نگاهی به انتخابات از مشروطه تا امروز

در این دوره، نخستین بار انتخابات به شیوه حزبی برگزار شد. حزب پان‌ایرانیست به رهبری محسن پزشکپور نیز در این دوره مجوز فعالیت گرفت و توانست چهار کرسی را به دست آورد. در این دوره با تصویب مجلس بحرین از خاک ایران جدا شد. انتخابات دوره بیست و سوم مجلس شورای ملی در تاریخ 10 شهریور 1350 برگزار شد.
در انتخابات این دوره، حزب پان‌ایرانیست به دلیل انتقاد به مسئله جدایی بحرین از ایران و استیضاح دولت، حق شرکت در انتخابات را نداشت. منوچهر کلالی، دبیرکل حزب ایران نوین و حسن زاهدی، وزیر کشور مأمور برگزاری انتخابات شدند.
در این دوره از انتخابات، تعداد نمایندگان مجلس به 268 نفر افزایش یافت. به این سبب نمایندگان احزاب امیدوار بودند تا سهم بیشتری از کرسی‌های مجلس را به خود اختصاص دهند. انتخابات دوره بیست وسوم، دومین انتخابات حزبی مجلس بعد از کودتا بود؛ زیرا به‌رغم وجود احزاب ایران نوین و مردم، از آنجا که انتخابات این دوره را کنگره آزادمردان و آزادزنان انجام داده بود، نمی‌توان آن را جزو انتخابات حزبی دانست. درواقع با احتساب دوره بیست و دوم، این انتخابات، دومین دوره انتخابات حزبی بود. به گفته یرواند آبراهامیان، این دو حزب در نظر مردم احزاب بله قربان‌گو بودند. حزب ایران نوین از اواخر سال 1349 برای ثبت‌نام از کاندیداها اقدام کرد. در این میان، علاقه‌مندان وکالت برای به‌دست‌آوردن کرسی‌های نمایندگی مجلس هزینه بسیاری نیز متقبل شدند. حزب مردم هم برای جانماندن از میدان رقابت، با تبلیغات فراوان به فعالیت پرداخت.
حزب ایران نوین با همان راهکارهای کهنه انتخابات پیشین با توسل به فرمانداران و افراد ذی‌نفوذ در ادارات مختلف تهران و دیگر نقاط کشور سعی کرد تا بیشترین آرا را از آن خود کند. با پایان‌یافتن انتخابات، بر اساس آنچه از قبل پیش بینی می‌شد، حزب ایران نوین اکثریت وکلای مجلس را به خود اختصاص داد و باز هم حزب مردم به عنوان حزب مخالف در رده دوم قرار گرفت. در این میان، یک نفر از حزب ایرانیان و یک نفر به عنوان منفرد به مجلس راه یافتند.
فضل‌الله صدر هم در دوره پیشین مجلس با اتخاذ موضع موافق با دولت در خصوص جدایی بحرین، توانست مجوز حضور در این دوره از مجلس را دریافت کند. در این دوره ۶۳۱ قانون و دیگر تصمیم‌های قانونی به تصویب مجلس شورای ملی رسید که در ۱۵جلد چاپ‌خانه مجلس شورای ملی آن را به چاپ رسانید.
 عمده قوانین مطرح در این دوره مربوط به مسائل تأمین اجتماعی بوده است. رئیس مجلس شورای ملی دوره قانون‌گذاری بیست و سوم عبدالله ریاضی و رئیس مجلس سنا در دوره قانون‌گذاری بیست و سوم جعفر شریف‌امامی بود. در این دوره از مجلس شاهد افزایش نفوذ ساواک در تمام ارکان کشور و افزایش تعداد اعدام‌های سیاسی هستیم که در مذاکرات مجلس بخصوص در سال 54 که اوج این اتفاقات است هیچگونه اشاره به وضعیت سیاسی کشور نشده است. در فروردین 1354، در زندان اوین 9 تن از زندانیان دارای حکم بدون محاکمه مجدد تیرباران می‌شوند و مجلس نیز واکنشی به این مسئله نشان نمی‌دهد. در این دوره شاهد تشکیل حزب رستاخیز و تکمیل دیکتاتوری شاه هستیم. حزب رستاخیز در 11 اسفند 1353 به دستور شاه اعلام مواضع می‌کند و دیگر احزاب از جمله ایران نوین، مردم، پان ایرانیست و ایرانیان موظف به ادغام در این حزب می‌شوند.
 شاه در این باره گفت: «دموکراسی؟ آزادی؟ این حرف‌ها یعنی چه؟ ما هیچ‌کدام از آن‌ها را نمی‌خواهیم. هر کسی نمی‌خواهد عضو حزب رستاخیز شود، نشود و هرکسی بخواهد فردا با کمال میل بدون اخذ حق عوارض، گذرنامه در دستش، از ایران برود چون که ایرانی نیست.» مجلس بیست و سوم پس از برپایی 211 جلسه، در 16شهریور 1354 به کار خود پایان داد.