به گزارش اصفهان زیبا؛ «محور مسجد جامع» گل سرسبد بافت تاریخی یزد است؛ چنان‌که معمولا همه گردشگران این شهر حتما بخشی از زمان بازدیدشان را به این محور اختصاص می‌دهند.
این محور با مختصاتی که روایت‌هایش را از زبان دکتر رضا خسروآبادی در نشست «ارائه تجربه بازآفرینی در محورهای تاریخی با رویکرد معاصر سازی» شنیدیم، رنگ بازآفرینی هم به خود دیده تا گردشگرپذیرتر شود.
چراغ ثبت‌جهانی بافت تاریخی یزد در ۱۸ تیرماه ۱۳۹۶ با تأیید پرونده محدوده بافت تاریخی شهر یزد در چهل‌و‌یکمین اجلاس کمیته میراث بشری یونسکو در فهرست سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) به ثبت رسید و به‌عنوان میراث مشترک بشری به جهانیان معرفی شد.
دکتر رضا خسروآبادی در نشست «بازآفرینی پایدار شهری محلات مبتنی بر تجربه زیستی» با اشاره به اینکه در شهر یزد محدوده 127 هکتاری ثبت جهانی داریم که ۶۰۰ هکتار آن در حریم واقع شده گفت: از سال ۱۳۸۱ که شهر یزد ثبت ملی شد، اقدامات حفاظتی بسیار خوبی در بافت تاریخی یا در بخشی از بافت بازآفرینی انجام و به تجربه جدیدی منجر شد.
معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان یزد افزود: شاخص‌ترین تجربه بازآفرینی شهری یزد، این بود که یک محور تاریخی حدفاصل خیابان مرکزی شهر و همان خیابان‌های به‌اصطلاح «رضا شاهی» که در زمان پهلوی اول و دوم در شهرها کشیده شده است، وجود دارد که آن را به‌عنوان خیابان مسجد جامع شهر یزد قلمداد می‌کنیم. ورودی این پروژه برج ساعت مسجد جامع و در انتهای آن مسجد جامع قرار دارد که اصطلاحا یکی از زیباترین و پرظرافت ترین محورهای ما در حوزه بازآفرینی شهری محسوب می‌شود.
این محور با 900 متر طول در قلب بافت تاریخی شهر یزد قرار دارد. دکتر رضا خسروآبادی، معاون شهرسازی و معماری اداره کل شهرسازی و معماری استان یزد همچنین افزود: سرزندگی، هدف‌گذاری ما در اجرای پروژه بود. محدوده مدنظر ما یا سه حوزه مستقیم، بلافصل و راهبردی عجین شد. حوزه راهبردی، شامل محدوده‌ای است که در بافت تاریخی یزد می‌شناسیم. پروژه از سنجش وضعیتی شروع شد و دو حوزه راهبردی و استراتژیک در آن شکل گرفت.
او همچنین گفت: محور اصلی مسجد‌جامع، حوزه طراحی ما بود که از محور امیر چخماق یزد شروع می‌شود. ما با مجموعه‌ای از عناصر تاریخی مرتبط با پیرامون روبه‌رو بودیم که باید برای آن راه‌حلی پیشنهاد می‌دادیم که نه‌تنها آن محدوده را بازآفرینی کند و تأثیرگذار باشد، بلکه حوزه تأثیر و پیرامونی آن نیز متأثر از این اقدام شود.
او بیان کرد: تقویت عناصر استراتژیک و موضوع گردشگری درواقع مباحث اصلی این پروژه بوده است. هم‌زمان با اینکه این محور آکنده از موضوعات میراثی و گردشگری بوده در حوزه کالبدی محور نسبتا فرسوده‌ای محسوب می‌شده است و هدف ما رفع فرسودگی از این کالبد بود؛ اگر چه نه فقط به لحاظ کالبدی بلکه به لحاظ رفتاری و اجتماعی هم به‌شدت اعتقاد داشتیم و سعی کردیم در اقدامات مرتبط با این موضوع این مطلب را هم مدنظر قرار دهیم.
او افزود: محور مسجد جامع یکی از پارامترهای مهم در فعالیت‌ها و زندگی شهروندان و مقصد بین‌المللی گردشگران بوده و نقش مهمی هم در ایجاد هویت ذهنی و خاطرات جمعی شهر داشته است. هر کسی در این محدوده زندگی می‌کند یا افرادی که به هر شکلی از این محدوده بهره‌برداری می‌کردند به دنبال این بودند که این اقدامات منجر به این نشود که خاطره‌های جمعی به‌واسطه تغییرات کالبدی از ذهن‌ها پاک شود که در اجرای بازآفرینی این موضوعات مدنظر قرار گرفت و اما بازگرداندن حیات، هدف‌گذاری کلان ما در اجرای پروژه بود. شواهد نشان می‌دهد این محدوده در سال‌های گذشته به‌شدت با فرسودگی کالبدی دست‌وپنجه نرم می‌کند که باعث شده برخی از مردم و ساکنان از این محله کوچ کنند.
تدوین طرح جامع سه‌بعدی یکی دیگر از اقدامات بود تا بتوانیم پروژه کالبدی محور را به عناصر طراحی و اجتماعی معاصر نزدیک کنیم. در این خصوص موضوع خلق مکان به‌عنوان یکی از اصول طراحی در نظر گرفته شد و گردشگری و پیاده‌راه‌سازی در دستور کار قرار گرفت.
به گفته رضا خسروآبادی، ارتقای کیفیت زندگی و زیست‌پذیری شهروندان، هدف غایی پروژه‌های بازآفرینی است.
او افزود: مسئله هویت و حفاظت از بافت‌های تاریخی در این پروژه بسیار اهمیت داشت و طبعا در داخل پروژه به مباحث کالبدی توجه شد. شاخص‌های رفاهی و اجتماعی یکی از موضوعات مهمی بود که در سند این پروژه بررسی شد. ایران در سال‌های گذشته از حیث شاخص‌های اجتماعی و رفتاری جزو کشورهای رده پایین بوده و درجه 117 را در شاخص‌های اجتماعی به خود اختصاص داده است.
خسروآبادی تصریح کرد: پروژه پس از اجرا آرام‌آرام مورد استقبال مردم قرار گرفت و کسبه به محل برگشتند تا اماکن و مغازه‌ها را بازسازی کنند. شاید در اجرای پروژه‌های بازآفرینی رضایت صددرصدی نباشد، اما رضایتمندی بالاست و می‌توانیم بگوییم این پروژه از این حیث موفق بوده است.
به گفته این مقام مسئول، آزادسازی‌ها و ایجاد فضاهای امن برای مردم موضوع پیچیده‌ای است که در تمام دنیا به آن توجه می‌شود. در گرجستان، تفلیس و ترکیه چنین فضاهایی دیده می‌شود. در بسیاری از کشورها معاصرسازی با زیبایی منظر شهری تجربه شده است.
او تأکید کرد: در حال حاضر با پروژه‌ای روبه‌رو هستیم که از منظر جهانی امتحانش را پس داده و کالبد اجتماعی همراه با محتویات درآمدزایی و اقتصادی در آن شکل گرفته است که این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است.
خسروآبادی در انتها تأکید کرد: ما باید در پروژه‌های بازآفرینی به یک طرح همه‌جانبه‌نگر برسیم، اما نسخه بازآفرینی شهری، مدلی است که برای کشور ما طراحی و با نیازسنجی و معاصرسازی اجتماعی عجین شده است.
تجربه نشان داده که شاید پروژه‌های بازآفرینی رضایت صددرصدی مردم را نداشته باشد؛ اما سایه رضایتمندی با اجرای پروژه‌های اقتصادی و اجتماعی بر سایه غیر رضایتمندی غلبه می‌کند.
