نوسازی و بهسازی نقوشی از میراث ملی و جهانی اصفهان الهام‌بخش طراحانی از سراسر کشور شده‌اند برای خلق ایده‌ها و طرح‌های کاربردی. آن‌طور که محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان می‌گوید، تعداد 200 اثر از 80 هنرمند به دبیرخانه «مسابقه ملی نقشی برای شهر» رسیده.
آثاری ملهم از نقوش سه میراث جهانی بشر (مسجد‌جامع اصفهان، مسجد شیخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسی) و نه میراث ملی ایران (دومنار دردشت، منار دارالضیافه، مقبره باباقاسم، مسجد علی، امامزاده درب امام، امامزاده اسماعیل، مسجد آقانور، بازار و حمام علی‌قلی‌آقا) که پس از داوری، بهترین ایده‌ها و طرح‌ها انتخاب و در طراحی گرافیک محیطی، زیباسازی و مبلمان شهری درباره همین بناها استفاده خواهند شد.
ایده‌پردازان و طراحان ملی، از «میراث» اصفهان الهام می‌گیرند و آثاری نو و معاصر «بر ریشه داشته‌های ارزشمند شهر» خلق می‌کنند تا سه ارگان تصمیم‌گیر و نقش‌آفرین در حوزه «شهر»«داری» بتوانند بر مبنای این خلق‌های هنرمندانه، چهره جذابی برای کهن‌شهر بسازند و هوش از سر شهروندان بربایند و «آسِ گردشگری» رو کنند! این توصیف، روایتی است از مسابقه‌ای که همین روزها به ابتکار اصفهان، در جریان است و بنا دارد گرافیک محیطی «اصفهانی» برای دوازده میراث ملی و جهانی این شهر، خلق کند.
الفبای «مسابقه ملی نقشی برای شهر» چیست؟
بیش از دویست عکس از نقوش کاشی‌کاری، آجرکاری، گچبری، آهک‌بری، هنرهای چوب، مقرنس‌ها و آرایههای وابسته به معماری در دوازده بنای منتخب اصفهان، انتخاب شدند و با سایز مناسب در سایت مسابقه ملی نقشی برای شهر (naghshshahr.ir) قرار گرفتند تا طراحان و ایده‌پردازانی از سراسر کشور بتوانند به صورت آنلاین به محتوای مورد نیاز دسترسی پیدا کنند و برای اصفهان دست به خلقی معاصر بر مبنای گنجینه‌های ملی و جهانی این خطه بزنند.
فراخوان مسابقه با این توضیحات آغاز شد: «نقش‌مایه‌ها و آرایههای تزیینی موجود در بناهای تاریخی بخش مهمی از معماری ایران‌زمین است. گنجینه‌های عظیم و میراث تصویری ارزشمندی که ارزش‌های بصری و زیباشناسانه را در خود جای داده است.
بهره‌گیری از نقوش سنتی به‌عنوان مرجع و سرچشمه بسیاری از نوآوری‌های هنرمندانه، به‌صورت کاربردی در طراحی گرافیک محیطی، مبلمان شهری و زیباسازی می‌تواند علاوه بر ارتقای کیفیت فرهنگ بصری، عامل انتقال‌دهنده مفاهیم و معانی از جانب خالق اثر به شهروندان در فضای شهری باشد. همچنین استفاده از نقوش و تزیینات آثار به‌جامانده از گذشته، با هدف پیوند بیشتر فرهنگ و هنر فراموش‌شده با زندگی امروزی مردم، راهکاری بسیار هوشمندانه برای ارتقای ارزش‌های فرهنگی ایران اسلامی است.»
در این فراخوان از «معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان» و «سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان» به عنوان برگزارکنندگان یاد و تأکید شده که مسابقه با همکاری «فرهنگستان هنر» و «دفتر نمایندگی کمیسیون ملی یونسکو در استان اصفهان» برگزار می‌شود.
هدف از مسابقه نیز به این صورت بیان شده است: «حساس‌سازی طراحان نسبت به نقوش و استفاده از ظرفیت و قابلیت‌های نقش‌‌مایه و نگاره‌های سنتی و همچنین بازآفرینی مجدد نقوش برای خلق ایده‌های نو و کاربردی جهت استفاده در طراحی فضای شهری متناسب با نیازهای محیطی شهروندان معاصر و ایجاد حس آرامش و سرزندگی در بافت تاریخی شهر اصفهان».
طی این فراخوان که تا پایان بهمن دریافت آثار را ممکن کرد، از طراحان خواسته شد که آثارشان را در هشت گروه خلق کنند. این دسته‌بندی‌ها به قرار زیر است: فضاهای عمومی (طراحی سنگ‌فرش پیاده‌راه‌ها، دیوارهای شهری (شامل طراحی با خطوط بنایی، تایپوگرافی و ایده‌پردازی با نقوش در قالبی نو)، شبکه تزیینی پای درخت، نرده و محافظ درخت، صندلی، نشیمنگاه، یادمان‌ها، دریچه‌های فاضلاب و ایده‌پردازی با نقوش جهت حجاری بر روی سنگ یا کاشی معرق و…)، تزیینی (گلدان و گل‌جای، سبدهای تزیینات، میله‌های نصب پرچم)، نقل‌وانتقال (پل عابر پیاده، پلکان)، روشنایی (چراغهای خیابان، چراغهای تزیینی، چراغهای پارکی و کوتاه)، اطلاع‌رسانی (تابلوهای تبلیغاتی، نقشه‌های شهر یا مترو یا…، تابلوهای تبلیغاتی، تابلوهای نام‌گذاری، مسیرهای ویژه عابران پیاده، طرح گل‌میخ‌ها، طراحی موانع ترافیکی، تابلوهای مکان‌نما (مسجد، بیمارستان و…) و پلاک منازل)، سرپناه (کیوسک‌های عرضه (روزنامه، گل، مواد غذایی و…)، کیوسک فروش بلیت، کیوسک مأموران پلیس، ایستگاه اتوبوس)، تغذیه و توزیع (آبخوری‌‌ها، روشویی و دستشویی‌ها، فواره و آب‌نما)، موانع و راهبند (جدول، تیرک، نرده و حفاظ).
بر اساس فراخوان مسابقه، وحید مهدویان مسئولیت ریاست شورای سیاست‌گذاری این مسابقه را برعهده دارد. ریاست مسابقه برعهده محمدعلی ایزدخواستی است و دبیری هنری مسابقه را نیز رضا نصراصفهانی بر عهده دارد. نام مرتضی بخردی، ابراهیم حقیقی و مرتضی نعمت‌الهی که هر سه از هنرمندان شناخته‌شده در حوزه‌های طراحی، معماری، عکاسی و مجسمه‌سازی هستند، نیز به عنوان هیئت انتخاب و داوری ذکر شده است.
نکته قابل توجه، برگزاری دو کارگاه آموزشی برای علاقه‌مندان شرکت در مسابقه بود؛ کارگاه دو روزه با تدریس مهدی روشنایی که در مرداد برگزار شد و کارگاه دو روزه با تدریس احمدرضا میرمقتدای در شهریور میزبان علاقه‌مندان بود.
«مسابقه ملی نقشی برای شهر» در چه مرحله‌ای است؟
زمان انتشار فراخوان مسابقه و آغاز دریافت آثار، آخرین روز مرداد 1401 بود. تا آخر بهمن نیز به هنرمندان مهلت داده‌شد تا آثارشان را در قالب jpg (به‌صورت طرح‌های گرافیکی 4۰×4۰ سانتی‌متر، ترسیمات طراحی شامل سه‌نما، ابعاد و اندازه، مسائل و جزئیات فنی و… به صورت شیت و در قطع 7۰ ×7۰ سانتی متر) به دبیرخانه ارسال کنند.
محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در گفتوگو با سرویس گردشگری و میراث اصفهان زیبا، اعلام کرد: «پس از پایان مهلت دریافت اثر، تعداد 200 طرح و ایده از 80 هنرمند به دبیرخانه مسابقه رسید و فرایند داوری ابتدایی آثار نیز شروع شده است. سپس وارد فاز بررسی نهایی توسط هیئت داوران می‌شویم و قرار بر این است که مراسم اختتامیه و اهدای جوایز به آثار منتخب، در اردیبهشت 1401 هم‌زمان با گرامیداشت هفته فرهنگی اصفهان برگزار شود.»
به روایت ایزدخواستی، این مسابقه، اتفاق نویی محسوب می‌شود و می‌توان تا سال‌ها از نتایج آن در روند توسعه شهری بهره‌مند شد. همچنین کتابی از آثار منتخب با ذکر اسم صاحبان طرح و ایده‌ها منتشر خواهد شد. به برگزیدگان مسابقه، لوح تقدیر و جوایز نقدی (از 3 تا 20 میلیون‌تومان برای نفرات اول تا دهم) اهدا خواهد شد.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان همچنین بیان کرد: «اصفهان گنجینه‌های عظیمی از هنر و فرهنگ دارد که باید در زندگی امروز از آن‌ها استفاده شود. این مسابقه قصد دارد با بازخوانی گنجینه‌های اصفهان، نقوش سنتی موجود در بناهای تاریخی اصفهان را به‌عنوان مرجع و سرچشمه نوآوری‌های هنرمندانه قرار دهد و بر مبنای آنان آثاری کاربردی در طراحی گرافیک محیطی، مبلمان شهری و زیباسازی داشته باشیم. این کار، بر ارتقای کیفیت فرهنگ بصری مردم مؤثر است و عامل انتقال‌دهنده مفاهیم و معانی از جانب خالق اثر به شهروندان در فضای شهری خواهد بود، به تعریف پیوند میان زندگی گذشته و امروز شهر منجر می‌شود و راهکار هوشمندانه‌ای است برای ارتقا ارزش‌های فرهنگی ایران اسلامی.»
محتوای سایت مسابقه در حوزه «گردشگری» چه کارکردی دارد؟
وقتی به سایت «مسابقه ملی نقشی برای شهر» مراجعه می‌کنیم، چند نکته قابل توجه است؛ اول آن که برای هرکدام از بناهای منتخب مسابقه، صفحه‌ای اختصاص داده شده و اطلاعات گردشگرانه موجزی درباره آن ذکر کرده‌اند. مثلا در صفحه «مناره‌های دردشت» آمده: «این مناره‌ها در محله دردشت اصفهان در کنار بازارچه دو منار (بازارچه پامنار) قرار دارد. دو مناره دردشت بر فراز سر در مجلل بلندى به ارتفاع حدود پانزده متر كه از عظمت دیرین آن حكایت می‌کند قرار دارند.
ارتفاع باقى‌مانده دو مناره از سطح پشت‌بام آن بیش از هشت متر نیست. در مجاورت این دو منار مقبره‌اى است مربوط به دوران آل‌مظفر، با گنبد بسیار زیبا و بلند و سنگ قبری عالى دارد و مربوط است به «سلطان بخت آغا» دختر كیخسرو اینجو كه در سال 759 هجری قمری وفات یافته است.» بعد از این توضیحات، مسیر دسترسی به مناره‌ها و یک فایل 15مگابایتی از عکس‌های این بنای ثبت‌شده در فهرست میراث ملی کشور، هم وجود دارد که علاقه‌مندان می‌توانند عکس‌ها را در قالب یک فایل تصویری دریافت کنند.
صفحه اختصاص داده‌شده به «مسجد جامع اصفهان» نیز قابل تأمل است. به انضمام توضیح کوتاهی درباره این بنا (که به مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه اصفهان هم معروف است) و «موزه‌ای از هنر ایرانی و اسلامی» و «میراث جهانی بشر» محسوب می‌شود، پنج فایل تصویری با حدود 60 عکس از قسمت‌های مختلف بنا بدون واترمارک، برای دانلود رایگان قرار داده شده‌اند.
بر این اساس طراحان و ایده‌پردازانی که در مسابقه شرکت نکرده‌اند هم به این محتواهای بصری دسترسی دارند و می‌توانند با دریافت آنان به طراحی آثار خودشان بپردازند. امیدواریم پس از پایان مسابقه، این سایت همچنان در دسترس مخاطبان باشد تا اطلاعات متنی و تصویری دوازده بنای مهم اصفهان که شماری از آن‌ها کمتر هم شناخته‌شده هستند، برای گردشگران و علاقه‌مندان میراث ایران، در دسترس بماند و این کاری است که برای همه بناهای تاریخی ارزشمند اصفهان باید انجام دهیم.
به عبارت دقیق‌تر، اگر می‌خواهیم مردم (شهروندان و گردشگران) با میراث تاریخی اصفهان آشنا شوند، باید اطلاعات مستند و دقیق شامل عکس‌هایی با کیفیت مناسب و سایز اصلی برای دانلود رایگان، منتشر کنیم و امکان دسترسی همگانی دست‌کم به دو زبان فارسی و انگلیسی را مهیا کنیم تا هم «افزایش آگاهی عمومی» اتفاق بیفتد، هم «شوقی برای دیدار» ایجاد شود و «جرقه‌ای برای خلق آثار هنری بر مبنای میراث ملی و جهانی اصفهان» رقم بخورد.
