در آخرین اقدامات صورتگرفته در این دور مذاکرات، دوشنبـهشب مقــامــات دیپلماتیک ایران پاسخ خود را به پیشنهاد اتحادیه اروپا در قالب یک پیشنویس که در روز ۱۷ مرداد روی میز مذاکرات در وین گذاشتهشده بود، دادند و از طـرفهـای مـذاکـرهکننده خواستند که ظـرف 48سـاعـت از زمـان ارائــه ایــن جمعبنـدی پــاســخ طـرف آمـریکـایی را دراینباره دریافت کنند. نابیلا ماسرالی، یکی از سخنگویان اتحادیه اروپا نیز در گفتوگویی اعلام کرد که پیشنهادهای ایران دریافت شده و این اتحادیه درحال رایزنی با سایر طرفهای برجام و آمریکاست؛ پیشنهادهایی که باوجود برخی گزارشهای منتشرشده از سوی رسانههای آمریکایی، همچنان از جزئیات آن اخباری در دست نیست. از سوی دیگر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در اظهارات اخیرش عنوان کرده است که واشنگتن درحال بررسی پاسخ ایران به متن نهایی توافق احیای برجام است. ند پرایس در این باره گفت:«بر سر هر آنچه میشد مذاکره شود، مذاکره انجامگرفته است. ما از مسائل بزرگ بر سر ازسرگیری پایبندیها به برجام توسط ایران و رفع تحریمها از سوی آمریکا عبور کردهایم. ما باور داریم که مشکلات بزرگ عمدتا حلوفصل شدهاند.» این مقام ارشد آمریکایی اما در رابطه با فرصت 48ساعته ایران به اروپا و آمریکا گفت: «ما نظرات خود (در رابطه با اظهارات ایران درخصوص متن پیشنهادی اتحادیه اروپا) را بهطور خصوصی به اتحادیه اروپا ابراز کردهایم و به این کار ادامه خواهیم داد. ما جزئیات بازخوردهایمان را بازگو نخواهیم کرد.» او درعینحال تأکید کرد: «موضع ما در قبال مذاکرات کاملا مشخص است و آن اینکه، مذاکرات کنونی تنها مربوط به برنامه هستهای ایران است و چیز بیشتـــری را شــامــل نمــیشــود. بحــث گنجاندن نام سپاه پاسداران در فهرست تروریستی آمریکا، بخشی از مذاکرات وین نیست.»
تضمین اقتصادی ایران از آمریکا چیست؟
یک روز پس از ارسال پیشنهاد نهایی کشورمان، شبکه خبری «سی ان ان» مدعی این شد که در محتوای پاسخ ایران به متن پیشنهادی از سوی اتحادیه اروپا، کشورمان به تضمینهای اقتصادی اشاره کرده است تا در صورت عـدمتکــرار رفتــار گذشتـــه آمریکــا در رابطه با برجام و خروج دوباره از این توافقنامه، بتواند تقاضای غرامت از ایالاتمتحده کند. این شبکه خبری به نقل از یک دیپلمات که اشارهای به نام او نشده، نوشته است تهران بهدنبال دریافت ضمانتهایی اقتصادی دراینباره است. او همچنین گفته است: «اصلیترین مسئله برای احیای توافق، ضمانتهایی است که ایران درخواست کرده تا اطمینان حاصل کند در صورت خروج دولتهای بعدی آمریکا از برجام غرامت دریافت خواهد کرد»؛ ادعایی که شاید درست نباشد؛ اما درهرصورت ایران باید برای جلوگیری از خروج دوباره آمریکا از برجام، تضمین محکمی بخواهد. کارشناسان حوزه بین الملل نیز با تأکید بر این موضوع معتقدند باید در توافق با آمریکا حداکثر احتیاط رعایت شود؛ چراکه ایران درگذشته بهوضوح دیده است که قولهای آمریکا در قالب شفاهی اعتباری ندارد و در برخی مواقع حتی قولهای مکتوب هم نقض میشوند؛ بنابراین در شرایطی که نتایج مذاکرات و توافق به منافع اقتصادی و معیشتی مردم گرهخورده است، ایران باید دراینباره اطمینان کامل حاصل و پسازآن توافق را امضا کند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان نیز با اشاره به این نکته، گفته است: «در مذاکرات اخیر، طرف آمریکایی در دو موضوع بهطورنسبی انعطافهایی را بهصورت شفاهی نشان داده است که باید مکتوب و تبدیل به متن شود و مسئله سوم، موضوع تضمینهاست که باید آمریکاییها انعطاف داشته باشند و با واقعبینی برخورد کنند و اگر ما چنین انعطافی را مشاهده کنیم، در روزهای آینده میتوانیم به نقطه تــوافق بــرسیم. روزهای آینده روزهای مهمی برای توافق است. اگر آنها انعطاف نشان ندهند دنیا به آخر نمیرسد. آنها صحبت از پلن B(نقشه دوم) میکنند و ما هم پلن B خود را داریم.» این در حــالی اســت که مشـاور تیــم مذاکرهکننده هستهای ایران نیز سهشنبه شب در گفتوگو با شبکه الجزیره قطر گفت که یکی از اهداف مذاکرات هستهای بالابردن هزینه خروج آمریکا از توافق در آینده است. محمد مرندی گفته: «هزینهدارشدن هرگونه خروج آمریکا از توافق، ضرورتی است که هدف آن تقویت توافق بوده و به نفع همه است.» این کارشناس ایرانی اضافه کرده: «یکی از ابعاد بالابردن هزینه، وجود ضمانتهای هستهای داخلی و نیز ضمانتهای اقتصادی، سیاسی و حقوقی است.»او در پایان افزوده: «مقصود از ضمانت اقتصــادی، مصـــونکـــردن شرکتهای خــارجی و حمــایــت از آنـان در مقــابل تحــریــمهای آمــریکــاست.»
احتمال ادامه مذاکرات کم است
موضوع راستیآزمایی رفع تحریمها، اخذ تضمین درخصوص ماندگاری برجام و رفع ادعاهای پادمانی آژانس اتمی اصلیترین مطالبه کشورمان از طرفهای اروپایی و آمریکا طی دورههای مختلف مذاکرات است؛ اما حالا در آخرین پیشنهاد ایران آیا احتمال دارد آمریکا یا اروپا در این زمینه به کشورمان تضمینهایی دهند و درنهایت آیا هدفگذاری ایران در این توافق صورت خواهد گرفت؟ مهدی مطهرنیا، کارشناس مسائل بین الملل در گفتوگویی به «اصفهانزیبا» گفت:«در حال حاضر گفته میشود توافق نزدیک است؛ اما آیا لغو تحریمهای موردنظر ایران و همچنین تضمینهای خواستهشده از سوی کشورمان محقق خواهد شد؟ این در حالی است که مشاور تیم مذاکرهکننده هستهای ایران نیز اعلام کرد یکی از اهداف مذاکرات هستهای، بالابردن هزینه خروج آمریکا از توافق در آینده است. از سوی دیگر برخی رسانههای آمریکایی میگویند ایران خواستار غرامت از آمریکا در صورت خروج دوبارهاش از برجام شده است. در این باره باید گفت که هیچ تضمینی در روابــط بیـنالملل حتی اگر تعهد بینالمللی در بین باشد، جز قدرت وجود ندارد. برای مثال همه کشورهای جهان متعهد شدهاند که نسبت به یکدیگر صلح را رعایت کنند؛ اما آیا باوجوداین تعهدها جنگی در جهان صورت نمیگیرد؟ در حال حاضر مگر روسیه به علت اینکه اوکراین خواستار عضویت در ناتو یا اتحادیه اروپا است، وارد جنگ با این کشور نشد؟ نمونهای بارز که نشان میدهد قدرت حرف اول را در حوزه بین الملل میزند و نمیتوان تضمین چندانی برای آن در نظر داشت.»مطهرنیا ادامه داد: «با شرایطی که درحال حاضر وجود دارد، این سؤال مطرح میشود که آیا بازگشت به برجام بدون یک توافق و راستیآزمایی و تضمینهای درازمدت، نه چندساله و کوتاه ،طی روزهای آینده عملیاتی خواهد شد؟ به نظر بنده همچنان چالشهای بسیاری در همین دو واژه تضمینها و تحریمها روبهروی توافق میان ایران و آمریکاست و اگر توافقی هم صورت گیرد، بر اساس جبر تاریخی ناماندگار خواهد بود.» این کارشناس مسائل بینالملل در پاسخ به این سؤال که برخی رسانههای حوزه بینالملل معتقدند آمریکا به ایران امتیازاتی داده و از خود انعطاف نشان داده، گفت: «ایران در این مرحله به کاهش تحریمها بسنده کرده است. از طرفی میگویند آمریکا انعطاف نشان داده است؛ درصورتیکه اگر آمریکا به برجام بازگردد و توافقی صورت گیرد، میتواند مکانیسم ماشه را علیه ما فعال کند. امتیاز آمریکا به ایران لغو برخی از تحریمهاست، نه همه تحریمها؛ شرایطی که نمیتواند چندان مطلوب تلقی شود.» مطهرنیا در خصوص آخرین متن ارسالی ایران به اتحادیه اروپا در شب دوشنبه گفت: «به نظر میآید مهمترین نکتهای که ایران در آخرین پیشنهادهایش مطرح کرده، حفظ وضع موجود و ادامه مذاکرات بر طبق مواضع ایران باشد؛ اما در اینکه آیا آمریکا به مذاکره با ایران ادامه خواهد داد یا نه، باید گفت که اولتیماتومهای ایران و اروپا در زمانبندی برای یکدیگر نشان میدهدهر دو طرف بر سر مواضع خود بسیار جدی هستند و ادامه مذاکرات چندان پیشبینی نمیشود؛ این در حالی است که پیشازاین، آمریکا موضع خود را در رابطه با پیشنهاد جوزپ بورل ارائه کرده که نشان میدهد بیش از آن، چیزی را نخواهد پذیرفت و ادامه مذاکرات را تقریبا رد میکند.»
