32 درصد دارای تحصیلات جدید در حد متعارف و ششم ابتدایی، 6 درصد دیپلم، 6 درصد لیسانس و فوقلیسانس، 7 درصد دکترا، 32 درصد تحصیلات قدیم در حد سطح، 16 درصد در حد مدرسی و یک درصد در حد اجتهاد بودهاند. مجلس دوازدهم در تاریخ 9 آبان 1320 به کار خود پایان داد.
منبع:
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی