به گزارش اصفهان زیبا؛ حلقه‌های دود را رها می‌کند در هوا تا به قول خودش غم و غصه‌هایش را برای چنددقیقه‌ای هم که شده به دست باد بدهد و آن‌ها را فراموش کند. دورتادور هم حوالی رودخانه زیر سایه درختی جمع شده‌اند و به‌نوبت قلیان می‌کشند. سنی ندارند؛ نوجوان‌هایی که تازه پشت لبشان سبز شده و از هیچ فرصتی برای کشیدن قلیان یا سیگار یا حتی «گل» نمی‌گذرند.
یکی‌شان که لباس مشکی لش پوشیده و لاغر است، می‌گوید: «خانواده‌هایمان می‌دانند که پاتوقمان اینجاست و دورهم قلیان می‌کشیم. مشکلی هم با این موضوع ندارند؛ هرچند اوایل مقاومت می‌کردند و سعی داشتند به هر روشی که شده از این کار منصرفم کنند.» صدای قل‌قل قلیان شدت می‌گیرد و حلقه‌های دود خیلی زود در هوا محو می‌شوند: «خیلی از همکلاسی‌هایم هم قلیان می‌کشند. بعضی دیگرشان هم سیگار. به‌هرحال قلیان‌کشیدن هم برایمان تفریح است، هم ارزان است و هم در دسترس؛ ضمن اینکه دورهم جمع می‌شویم و بهمان خوش می‌گذرد.»
سن کشیدن قلیان پایین آمده است. اگر تا همین دیروز عرضه قلیان فقط در سفره‌خانه‌ها بود، حالا اما در فضای عمومی نیز به‌آسانی در دسترس است و البته مشتری‌های خودش را هم دارد؛ مشتری‌هایی که بیشترشان دختران و پسران کم‌سن‌وسال است که به بهانه‌های مختلف به استعمال قلیان روی آورده‌اند. کافی است سری به پارک‌ها و حوالی رودخانه بزنید تا با انبوهی از این جمعیت روبه‌رو شوید. آمارها نیز این موضوع را تأیید می‌کنند و حاکی از این هستند که سن مصرف دخانیات و قلیان در کشور به ۱۳ سال رسیده است.
آمارهای سراسر جهان گویای افزایش میزان مصرف قلیان در زنان نسبت به مردان هستند؛ همچنین نتایج تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد مقبولیت اجتماعی قلیان نسبت به سیگار در میان زنان بیشتر است. زنان در مقایسه با مردان نگرش مثبت و وابستگی بیشتری به استعمال قلیان دارند؛ به‌گونه‌ای که مصرف قلیان سرگرمی خانواده‌ها ازجمله زنان بوده؛ این درحالی است که عوارض استعمال قلیان در زنان بیشتر از مردان است. قلیان در میان زنان ایرانی هم محبوبیت خاصی دارد و روزبه‌روز نیز جای بیشتری در میان آن‌ها باز می‌کند. آن‌طور که یافته‌ها نشان می‌دهد، استعمال قلیان در میان زنان ایرانی به میزان دو تا سه‌برابر بیشتر از مصرف قلیان در مقایسه با زنان سایر کشورهاست.
شیوع مصرف قلیان در بین زنان استان هرمزگان 10.3 درصد و ۹ تا ۱۰ برابر استان‌های دیگر بوده و از نظر میزان استعمال قلیان توسط زنان، استان هرمزگان رتبه سوم را در میان استان‌های کشور دارد. قلیان مشتری‌ها و طرفداران پروپا قرص خودش را دارد؛ یکی مثل زهرا که تنها 14 سال دارد و می‌گوید: «به نظر من، قلیان چیز بدی نیست. کنار و همراه خانواده هم می‌توان آن را مصرف کرد. خیلی از همکلاسی‌هایم به‌طور روزانه آن را مصرف می‌کنند؛ اما من هر سه‌چهار روز یک‌بار. ضوابط بهداشتی را هم رعایت می‌کنم و حواسم به همه‌چیز است!»
دودی که هوادار دارد!
قلیان روزبه‌روز هواداران بیشتری پیاده می‌کند؛ ماده‌ای که بارها در رابطه با ضرر و زیان‌های آن از سوی کارشناسان هشدار داده شده است؛ به‌طوری‌که رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی گفته است که یک وعده استفاده از قلیان از استعمال سیگار ضرر بیشتری دارد. ضرر و زیان‌های این ماده اما باعث شده تا به‌تازگی وزارت بهداشت از طرح جدیدی سخن به میان آورد. قصه از این قرار است که وزارت بهداشت برای کاهش مصرف دخانیات در میان جوانان، در یک طرح بالینی و آزمایشی از ترکیب گازهای شیمیایی N۲O و اکسیژن استفاده کرده که به گواه مصرف‌کنندگان باعث احساس سرخوشی و خلسه موقتی می‌شود. آن‌گونه که مسئولان وزارت بهداشت به رسانه‌ها اعلام کرده‌اند، «پاکدم» یا همان «قلیان اکسیژن» ثبت اختراع شده و براساس یک طرح مطالعاتی درحال عرضه است.
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت در گفت‌وگو با تسنیم گفته است که طرح مطالعاتی دستگاه «پاکدم» یا «قلیان اکسیژن» در زمان حاضر به‌صورت آزمایشی، تحت نظارت وزارت بهداشت حدود دو سال است که در ۱۰ استان کشور در حال اجراست. این وسیله ثبت اختراع شده و بعد از اینکه تأییدیه آن از سازمان غذا و دارو گرفته شد، به‌عنوان تجهیزات پزشکی ثبت و در سازمان غذا و دارو استانداردهایی برای آن در نظر گرفته شده است. در این وسیله از ترکیب گازهای اکسیژن و N۲O با رعایت حدود تعیین‌شده در سازمان غذا و دارو برای اطمینان از اینکه ضرری برای سلامتی افراد نداشته باشد، استفاده می‌شود.
او همچنین توضیح داده است: «این طرح در مرحله آزمایشی قرار دارد و بعد از مشخص‌شدن نتایج مطالعه که تحت نظارت دانشگاه‌های علوم پزشکی مرتبط انجام می‌شود، در صورت اثبات اثربخشی و تأثیر آن بر کاهش مصرف قلیان دخانی، به‌صورت سراسری اجرا خواهد شد. وزارت کشور نیز به استان‌های مجری طرح، این موضوع را ابلاغ کرده و نمونه‌برداری‌ها از استان‌های تحت پوشش این طرح در حال انجام است. در مرحله اولیه مطالعه، شاخص‌های سلامتی هنگام استفاده از این دستگاه موردبررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد براساس شاخص‌های مدنظر، استفاده از دستگاه پاکدم یا قلیان اکسیژن ضرری برای سلامتی افراد ندارد.»
بهزاد ولی‌زاده درباره ترکیب موجود در این قلیان گفته است: «در این دستگاه گاز N۲O به‌عنوان گاز خنده و شادی‌آور در ترکیب با اکسیژن مورداستفاده قرار گرفته و احتمال می‌رود که این ترکیب بتواند جایگزین اعتیاد به نیکوتین و تنباکو باشد. شواهد تاکنون نشان داده افرادی که این وسیله را مصرف کرده‌اند پس از مصرف قلیان اکسیژن تمایل چندانی به مصرف مواد دخانی ندارند.»
تهدیدهای قلیان اکسیژن
مصرف قلیان اکسیژن و عرضه آن البته مخالفانی هم دارد؛ مخالفانی که شاید ناموفق‌بودن استفاده از «پاد» به‌منظور ترک سیگار برای نوجوانان و جوانان را به‌خوبی قبول دارند. آذری‌پور، عضو کمیته کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت، یکی از همین افراد است که درباره خطرات قلیان اکسیژن گفته: «با توجه به اینکه اکسیژن خالص در حد مشخصی به‌لحاظ پزشکی عوارضی را برای فرد به‌همراه دارد، باید مصرف آن تحت‌نظر کارشناسان و مقدار اکسیژن آن مشخص باشد؛ چون به‌هرحال اکسیژن خالص منجر به مسمومیت می‌شود و در فرد استعمال‌کننده سردرد ایجاد می‌کند؛ همچنین منجر به اتساع عروق مغزی می‌شود و برای فرد مشکلات چشمی به‌همراه می‌آورد.»
حمید سهراب‌پور، فوق‌تخصص ریه و استاد بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با تسنیم با بیان اینکه گاز N2O یا همان گاز خنده‌آور در صنایع داروسازی کاربرد دارد، گفته است که موارد استفاده از این گاز بسیار محدود است و در بیهوشی‌های سطحی در زمان قدیم استفاده می‌شد و آنچه به‌عنوان قلیان‌های اکسیژن مطرح شده است، بیشتر بُعد تجاری و تبلیغاتی دارد و جنبه علمی ندارد؛ همچنین اینکه عنوان شده استفاده از این قلیان جنبه اکسیژن‌درمانی دارد درست نیست؛ زیرا اکسیژن‌درمانی به این معناست که فرد با استفاده از کپسول، اکسیژن را استنشاق کند، درحالی‌که این قلیان صرفا شامل اکسیژن نیست.»
با وجوداین باید دید آیا وزارت بهداشت همچنان طرح خود را توسعه خواهد داد؟ یا قلیان اکسیژن می‌تواند جایگزین مناسبی برای قلیان باشد یا این طرح نیز مثل خیلی از طرح‌های دیگر با سرانجام خوبی همراه نخواهد بود!
