ایران به‌علت دارا‌بودن معادن سنگ‌آهن، منابع انرژی، دسترسی به آب‌های آزاد و… جهت تولید فولاد دارای مزیت‌های رقابتی قابل توجهی نسبت به برخی کشورهاست. با این حال در سال‌های اخیر به‌دلیل پاره‌ای مشکلات نظیر تکمیل‌نبودن زنجیره تولید، محدودیت در زیرساخت‌های حملونقل، محدودیت در بخش انرژی و… با چالش‌هایی جهت تأمین مواد اولیه و کمکی مورد نیاز خود مواجه بوده است.
کمبود گازدر واحدهای تولیدی و قطعی گاز با شروع فصل سرما فولادسازان را از برنامه‌هایی که برای افزایش تولید پیش‌بینی کرده‌اند باز می‌دارند. در تأمین انرژی برق نیز مشکلاتی برای فولادسازان ایجاد شده است. اعمال محدودیت مصرف، تولید را در واحدهای فولادسازان کاهش می‌دهد. در شرایطی که انتظار افزایش تولید از صنعتگران می‌رود، تعامل وزارتخانه‌های صمت، نیرو و نفت برای حل مشکل انرژی یکی از راهکارهایی است که برای حمایت از این تولیدکنندگان باید مورد توجه قرار گیرد. اگر چالش‌هایی که در مسیر فولادسازان قرار گرفته حل‌و‌فصل شود، تولید هم روی غلتک می‌افتد.
کمبود سنگ آهن دانه‌بندی‌شده داریم
مهدی سرلک، کارشناس صنعت فولاد درخصوص چالش‌هایی که برای تولید 55 میلیون تن فولاد پیش روی فولادسازان قرار گرفته توضیحات بیشتری می‌دهد. سرلک به اصفهان‌زیبا می‌گوید: تولید 55میلیون تن فولاد نیازمند ظرفیت‌هایی همچون خطوط تولید، ماشین‌آلات و فناوری برای تولید فولاد سبز در راستای حفظ محیط‌زیست است که خوشبختانه در این زمینه‌ها مشکلی وجود ندارد؛ از سوی دیگر تأمین مواد اولیه یکی از مباحث اصلی برای افزایش تولید فولاد است که در این زمینه در بخش زغال‌سنگ و سنگ‌آهن محدودیت‌هایی وجود دارد.
او بیان می‌کند: برای تولید هر تن فولاد نیازمند یک‌و‌نیم تن سنگ‌آهن هستیم؛ با این احتساب برای تولید 55میلیون تن فولاد به 80 الی 90 میلیون تن سنگ‌آهن نیاز داریم. یکی از مشکلات اساسی در خصوص مواداولیه لازم برای تولید، کمبود سنگ‌آهن دانه‌بندی است.
سرلک اذعان می‌کند: کشور هند کمبود سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده را با گندله کوره بلندی پوشش داده است و این‌گونه مشکلش را حل کرده است. در ایران نیز می‌توان برای رفع این معضل از گندله کوره بلندی استفاده کرد.
از منابع غنی سنگ‌آهن سایر کشورها استفاده کنیم
این کارشناس صنعت فولاد عنوان می‌کند: پیش‌تر تعارضاتی بین فولادسازان و سنگ آهنی‌ها درخصوص صادرات سنگ‌آهن وجود داشت؛ ولی الان این دو بخش تعامل مناسبی دارند و مشکلات را بین خودشان حل کردند و رویه منطقی‌تری دارند. به هر حال سنگ‌آهنی‌ها نیز هزینه‌هایی دارند و اگر جلوی صادرات سنگ آهن گرفته شود، باعث افت کیفیت نیز می‌شود، باید جلوی صادرات بی رویه سنگ‌آهن گرفته شود؛ ولی سنگ‌آهنی‌ها تا جایی که به تولید داخل صدمه وارد نشود، باید مجاز باشند که صادرات انجام دهند؛ ضمن اینکه باید امکان واردات سنگ آهن نیز وجود داشته باشد.
سرلک می‌گوید: استرالیا و برزیل غنی‌ترین منابع سنگ‌آهن دنیا را دارند؛ در این کشورها معدن‌داران نیز به اندازه سایر بخش‌ها مورد حمایت قرار می‌گیرند و هیچ‌کدام از بخش‌ها به خاطر حفظ منافع بخش دیگری، سرکوب نمی‌شود. می‌توان از این کشورها سنگ‌آهن وارد کرد. چین نیز از معادن سنگ آهن و زغال‌سنگ خوبی برخوردار است؛ ولی چینی‌ها 57درصد تولید فولاد دنیا را دارند و منابع سنگ‌آهن کشورش را برای تولید فولاد کارخانه‌جاتش استفاده می‌کند.
چالش‌های بخش اکتشاف
او خاطرنشان می‌کند: شرکت‌های معدنی خوبی در داخل داریم که می‌توانند کار اکتشاف را انجام دهند. مسلم است که این شرکت‌ها براساس نگاه مدیرانشان حرکت می‌کنند. مشکل جابه‌جایی سریع مدیران است؛ در واقع تعدد مدیران و ورود مدیران خارج از سازمان که درخصوص اکتشاف و مباحث معدنی بعضا اطلاعات تخصصی ندارند، باعث می‌شود روی اقداماتی سرمایه‌گذاری کنند که بیشتر جنبه نمایش داشته باشد و کارهای اکتشافی کندتر پیش رود.
این کارشناس صنعت فولاد بیان می‌کند: کارخانه‌هایی که با روش کوره بلند فولاد تولید می‌کنند نیز برای تأمین زغال‌سنگ کک‌شو مشکل دارند، درصد گوگرد زغال سنگ‌های داخلی بالاست و باید با زغال‌های وارداتی پوشش داده شود تا بتوانیم مورد استفاده قرار دهیم.
کمبود گاز، برق، آب
سرلک اذعان می‌کند: بی‌برقی‌ها نیز یکی از مشکلات کارخانه‌هاست علاوه بر آن برای تأمین گاز در زمستان نیز فولادسازان با مشکل مواجه می‌شوند و چندین ماه نمی‌توانند با ظرفیت کامل فعالیت داشته باشند. در کنار آن کم‌آبی نیز از جمله اصلی‌ترین چالش‌های تولیدکنندگان فولاد به شمار می‌رود؛ درواقع برای هر کیلو فولاد 10 الی 12 لیتر آب مصرف می‌شود و در شرایط کم‌آبی نمی‌توان تولید را افزایش داد.
او تصریح می‌کند: برای افزایش تولید فولاد باید زیرساخت‌های حملونقل توسعه یابد. در شرایط کنونی هزینه‌های حملونقل بالاست و افزایش هزینه‌ها، فولادسازان و شرکت‌های تولیدکننده فولاد را در امر فروش و صادرات با محدودیت مواجه کرده است.
قوانین دست‌و‌پاگیر سنگ پیش پای فولادسازان
این کارشناس صنعت فولاد اظهار مــی‌کــنــد: قــوانــیــن دســت‌و‌پـــاگـــیر، غیرکارشناسانه و بدون هماهنگی با فولادسازان و معدنی‌ها در مسیر تولید سنگ‌اندازی می‌کند، در صادرات و واردات و عرضه و تقاضا دخالت می‌کنند، با دستورات غیرکارشناسانه قیمت‌گذاری دستوری انجام می‌دهند و در برهه‌ای نیز اعلام شد که برای صادرات محصولات باید در بورس عرضه شود.
سرلک ادامه می‌دهد: تصویب قانون بدون نظر کارشناسان نتیجه‌بخش نیست؛ دولت به جای اینکه روی قیمت‌گذاری مانور دهد، باید روی کیفیت مانور دهد. عمر خانه‌ها در ایران سی سال است و این در حالی است که متوسط عمر خانه‌ها در دنیا 150 سال است. دولت با نظارت می‌تواند عمر ساختمان‌ها را افزایش دهد، نظارت‌ها اگر مستمر و جدی باشد محصولات فولادی و بتن باکیفیت در ساختمان‌ها به کار گرفته می‌شود؛ بنابراین دولتی‌ها به جای قیمت‌گذاری دستوری بهتر است وظیفه نظارت را داشته باشند.
این کارشناس صنعت فولاد تأکید می‌کند: در شرایط تحریم صادرات برای فولادسازان دشوارتر است؛ چون امکان جابه‌جایی پول محدود شده است. از سوی دیگر هزینه‌های حملونقل نیز بالاست. این گره‌هایی است که باید به دستان دولت وارد شود، صادرکنندگان فولاد باید حمایت شود و صادرات آن‌ها تسهیل شود تا ارزآوری افزایش پیدا کند.
تولید 55 میلیون تن فولاد در 1404
طرح جامع صنعت فولاد ایران مطالعه‌ای بود که از سال 82 از سوی شرکت ملی فولاد ایران آغاز شد. این مطالعه که با هدف نزدیک‌کردن صنعت فولاد به سند چشم‌انداز 20ساله توسعه کشور انجام شد، در سال 83 پایان یافت؛ اما مورد اقبال قرار نگرفت و در نهایت در اواخر سال 1383 مطالعه‌ای تحت عنوان «توسعه صنعت فولاد ایران طی برنامه چهارم توسعه» تنظیم و اعلام شد تولید فولاد کشور طی سال‌های 1384 تا 1388 از 11 میلیون تن به 28 میلیون تن برسد. در این راستا، در مرداد سال85 سند راهبردی توسعه صنعتی کشور بر اساس سند چشم‌انداز 1404 با اولویت تولید 55 میلیون تنی فولاد تنظیم شد. آن‌طور که در این سند اشاره شده است، از تولید 55 میلیون تنی فولاد چیزی حدود 20 میلیون تن معادل 40 درصد باید به صادرات جهانی اختصاص داده شود. فعالان صنعت فولاد در خصوص تحقق یا عدم تحقق تولید 55 میلیون تن فولاد تا 1404 همواره اختلاف نظر داشته‌اند. برخی معتقدند این هدف غیرواقع‌بینانه است و تولید این میزان فولاد با توجه به زیرساخت‌ها عملیاتی نیست. درمقابل اما برخی فعالان فولادی نیز براین باورند که باتوجه به ذخایر معدنی و گاز تولیدکنندگان می‌توانند هدف تولید 55 میلیون تن فولاد را تا 1404 عملیاتی کنند. تولید 55 میلیون تنی فولاد در افق سال 1404 برنامه‌ای است که تأکید فراوانی بر اجرای آن وجود دارد؛ اما در عمل با مشکلاتی همراه است که فولادسازان انتظار دارند دولتی‌ها و حاکمیت با رفع چالش‌ها و محدودیت‌ها مسیر را برای آن‌ها هموار کنند.
