میان صحبت با بچه‌ها زیاد شنیده بودم که می‌گفـتند در برنامه‌های مقر شرکت می‌کنیم. می‌گفتند مثلا اردوهایش این‌طور است و کتاب‌هایش آن‌طور. با این توضیحات نصفه‌نیمه‌ای که شنیده بودم، گمان می‌کردم که احتمالا باید ماهیتی همچون سایر کانون‌های فرهنگی داشته باشد؛ با این تفاوت که شاید کتابی هم ردوبدل می‌شود.
راهی جشن دخترانه مقر کتاب می‌شوم. در بدو ورود با پفک‌هایی قهوه‌ای‌رنگ پذیرایی می‌شوم که این می‌شود اولین علامت تعجب! مورد بعدی به نحوه حجاب دختران برمی‌گردد. همیشه معتقد بودم که نباید دختران در مکان‌های دخترانه ملزم به رعایت حجاب باشند و این مسئله به نحوه تفکر مسئولان جلسه برمی‌گردد؛ نحوه پوشش دختران و مسئولان جشن، تا حدود معینی متناسب با فضای جلسـه انتخاب‌شـده بود. این دومین علامت تعجب!
گفت‌و‌گوی من با فرحناز ربیعی شروع می‌شود. او دبیری فرهنگی و فعالی اجتماعی است که حالا چندسالی می‌شود مسئولیت شعبه استان اصفهان نیز به فعالیت‌های او افزوده شده است.
از او می‌خواهم تا قصه ابتدایی مقر را بگوید و او از نرجس شکوریان‌فرد می‌گوید؛ از دختری که زمانی پدرش تاجری سرمایه‌دار در کویت بوده؛ اما با شروع جنگ هشت‌ساله، به ایران بازمی‌گردد و قریب به تمام ثروتش را برای جنگ صرف می‌کند.
پدر و مادری که یکی از پسرهایشان را نیز در این راه هدیه می‌کنند و دیگری هم جانباز می‌شود. نرجس شکوریان‌فرد که رشدیافته در چنین خانواده‌ای است، با وجود كسب رتبه‌ای خوب در آزمون كنكور، تحصیل در حوزه علمیه را ترجیح می‌دهد و به مطالعه جدی آثار معرفتی روی می‌آورد.
پس‌از این رشد فردی است كه با توجه به سخنان رهبری مبنی بر توجه به حوزه کتاب‌خوانی، فعالیـت‌هـای خـود را معطوف بـه حوزه كتاب و كتاب‌خوانی می‌کند. او در ابتدا در سطحی محدود شروع به امانت كتاب‌های شخصی‌اش می‌کند و پس از استقبال از این حركت فرهنگی، در جشن میلاد امام زمان، با همت‌گرفتن از ایشان «مقر كتاب» را در قم تأسیس می‌کند.
پاتوق كتاب‌خون‌ها، حالا همه‌جا
پس از تأسیس مقر كتاب در قم، این فعالیت خودجوش فرهنگی در سطح كشور گسترش‌یافته و در حال حاضر بیش از 100 شعبه در سراسر كشور میان شهروندان كتاب توزیع می‌کنند؛ استان‌هایی همچون خراسان رضوی، تهران، اصفهان، كرمان و یزد كه هر استان شهرها و روستاهای خود را نیز تحت پوشش قرار می‌دهد.
ربیعی در خصوص نحوه تأمین كتاب برای مراكز استان‌ها بیان می‌کند: با توجه به اینكه مخاطبان مجموعه عموما نوجوانان و جوانان هستند، برای ما مهم است كه كتاب‌های معرفی‌شده استاندارد‌های لازم را دارا باشد؛ به همین دلیل تمامی كتاب‌هایی را که در سراسر كشور توزیع می‌شود، شخص خــانم شكوریان‌فرد تأیید می‌کند و سپس به شعبه‌های مقر ارسال می‌شود.
او در خصوص نحوه گزینش كتاب‌ها نیز می‌افزاید: برای تهیه كتاب‌ها دوشرط مهم را مدنظر قرار می‌دهیم؛ محتوای مناسب و جذابیت لازم. این مهم است كه كتاب‌های تهیه‌شده بتواند مخاطبان را به خود جذب بكند و مانع از مطالعه نوجوان نشود. در سوی دیگر محتوای كتاب‌ها نیز باید مبتنی بر اصولی معرفتی و ارزشی باشد. با توجه به این شروط، برخی از كتاب‌های مقر توسط شخص خانم شكوریان نوشته می‌شود كه اتفاقا از پرفروش‌ترین كتاب‌های مركز است؛ چراكه ایشان دستاوردهای تجربی مشاوره‌های خود را در قالب رمان عرضه می‌کنند و درواقع نوجوانان با مطالعه آن‌ها می‌توانند پاسخ سؤالات خود را پیدا كنند. بخش دیگر كتاب‌های مقر نیز با درنظرگرفتن شروط گفته‌شده، از سایر نویسندگان تهیه می‌شود و در اختیار نوجوانان قرار می‌گیرد.
مقرما؛ اصفهان
داستان رسیدن ردپای مقر کتاب به اصفهان از زیارت امام‌رضا(ع) آغاز می‌شود. خانم ربیعی می‌گوید سال 1395 بود که برای زیارت امام رضا(ع) به مشهد رفته بودم. یک روز هنگامی‌که در حرم مشغول مطالعه بودم، فردی مرا با مقر کتاب آشنا کرد. از آنجا بود که پس از شناخت کامل فعالیت‌های مقر و ملاقات با خانم شکوریان‌فرد، شعبه استان اصفهان را نیز پایه‌گذاری کردیم. درحال حاضر بیش از 20 شهرستان و روستا را تحت پوشش داریم که طرح‌های مختلف به همراه امانت و فروش کتاب‌ها به‌طور مشترک اجرا می‌شود.
محبوبه وکیلی نیز که روزگاری در آموزش‌وپرورش مشغول به فعالیت بوده است، پس از آغاز به کار شعبه اصفهان، مسئولیت اردوهای دانش‌آموزی را عهده‌دار می‌شود. او در خصوص فعالیت‌های مقر در طول این هفت سال بیان می‌کند: پس از جلساتی که سالانه با حضور مسئولان هر استان در سطح کشوری برگزار می‌شود، طرح‌های آتی مقر کتاب در طول سال تصویب و سپس به‌صورت مشترک در سراسر کشور اجرا می‌شود.
در این سال‌ها نزدیک به 30 طرح خرد و کلان اجرا شده است که از مهم‌ترین آن‌ها برگزاری اردوهای متناوب درون‌کشوری، حضور در مدارس برای آشنایی دانش‌آموزان با کتاب و فرهنگ مطالعه و درآمدزایی برای نوجوان بر اساس مهارت‌های هنری‌شان است.
با کرونا همراه شدیم
این فعال فرهنگی در خصوص فعالیت‌های مرکز در دوران شیوع ویروس کرونا نیزمی افزاید: با وجود شرایط سختی که در آن دوران بر جامعه حاکم بود، همان‌طور که پزشکان سلامت جسم بیماران را رها نکردند، ما نیز در جهت احیای سلامت روان مخاطبانمان دست از فعالیت‌هایمان نکشیدیم و طرح بچـه‌های خاص را آغـاز کردیم.
در طول این دوسال چهارهزار دانش‌آموز را شناسایی کردیم و در 15 مرحله، بسته‌های کتاب را میان آن‌ها توزیع کردیم. در ابتدا عموما از کتاب‌هایی با سطح متوسط شروع کردیم که میان بچه‌ها پخش می‌شد و پس‌ازآن به‌مرور با محتوایی پربارتر همراه با صوت‌هایی معرفتی همراه شد.وکیلی تصریح می‌کند: به لطف خداوند دانش‌آموزانی که در طول این دو سال همراه با این طرح حرکت کردند، علاوه بر بازدهی مفیدی که برای خودشان داشته است، در حال حاضر از بازوهای مهم مقر به شمار می‌روند.
او سپس از روزهایی می‌گوید که با کاهش نسبی کرونا و آغاز فعالیت مدارس، طرح‌های کتاب‌خوانی مقر نیز متناسب با شرایط جدید، با محیط فیزیکی مدرسه همراه می‌شود؛ روزهایی که اعضای این محفل فرهنگی در کلاس‌های درس حاضر می‌شدند و به طرح مسئله برای دانش‌آموزان می‌پرداختند. این طرح تاکنون در سطح شهر اصفهان میان 50 مدرسه اجرا شده و گاهی برای اجرای سایر طرح‌های مقر کتاب نیز زمینه‌ساز شده است. یکی دیگر از طرح‌های اجراشده در سطح استان به پرورش مهارت‌های ارتباطی و معرفتی دبیران پرورشی و معلمان علاقه‌مند در حوزه ارتباط با نوجوان پرداخته است.
طرح امین به‌صورت کارگاه‌های متناوب در طول چهار دوره تاکنون برگزار شده که ازجمله سرفصل‌های آموزشی آن مبحث مدیریت زمان، لذت خوشبختی و انگیزه‌سازی برای دانش‌آموزان است.
ساختمانی فرهنگی‌اقتصادی
مجموعه فرهنگی تربیتی مقر کتاب علاوه بر اینکه کتابخانه‌ای است با کتاب‌هایی خاص و گزینش‌شده مخصوص نوجوان، به فروش کتاب‌ها و محصـولات ایرانی نیز می‌پردازد.
محبوبه وکیلی در این رابطه بیان می‌کند: کتاب‌هایی که برای فروش عرضه می‌شود، همیشــه دارای تخفیف‌های 20درصد است و گاهی بر اساس مناسبت‌های خاص با همراهی خیران، کتاب‌ها با تخفیف‌های بیشتری هم به فروش می‌رسد. مورد دیگر نیز طرح‌هایی است که برای فروش کتاب‌ها اجرا می‌شود؛ مثلا ما یک زمانی طرح 7+1 را اجرا کردیم. به این صورت که هر شخصی می‌تـوانـست کتاب را با 50درصـد تخفیف تهیه بکند و در عوض باید آن کتاب را به هفت شخص دیگر نیز امانت بدهد و به این ترتیب زنجیره کتاب‌خوانی افزایش پیدا می‌کرد.
این فعال حوزه نوجوان در ارتباط با فروش محصولات ایرانی می‌افزاید: در طول این سال‌ها فعالیت خانم شکوریان‌فرد بر محور سخنان رهبری بوده است و با توجه به حساسیت ایشان نسبت به خودکفایی و حمایت از محصولات ایرانی، تهیه و فروش اجناس و کالاهای ایرانی در دستور کار مقر قرار گرفت. ازجمله این محصولات، کیف‌های دست‌دوزی است که از معلولان استان‌های هم‌جوار تهیه می‌شود؛ محصولات خوراکی سالم و طبیعی همچون چای میوه و پفک‌های سویق که با موادی مغذی تهیه می‌شود؛ همچنین با توجه به نیاز مخاطبان، لوازم‌التحریرهای ایرانی نیز به فروش می‌رسد که برخی لوازم‌التحریرهای عرضه‌شده براساس تولید خانم شکوریان‌فرد و با محتوای کتاب‌های پرمخاطب ایشان بوده است.
ریحانه‌ها- یارمانا- پروانه‌ها
فرحناز ربیعی، مسئول کل مقر کتاب استان اصفهان، در رابطه با چگونگی اجرای فعالیت‌های مجموعه بیان می‌کند: از آنجایی‌که مخاطبان مجموعه در ابتدا از جهات مختلفی با یکدیگر تفاوت دارند، گروه‌بندی‌‌هایی صورت گرفته است تا متناسب با ویژگی‌های هرگروه، برنامه‌های متفاوتی اجرا بشود.
او می‌گوید: اولین گروه‌بندی ما با نام ریحانه‌ها نام‌گذاری شده است که شامل نوجوانان و جوانانی می‌شود که ازنظر سطح مطالعاتی، نسبت به سایرین مطالعه کمتری داشته‌اند و همین‌طور در خصوص مباحث اعتقادی، فلسفی و سیاسی با پرسش‌های بنیادین مواجه هستند. این دسته از مخاطبان مقر، پس از گذراندن یک سیر مطالعاتی متشکل از مطالعه کتاب و پادکست به گروه دوم، یعنی یارمانا می‌پیوندند.
یاران‌های ما، یارانی ماندگار برای امام زمان(عج) هستند که این دسته از نوجوانان نیز، مجددا بعد از طی‌کردن مباحث معین‌شده، به گروه پروانه‌ها پیوند می‌خوردند؛ نوجوانانی که همچون پروانه به دور امام خود می‌چرخند و با معارف و اصولی که در طول زمان فراگرفته‌اند به چنان شناخت و مهارتی درخصوص مباحث معرفتی، سیاسی و اعتقادی دست‌یافته‌اند که می‌توانند به‌عنوان مبلغان مجموعه نقش‌آفرینی بکنند.
او همچنین در خصوص نحوه انتقال محتوا گفت: سعی ما بر این است که بخش عمده‌ای از محتوای خود را به‌طور غیرمستقیم و با مطالعه رمان‌های معلوم شده به نوجوانان منتقل بکنیم؛ البته در کنار این مطالعات، دورهمی‌های ماهانه و هفتگی، جلسات اکران و نقد فیلم، پادکست سخنرانی اساتید و اردوهای تربیتی در نقاط مختلف کشور نیز نقش مهمی در ارائه مطالب دارد.
این بانوی فرهنگی کشور همچنین درخصوص تعداد افراد حاضر در مقر کتاب می‌افزاید: اگر به‌طورکلی بخواهیم آماری را بیان کنیم، بر اساس طرح‌هایی که تاکنون تنها در سطح شهر اصفهان اجراشده است بیش از ده‌هزار نفر از کتاب‌های مقر استفاده کرده‌اند که بیشترین جمعیت به گروه یارمانا برمی‌گردد.
چند کلمه حرف دلی
جشن مقر به پایان رسیده است؛ وسایل را جمع کرده‌اند و آرام‌آرام برخی از چراغ‌ها هم خاموش می‌شود. برای آخرین جملات می‌خواهم تا خودشان حرف بزنند؛ از هر چیزی که هنوز گفته نشده و آن‌ها از خلوصی می‌گویند که بنیان‌ساز بوده است؛ خلوص مؤسس مجموعه فرهنگی مقر کتاب و همچنین سایر عواملی که در زیر این پرچم، گوشه‌ای از کار را به دست گرفته‌اند.
خانم ربیعی می‌گوید: ازآنجایی‌که عمده طرح‌های ما همراه با امانت کتاب است، به طبع به بودجه‌های سنگینی هم نیاز دارد؛ اما جالب اینجاست که با تمام مشکلاتی که داشته‌ایم، تابه‌حال حتی یک‌چک هم برگشت نخورده است.
او می‌افزاید: قطعا می‌توانید تصور کنید که چقدر مدیریت و برنامه‌ریزی برای چنین تشکیلات عظیمی مشکل است؛ اما به لطف امام زمان(عج) تاکنون هر مسئله‌ای که بوده، به نحوی معجزه‌آسا حل شده است. او بیان می‌کند: در تمام این سال‌ها هدف ما چیزی جز گام‌برداشتن برای ظهور امام زمان(عج) نبوده است و بی‌شک با آگاهی‌بخشی به نوجوان به بخشی از آن دست پیدا کرده‌ایم؛ هدفی که در ذیل آن امیدواری بچه‌ها به قدرت ایران نیز نهفته است.
این فعال فرهنگی تصریح می‌کند: متأسفـانـه در این سال‌هـای اخیر برخی از توانایی و اقتدار کشورمان در حاشیه قرار گرفته است و همین باعث شده تا جوانان ما آرزوی زندگی در کشورهای دیگر را داشته باشند؛ به همین جهت تلاش کرده‌ایم تا در خلال سایر مباحث، آشنایی با تاریخ کشور و دستاوردهای آن را قرار بدهیم تا در این زمینه نیز نوجوانان به آگاهی کافی دست پیدا بکنند.
