طــبـــق گـزارشهــــای حــاصــلشــده از سازمان نوسازی و بهسازی شهـــــر اصفهان در سال 1395، بالغبر 5/11درصد از مساحت و 23درصد از جمعیت شهر اصفهان در بافتی ناکارآمد قرار دارند. در این میان منطقه 13 شهر اصفهان که محله قائمیه نیز در آن قرار دارد، شامل 88 هکتار بافت فرسوده است که 16 هزار و 511 نفر در آن زندگی میکنند.
محله قائمیه یکی از محلههای تاریخی و قدیمی شهر اصفهان محسوب میشود که طبق تقسیمات شهری در منطقه13 اصفهان قرار دارد و بیشترین مساحت بافتهای فرسوده این منطقه را در خود جای داده است. علاوه بر فرسایش بافت تاریخی این محله، افزایش ساختوسازها موجب شده که در دل کوه دنبه و مناطقی که دسترسی به آنها دشوار است، بافتی مسکونی با کمترین کیفیت از نظر کالبدی شکل بگیرد و در پی آن «ناامنی» به معضلی اجتماعی برای ساکنان این محدوده تبدیل شود. سنجش کالبد محله بر مبنای کیفیت معابر، بافت شهری، باز و بسته بودن فضا، پوشش گیاهی و فضای سبز، روشنایی و مبلمان شهری این مهم را روشن خواهد ساخت که این بافت از نظر کیفیت کالبدی در شرایط مطلوبی قرار ندارد؛ ازاینرو کاهش میزان کیفیت برخی از این مؤلفهها، تأثیرات ناگواری بر امنیت اجتماعی ساکنان خواهد داشت.
کودکان؛ اولین قربانیان ناامنی
در میان مؤلفههای ذکرشده و پیرو سنجش میزان کیفیت کالبد یک منطقه، بافت شهری، باز و بسته بودن فضا و روشنایی آن بیشترین تأثیر را بر امنیت اجتماعی شهروندان خواهند داشت. همانطور که عنوان شد وجود بافت تاریخی در محله و بیتوجهی به بازآفرینی این محدوده یکی از عواملی است که ناامنی را رقمزده است.
اما مهمترین نکته در خصوص بافت محله قائمیه، نبود نظارت کافی و جلوگیرینکردن از ساختوسازهای بیقاعده در مناطق کوهپایهای محدوده است که این نقطه را به محلی امن برای کسبوکارهای خارج از عرف و غیرقانونی و گذراندن اوقات فراغت و زیستن کودکان و خانوادههایشان تبدیل کرده است. این در حالی است که حضور ساکنان یک واحد همسایگی در بستری امن برای برقراری روابط اجتماعی جزئی از حقوق ساکنان است؛ اما تجارت و خریدوفروش عدهای در برخی از این کوچهها امکان تحقق این روابط را از ساکنان گرفته است.
بیتردید کودکان اولین گروه از جامعه هستند که در برابر ناامنیهای اجتماعی کمترین میزان توانایی مواجهه با آن را داشته و بیشتری آسیب را میبینند. وجود بافت شهری بیکیفیت، تعدد فضاهای بسته، نبود فضای باز باکیفیت برای برقراری اجتماعات شهری و عدم استقرار مبلمان روشنایی شهری در کـوچههای محله، میزان مواجهه اهالی بهخصوص کودکان با این ناامنی را افـــزایـــش داده است.
رویارویی از سر ناچاری!
بروز این ناامنیها بهصورت روزانه سبب شده تا اهالی بهناچار آنچه را که نمیخواهند مشاهده کنند؛ ازاینرو کودکی که به دلیل نبود امکانات کالبدی مناسب در محله مجبور به آن است که در چند قدمی خانه خود در حال گذراندن اوقات فراغت باشد، با آنچه نباید آشنا شود.
یکی از اهالی این منطقه در اینباره میگوید: «بچههایمان جایی برای بازی و سرگرمی ندارند و ما مجبوریم برای آنکه بیش از این مشغول بازی با موبایل و دستگاههای الکترونیکی نشوند آنها را به کوچه بیاوریم. اما کوچه هم ناامن است و انتهای کوچه ما که فضایی بسته است و به خیابان هم راه ندارد محلی برای کسبوکار نااهلان است!» ازاینرو خانواده برای جلوگیری از آشناشدن کودک با این اتفاق، او را از ورود به تنها فضای باز موجود که جلوی درِ خانه است منع و برای محافظت او را به در خانه ماندن تشویق میکند.
روی ساختمانها رنگ شادی بپاشیم!
یکی از اساسیترین راهکارهای پیشنهادی برای بهبود شرایط روانی کودکان، استفاده از رنگها و فرمهای محیطی در فضای شهری است. عوامل محیطی مختلفی ازجمله رنگ، فرم و فضا در رشد کودکان مؤثر است؛ درنتیجه انجام اقداماتی جهت بهبود کیفیت این مؤلفهها گامی مؤثر در کودکپذیری یک محیط به شمار میرود.
حس کنجکاوی کودک در مقابله با محیط حالات گوناگونی به خود میگیرد. بهعنوانمثال، هنگامیکه کودک محیط پیرامون خود را مملو از رنگ میبیند، حس کنجکاوی او برانگیخته میشود و در پی آن روانی سالـمتـــر خــواهــد داشت. البته طراحی فضاها و فرمهای خلاقانه نیز در کنار رنگها به این رشد و بالندگی میافزاید. در کنار این موارد، وجود تناسب در کالبد یک محیط به آرامش روانی افراد بهخصوص کودکان کمک خواهد کرد.
درواقع میتوان این نکته را عنوان کرد که طراحی یک فضا متناسب با نیازهای روانی و جسمی کودکان نهتنها مکانی برای گذراندن اوقات فراغت آنها ایجاد میکند، بلکه محیط شهری را به فضایی امن برای کودکان تبدیل کرده و کودک خود را جزئی از شهر و شهر را خانه دوم برای خود میپندارد.
کیفیت کالبدی نامطلوب محله قائمیه نهتنها برخی از نواحی محله را به مکانی برای دادوستدهای غیرقانونی تبدیل کرده، بلکه عدم تناسبات رنگی و فرمی آن تأثیرات مخربی بر روان ساکنان خواهد داشت. ازاینرو برقراری نظارتی منظم در کنار برنامهای مدون در راستای بهبود شرایط کالبدی محله میتواند راهکار و پیشنهادی مناسب برای افــزایــــش امنیت کودکان و کودکپذیربودن محله باشد.
