اما علم و تجربه هر دو نشان داده اند که در هر لیگ نتیجه هر بازی بیش از آن که به شرایط فیزیکی دو تیم وابسته باشد، به دو عامل زیر وابسته است:
* به شرایط روانی که مربیان برای آماده سازی تیم خود اتخاذ می کنند.
* تبعیتی که بازیکنان از فلسفه روانشناختی مربیان می کنند.
این فرمول در سرنوشت بازی ذوب آهن و سپاهان هم قاعدتا باید نقش آفرین باشد.
بر اساس همین فرمول، تیم اگر پرسپولیس باشد و مربی هم بزرگی چون برانکو، آن وقت می شود که پرسپولیس به تیمی مثل قشقایی هم ببازد.
برای باخت سپاهان به ذوب آهن هم دو اتفاق بیفتد کافی است:
اول اینکه نویدکیا در حد هواداران تیم خود را از پیش برنده فرض کند و همین فکر را به همکاران و تیم خود انتقال دهد.
دوم اینکه تارتار هم در حد هواداران تیم خود را از پیش بازنده بداند و همین فکر را به همکاران و تیم خود انتقال دهد.
ولی بعید است که این دو مربی بزرگ فوتبال کشور این قدر ساده اندیش و خام باشند.
مصاحبه پیش از بازی محرم نشان خواهد داد که او تا چه اندازه به نقش روانشناختی خود در مورد ارزیابی از تیم حریف توجه دارد. با شناختی که از محرم وجود دارد، او در مصاحبه خود حتما به تیم ذوب آهن احترام گذاشته و از آنها با تعبیری مثل حریفی جدی و سخت کوش و یک تهدید برای سپاهان یاد خواهد کرد. این البته یک عرف دیپلماتیک ورزشی است که تمامی مربیانی که به بلوغ حرفه ای رسیده اند مراعات می کنند، حتی اگر چنین باوری نداشته باشند.
اما مراعات ادب و آداب دیپلماسی ورزشی به اندازه باور قلبی مربی مهم نیست. مهمترین عامل روانشناختی هر بازی باور قلبی سرمربی، تیم مربیگری و بازیکنان است. اگر سپاهانی ها در قلب خود بردن ذوب را یک امر ساده و حتمی بدانند و این را به بازیکنان القا کنند، احتمال سورپرایز شدن شان در زمین بیشتر می شود و هر چه در این امر قاطعیت بیشتری نشان دهند، این احتمال بیشتر می شود.
اما چطور شد که هفته پیش پرسپولیس به آلومینیوم باخت؟ اصلا کسی فکر می کرد بایرن هفته پیش ۵ گل از مونشن گلادباخ بخورد؟ مربی بزرگ کسی هست که برای توجیه این نتایج به ظاهر عجیب تئوری داشته باشد و بتواند تبیین کند که این نتایج از اساس چگونه شکل می گیرد! البته بسیار از هم مربیان نیز این نتایج عجیب را به شانس گره می زنند. یعنی مثلا مونشن گلادباخ شانسی ۵ گل به بایرن می زنند و بایرن هم با بد شانسی هیچ یک از توپ هایش داخل دروازه نمی رود!
سویه دیگر نتیجه بازی ذوب آهن و سپاهان هم مهدی تارتار است. این که تارتار نیز مثل هواداران تسلیم واقعیت های موجود (که می گوید ذوب آهن بازنده است) بشود یا نه! اگر تارتار مربی بزرگی باشد، هم سختی چالش پیش رو را به خوبی درک می کند و هم هرگز از پیش باخته به میدان نخواهد رفت. مشخص است که تارتار در بیان زبانی به تیمش امید دهد و بگوید ما برای نباختن و حتی بردن به زمین می رویم. این مهم هست، ولی مهمتر باور قلبی اوست. این که او بتواند در ذهن و قلب خود را برنده این بازی بداند. بعد کادر مربیگری و تیم را با خود همراه کند و برای بردن برنامه ریزی و عمل کند.
اما چرا شرایط روانی آماده سازی خیلی مهمتر از شرایط فیزیکی آماده سازی تیم هاست. پاسخ را با یک مثال توضیح می دهم. شما مطمئن باشید که در شرایطِ فیزیکی آماده سازی بایرن در مقابل مونشن هیچ تفاوتی با قبل داده نشده است. اصلا شرایط فیزیکی آماده سازی تیم ها را به راحتی نمی توان خیلی عوض کرد. حال اگر نتیجه بازی فقط بر اساس شرایط فیزیکی شکل می گرفت، مونشن هرگز نباید می توانست بایرن را ببرد، آن هم با نتیجه پنج بر صفر.
حقیقت آن است که شرایط روانشناختی آماده سازی تیم ها می تواند به راحتی خیلی بالا و پایین شود. یعنی مربی و بازیکنان تیم بایرن وضعیت روانی شان برای بازی با من سیتی و مونشن گلادباخ به راحتی می تواند معکوس شود. مربیان بزرگ این را خیلی خوب می دانند و برای همین، همواره سعی می کنند و بسیار زحمت می کشند تا شرایط روانی تیم شان حتی برای کوچک ترین بازی در اوج باشد و البته گاهی هم کنترل شرایط از دست شان خارج می شود.
در هر لیگ معمولا از حیث نفر و امکانات دو، سه تیم دست بالا را دارند، ولی این طور هم نیست که بقیه تیم ها هم دست خیلی پایین تری داشته باشند. زیرا اگر این طور شود، لیگ شور و هیجان خود را از دست می دهد و تداوم نمی یابد. لیگ آلمان چرا کم جاذبه تر از لیگ انگلستان است؟ مهمترین دلیلش همین است که در آلمان فاصله بایرن از حیث امکانات فیزیکی با سایر تیم ها خیلی زیاد است و امکان شکل گیری نتایج غیرقابل انتظار در آن خیلی کم است. در آلمان بایرن بی وقفه قهرمان می شود. در انگلیس من سیتی پپ گواردیولا هم نمی تواند چنین کند. با این وجود، ملاحظه می شود که حتی در آلمان هم عوامل روانشناختی به راحتی کار خود را می کنند. این هم یک دلیل دیگر است که مربیان حرفه ای اکنون خیلی بیش از گذشته به ارزش آماده سازی روان شناختی پی برده باشند.
*استاد دانشگاه و مربی فوتبال
