در شرایط عادی و نبود تعطیلی در روز مورد نظر، مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری در روز ۱۴مرداد هم‌زمان با سالروز صدور تاریخی فرمان مشروطیت در ایران انجام می‌شود. رئیس جمهور بعد از مراسم تحلیف، طبق آیین‌نامه دو هفته زمان دارد تا نسبت به معرفی کابینه و برنامه وزرا به مجلس شورای اسلامی اقدام کند که پس از اعلام وصول در مجلس، به مدت یک هفته وزرا و برنامه‌هایشان در دست ارزیابی قرار خواهند گرفت. در این گزارش به مرور مراسم‌های تحلیف رؤسای جمهوری اسلامی ایران پرداخته‌ایم.
سوگندی که کمتر از آن یاد می‌شود
اولین تحلیف در تاریخ جمهوری اسلامی دقیقا به پیش از پیروزی رسمی انقلاب بازمی‌گردد. مهدی بازرگان به‌عنوان اولین نخست‌وزیر، تحلیفی کمترتوجه‌شده دارد. پس از بازگشت امام خمینی(ره) از تبعید در فرانسه در 12بهمن، ایشان با حضور در بهشت‌زهرا اولین سخنرانی خود را به عنوان رهبر انقلاب اسلامی در داخل کشور ایراد کردند و خواهان تشکیل دولتی انقلابی در کشور شدند؛ به همین دلیل در 14بهمن یعنی دو روز پس از حضور در بهشت‌زهرا در حکمی مهدی بازرگان را به نخست‌وزیری دولت موقت منصوب کردند. در این حکم امام‌خمینی(ره) از بازرگان می‌خواهند تا رفراندوم تعیین حکومت و تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی را انجام دهد. پس از آن 18 وزیر در کابینه دولت موقت حضور داشتند که می‌توان به وزرای وزارتخانه‌هایی چون آموزش و پرورش، راه و ترابری، ارتباطات، صنایع و معادن، اقتصاد، علوم، امور خارجه، ارشاد، بازرگانی، کار، بهداشت، کشور، کشاورزی، مسکن، دادگستری، نفت، دفاع و نیرو اشاره کرد. از اقدامات این دولت در طول 9 ماه زمامداری می‌توان به برگزاری انتخابات در فروردین سال 58 برای تعیین نوع حکومت ایران بعد از رژیم شاهنشاهی اشاره کرد که بیش از 98 درصد مردم به جمهوری اسلامی آری گفتند.
سوگند ناتمام یک رئیس‌جمهور
دومین تحلیف متعلق به نخستین رئیس جمهور ایران است. ابوالحسن بنی‌صدر با کسب ۱۰ میلیون و ۷۵۳هزار و ۷۵۲ رأی از مجموع ۱۴ میلیون و ۱۵۲هزار و ۸۸۷ نفر رأی مأخوذه به عنوان نخستین رئیس جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد و تحلیف او به علت بیماری امام و بستری‌بودن ایشان در بیمارستان قلب، در محل بیمارستان برگزار شد. امام خمینی(ر ه) در سخنانی می‌فرمایند که من از آقای بنی‌صدر می‌خواهم که بین قبل و بعد از ریاست‌جمهوری در احوال روحی ایشان تفاوتی ایجاد نشود، تنفیذ و نصب اینجانب و رأی ملت مسلمان ایران محدود است به عدم تخلف ایشان از احکام مقدسه اسلام و تبعیت از قانون اساسی. مراسم تحلیف ابوالحسن بنی‌صدر نیز در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۵۹ پس از تشکیل اولین مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
در آن زمان ریاست مجلس بر عهده آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و ریاست دیوان عالی کشور بر عهده شهید بهشتی بود. در این مراسم بنی‌صدر سخنرانی نکرد و صرفا سوگند یاد کرد. از مهم‌ترین اتفاقات رخ‌داده در دوران ریاست جمهوری کوتاه بنی‌صدر می‌توان به آغاز جنگ تحمیلی و درگیری او با مجلس برای معرفی نخست‌وزیر اشاره کرد.
سوگند 28 روزه آقای رئیس‌جمهور
سومین تحلیف تاریخ جمهوری اسلامی، مـــربوط به ســـوگند ریـــاست‌جــمهوری محمدعلی رجایی است که دوران ریاست جمهوری خود را به پایان نرساند و پس از گذشت 28 روز توسط منافقان به شهادت رسید. در مراسم تحلیف شهید رجایی که در حسینیه جماران برگزار شد، حضرت امام در سخنانی فرمودند: «با سپاس بی‌حد از الطاف کریمه خداوند متعال که توفیق به ملت شریف و متعهد ایران عطا فرموده که هرچه زمان می‌گذرد، مشکلات افزون می‌شود، بر تعهد آنان و حضورشان در صحنه و پشتیبانی‌شان از جمهوری اسلامی که فراورده فداکاری‌های خودشان است، افزوده می‌شود و به‌رغم تبلیغات دشمنان خارج و داخل، با اکثریت قاطع افزون از دوره سابق، جناب آقای محمدعلی رجایی، ایده‌اللَّه‌تعالی را به ریاست جمهوری کشور اسلامی ایران برگزیده و این مسئولیت بزرگ و بار سنگین را بر عهده او گذاشته است و چون مشروعیت آن باید با نصب فقیه ولی امر باشد، اینجانب رأی ملت شریف را تنفیذ و ایشان را به سمت ریاست‌جمهوری اسلامی ایران منصوب کردم و مادام که ایشان در خط اسلام عزیز و پیرو احکام مقدس آن هستند و از قانون اساسی ایران تبعیت و در مصالح کشور و ملت عظیم‌الشأن در حدود اختیارات قانونی خویش کوشا باشند و از فرامین الهی و قانون اساسی تخطی نکنند، این نصب و تنفیذ به قوت خود باقی است و اگر خدای ناخواسته بر خلاف آن عمل کنند، مشروعیت آن را خواهم گرفت». در این مراسم حضرت امام(ره) با نگاهی به شهید رجایی به ایشان شرایط سخت کشور را یاد‌آور شد و با یادآوری واقعه هفت تیر گفت: «شما دیروز نخست‌وزیر بودید و پریروز وزیر بودید و قبل از آن معلم بودید و قبل از آن هم شاگرد بودید و بعد از این هم معلوم نیست کی از اینجا بروید؛ ممکن است حالا که بیرون رفتید یا همین حالا یک بمب در اینجا منفجر شود و فاتحه همه را بخواند. وقتی مطلب این است چرا به عنوان مثال قبل و بعد ریاست‌جمهوری فرق می‌کند؟»
سومین تحلیف در حسینیه جماران
مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری حـــضـــرت آیـــت‌الله خـــامـــنـــه‌ای در حسینیه جماران برگزار شد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در 21 مهرماه سوگند خورده و علی اکبر ولایتی را بـــرای تـــصـــدی نـــخســـت‌وزیری به مــجـــلس مــعـــرفی می‌کنــند که مجلس به او رأی اعتماد نمی‌دهد.
پس از آن میرحسین موسوی که عهده دار وزارت خارجه در دولت‌های اول، دوم و موقت بود، به عنوان نخست وزیر معرفی می‌شود که مجلس با او موافقت می‌کند و به این ترتیب دولت سوم جمهوری اسلامی تشکیل می‌شود. در این دولت 23 وزیر از مجلس رأی اعتماد می‌گیرند و چهار معاون نخست‌وزیر نیز در دولت مشغول به فعالیت می‌شوند.
آخرین تحلیف در زمان حیات حضرت امام خمینی (ره)
در چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که در مرداد سال 1364 برگزار شد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برای دومین بار به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شدند. روز 14 شهریور در سالروز عید غدیرخم، امام خمینی (ره) حکم ریــاســت‌جمـــهوری حـــضرت آیــت‌الله خامنه‌ای را تنفیذ کرده و فرمودند: «چهار سال ریاست جمهوری با خیر و سلامت و قدرت و عظمت سپری شد. اینک به پیروی از آرای محترم ملت عظیم الشأن و آشنایی با مقام تعهد و خدمتگزاری دانشمند محترم، جناب حجت‌الاسلام آقای سیدعلی خامنه‌ای، آرای ملت را پس از پایان دوره کنونی تنفیذ و ایشان را به سمت ریاست جمهوری ایران منصوب می‌کنم و از خداوند متعال توفیق ایشان را در خدمت به اسلام و ملت و کشور اسلامی خواستارم.» روز 18 مهرماه 1364 مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری برگزار شد و حضرت آیت الله خامنه‌ای هنگام مراسم تحلیف در حضور نمایندگان مجلس فرمودند: «قانون اساسی ابزارهای لازم برای عمل به این سوگند را مشخص کرده است. در صورتی که رئیس‌جمهور این ابزارها را در اختیار داشته باشد، خواهد توانست به این سوگند عمل کند؛ و گرنه این سوگند، حکم فقهی‌اش برای فقها روشن است.»
تحلیف بعد از تغییر قانون اساسی
پــنـــجـــمـــین دوره انـــتــخـــابـــات ریاست‌جمهوری پس از ارتحال معمار کبیر انقلاب در 6 مرداد ماه 1368 برگزار شد و این در حالی بود که چهارمین رئیس‌جمهوری عملا تا 17 مهر آن سال باید در سمت ریاست جمهوری ایفای وظیفه می‌کرد، اما به علت ارتحال رهبر فقید انقلاب در تاریخ 14 خرداد 1368، انتخابات پنجمین دوره ریاست‌جمهوری، جمعه ششم مرداد برگزار شد و این دوره یک ماه‌و‌نیم زودتر از موعد مقرر آغاز شد. در فاصله ارتحال رهبر کبیر انقلاب امام خمینی (ره) و انتخابات پنجمین دوره ریاست‌جمهوری، امورات مربوط به رئیس‌جمهوری را حضرت آیت‌الله خامنه‌ای انجام می‌دادند. 54 درصد واجدین شرایط در این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کردند و 90 درصد آن‌ها به آیت‌الله علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی‌بهرمانی، رئیس مجلس آن زمان رأی دادند. مراسم تنفیذ حکم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در حالی برگزار شد که سید احمد خمینی، حکم تنفیذ او را قرائت و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جدید انقلاب اسلامی نیز آن را تنفیذ فرمودند.26 مرداد، مراسم تحلیف ریاست جمهوری در مجلس شورای اسلامی در شرایطی برگزار شد که با تغییر قانون اساسی در سال 1368، دیگر شورای عالی قضایی وجود نداشت تا رئیس آن در کنار رئیس‌جمهور منتخب برای ادای سوگند بایستد و با انتصاب آیت‌الله محمد یزدی به عنوان اولین رئیس قوه قضائیه ایران، او در کنار آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای ادای سوگند ایستاد و رئیس‌جمهور منتخب در مقابل نمایندگان و مسئولان سوگند یاد کرد که پاسدار اسلام و ارزش‌های انقلاب باشد.
ششمین تحلیف در بعد از ظهر گرم تابستانی
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی پس از اتمام دوره چهار ساله ریاست جمهوری خود، در تاریخ 21 خرداد سال 1372 در انتخابات ششمین دوره ریاست جمهوری مجددا با اکثریت آرا از میان چهار نامزد، به عنوان رئیس‌جمهور منتخب انتخاب شد و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در روز 12 مرداد آن سال حکم ریاست جمهوری او را تنفیذ فرمودند. یک روز بعد یعنی در 13 مرداد 1372 در مجلسی که ریاست آن را علی اکبر ناطق نوری برعهده داشت، هاشمی در کنار آیت‌الله محمد یزدی رئیس قوه قضائیه، بار دیگر به عنوان چهارمین رئیس‌جمهور ایران برای ششمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری سوگند یاد کرد.
رئیس‌جمهور منتخب پس از ادای سوگند، طی سخنانی گفت: «می‌دانم که این قسم، قسم دشواری است و بدون کمک و یاری خداوند به‌طور جدی از عهده این قسم بر نمی‌آییم. اجرای این قسم برای یک نفر به تنهایی مقدور نیست. در سیاست‌ها و قوانین و نظارت‌ها و گزینش‌ها، این مسئله به تنهایی امکان‌پذیر نیست و شدیدا نیازمند راهبران انقلاب هستیم».
هفتمین تحلیف زیر سایه 20 میلیون رأی
در دوم خرداد 1376، سید محمد خاتمی کاندیدای جناح چپ موسوم به نیروهای خط امام با کسب بیست‌میلیون رأی دوران جدیدی را در تاریخ انقلاب رقم زد. حکم تنفیذ سیدمحمد خاتمی، روز یکشنبه دوازده مرداد سال 1376 از سوی مقام معظم رهبری صادر شد و پس از آن نیز مراسم تحلیف در روز 13 مرداد در مجلس شورای اسلامی با حضور نمایندگان و مقامات کشوری و لشکری برگزار شد. بخشی از پیام رهبر انقلاب خطاب به سید محمد خاتمی از این قرار بود: «اینجانب ضمن تبریک به ملت عزیز و بامعرفت به شایستگی و برجستگی دانشمند متفکر، جناب حجت‌الاسلام آقای حاج سید محمد خاتمی (دامت معالیه)، رأی ملت را تنفیذ و ایشان را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌کنم. بدیهی است که تنفیذ اینجانب همانند رأی ملت، تا زمانی است که ایشان به تعهد خود و صراط مستقیمی که تاکنون در پیش داشته‌اند، یعنی راه اسلام و احکام نورانی آن و دفاع از مستضعفان و مظلومان و ایستادگی در برابر دشمنان ستمگر و زورگو و مستکبر، پایبند باشند؛ که البته چنین خواهد بود. لازم می‌دانم جناب رئیس‌جمهور محترم و کسانی را که ان‌شاءاللَّه در کنار و همکار ایشان خواهند بود، به این نکته توجه دهم که خدمت به ملت عظیم‌الشأن ایران، افتخاری بزرگ و ابدی است.» در جلسه تحلیف نیز رئیس‌جمهور منتخب، طبق اصل 121 قانون اساسی در حضور آیت‌الله محمد یزدی رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان سوگند یاد کرد که همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که برعهده گرفته است، به‌کار گیرد.
برگزاری هشتمین تحلیف با یک تغییر
18 خرداد 1380 روز برگزاری هشتمین دوره ریاست‌جمهوری بود که پس از مشارکت 68 درصدی مردم، این بار نیز سید محمد خاتمی با 77 درصد آرا به عنوان پنجمین رئیس‌جمهور ایران انتخاب شد. حکم تنفیذ حجت‌الاسلام سیدمحمد خاتمی نیز در تاریخ 11مرداد توسط مقام معظم رهبری صادر شد. صبح روز 17 مرداد 1380 مراسم تحلیف دور دوم ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی رئیس‌جمهوری ایران در مجلس شورای اسلامی برگزار شد. این مراسم در حالی برگزار شد که دولت اول خاتمی دچار تضادهایی با بخش‌هایی از حاکمیت شده بود و برخی اتفاقات در این چهارسال شرایطی متفاوت را برای کشور به وجود آورده بود. مراسم تحلیف سید محمد خاتمی در هشتمین دوره ریاست‌جمهوری یک تغییر داشت، پس از دو دوره حضور آیت‌الله محمد یزدی این بار با تغییر رئیس قوه قضائیه، آیت‌الله سید محمود هاشمی‌شاهرودی در کنار خاتمی برای ادای سوگند تحلیف ایستاد. در این نشست علاوه بر رئیس‌جمهوری و 255 نماینده مجلس، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله هاشمی شاهرودی رئیس قوه قضائیه، آیت‌الله محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری، حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، اعضای مجلس خبرگان و شورای نگهبان هیئت دولت و سایر مقامات کشوری حضور داشتند. در این جلسه رئیس‌جمهور پس از ادای سوگند در میان مسئولان و با حضور خبرنگاران داخلی و خارجی به ایراد سخنرانی پرداخت.
نهمین تحلیف بعد از یک ماراتن انتخاباتی
در نـــهمـــین دوره انـــتـــخـــابات ریاست‌جمهوری هفت نفر تأیید صلاحـــیـــت شـــدند و انتـــخــابات ریاست‌جمهوری برای اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی در دو مرحله انجام شد. در دور اول که 27 خرداد سال 84 برگزار شد، محمود احــمدی‌نـــژاد و آیـــت‌الله هــاشمی رفسنجانی حائز اکثریت آرا شدند و در دور دوم که سوم تیرماه انجام شد، محمود احمدی‌نژاد (شهردار تهران) توانست اکثریت آرا را به‌دست آورد و به ریاست جمهوری برسد. مراسم تحلیف محمود احمدی‌نژاد به عنوان نهمین رئیس‌جمهور منتخب ایران، در روز ۱۵مرداد ۸۴ در مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
او در این مراسم گفت: «بهترین ژست دیپلماتیک، پایبندی به قوانین است. در کشور ما دموکراسی واقعی وجود دارد و قوا مستقل از یکدیگر هستند و اگر بپذیریم که قوه مجریه در کار مقننه دخالت کند، مفهومش دیکتاتوری است؛ لذا من حامی اجرای قانون هستم و از تمام ظرفیت قانون برای استیفای حق مردم استفاده خواهم کرد. اعتدال، مشی دولت است و هر نوع افراط و تفریط جایی در این دولت ندارد و به همه فرصت‌ها، توان‌ها و شایستگی‌ها اتکا خواهد شد و پیشرفت و منافع ملی و عزت همگانی در این دولت مد نظر خواهد بود».
تحلیف پر حاشیه دهمین دوره ریاست جمهوری
در سال ۱۳۸۸ محمود احمدی‌نژاد بعد از یک انتخابات پر حاشیه مجددا به ریاست‌جمهوری برگزیده شد و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی حکم دهمین دوره ریاست‌جمهوری اسلامی ایران را برای محمود احمدی‌نژاد تنفیذ فرمودند. احمدی‌نژاد روز چهارشنبه 14 مرداد 1388 در مجلس شورای اسلامی مراسم تحلیف خود را که با حضور رؤسای قوه مقننه و قضاییه، رئیس دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامی، اعضای هیئت دولت، شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، مقامات کشوری و لشکری و نمایندگان خارجی مقیم تهران برگزار شد به جا آورد و تأکید کرد: «خود را به همه مطالبات و آرمان‌های به‌حق ملت در برابر خدا، نمایندگان ملت متعهد می‌داند و تردید ندارد که نمایندگان نیز خود را در برابر آن‌ها متعهد می‌دانند.»
تحلیف یازدهم برای رئیس جمهور «کلید دار»
یـــــازدهـــمــیـــن دوره انـــتـــخـــابــــات ریاست‌جمهوری ایران در تاریخ 24خرداد 1392 برگزار شد و حسن روحانی با شعار دولت تدبیر و امید توانست با کسب 50.7 درصد آرا رقبای انتخاباتی خود همچون سعید جلیلی، محمدباقر قالیباف، محسن رضـــایی، عـــلی‌اکبر ولایـــتی، مــحمد غرضی را پشت سر گذاشته و پیروز این دور از انتخابات شود. مراسم تنفیذ رئیس‌جمهور منتخب ساعت 17 روز شنبه 12 مرداد 1392 در حسینیه امام‌خمینی برگزار و رهبر معظم انقلاب حکم ریاست‌جمهوری «حجت‌الاسلام و‌المسلمین دکتر حسن روحانی» را تنفیذ فرمودند. همچنین 13 مرداد 1392 با حضور در مجلس شورای اسلامی به ریاست علی لاریجانی (رئیس وقت مجلس شورای اسلامی)، در حضور مردم و نماینگان آن‌ها مراسم تحلیف را به جا آورده و سوگند یاد کرد. او در بخشی از سخنان خود عنوان کرد: «مردم شریف ایران به اعتدال‌گرایی و دوری از افراط و تفریط رأی مثبت دادند.»
تحلیف دوازدهم، زیر سایه «برجام»
با ثبـــت‌نـــام بیـــش از یـــک‌هـــزار و 636 نفر برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری در نهایت شش نفر به تأیید شورای نگهبان رسیدند که حسن روحانی توانست در انتخابات 29 اردیبهشت سال 96 با کسب اکثریت آرا رئیس‌جمهوری اسلامی ایران شود و در روز 12 مرداد حکم تنفیذ او توسط رهبر معظم انقلاب صادر شد. 14 مرداد نیز مراسم تحلیف هفتمین رئیس‌جمهوری و دوازدهمین دولت جمهوری اسلامی با حضور 92هیئت بلندپایه خارجی و بین‌المللی در مجلس شورای اسلامی برگزار شد. در این مراسم 25 هیئت از آسیا و اقیانوسیه، 26 هیئت از کشورهای عربی و آفریقایی، 30 هیئت از اروپا و قاره آمریکا و 11 هیئت از دبیران کل و مسئولان ارشد سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای شرکت کردند.
سیزدهمین تحلیف با رعایت پروتکل‌های کرونایی
ســیـزدهــمیـــن دوره انــتـــخـــابـــات ریاست‌جمهوری در تاریخ 28 خرداد 1400 در سراسر کشور برگزار شد. از مجموع ۲۸ میلیون و ۹۳۳ هزار و چهار رأی مأخوذه در این دور از انتخابات، سید ابراهیم رئیسی با کسب ۱۷ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۳۴۵ رأی به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب برگزیده شد. مراسم تنفیذ او در تاریخ 12 مرداد برگزار شد. در بخشی از متن تنفیذ ابراهیم رئیسی آمده است: «امروز میهن عزیزمان، تشنه خدمت و آماده حرکت جهشی در همه عرصه‌ها و نیازمند مدیریتی باکفایت و جهادی و دانا و شجاع است که بتواند توانمندی‌های آشکار و نهفته ملت، به‌ویژه جوانان را که بسیار فراتر از مشکلات است، بسیج کرده و به میدان کار و تلاش سازنده آورد؛ موانع را از سر راه تولید بردارد؛ سیاست تقویت پول ملی را به‌جد دنبال کند و قشرهای متوسط و پایین جامعه را که سنگینی مشکلات اقتصادی بر دوش آن‌هاست، توانمند سازد؛ مدیریتی که با مشی فرهنگی خردمندانه، مسیر اعتلای مادی و معنوی ملت ایران را هموار کرده، حرکت کشور به سمت جایگاه شایسته‌اش را شتاب بخشد.» مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی امروز پنجشنبه 14 مرداد برگزار می‌شود.
براساس آمار اعلام‌شده قرار است در مراسم تحلیف ۱۱۵ مقام رسمی از ۷۳کشور جهان حاضر شوند. از بین این مقامات ۱۰ رئیس کشور در تراز سران کشورها، ۲۰ رئیس مجلس، ۱۱ وزیر خارجه، ۱۰ نفر از وزرای دیگر کشورها و همچنین فرستاده ویژه و نواب رؤسای مجالس، رؤسای کمیسیون‌ها و هیئت‌های پارلمانی هستند.
