درد روزنامه‌های اصفهانی

به گزارش اصفهان زیبا؛ میانه دهه هفتاد، اوج فعالیت‌های مطبوعاتی در اصفهان است؛ زمانی که تعداد روزنامه‌های استان رو به گسترش است، تیراژها از هم سبقت می‌گیرند و محتوای شماره‌های انتشاریافته، به مسائل جاری استان می‌پردازد؛ رشد و گسترشی که باعث می‌شود نیاز به چاپخانه در اصفهان و خصوصا چاپخانه چاپ«روتاتیو رول» احساس شود.

بر اساس همین نیاز، پیشنهاد تأسیس چاپخانه چاپ رول مطرح می‌شود، مورد استقبال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قرار می‌گیرد و فرایند کارآغاز می‌شود؛ با این‌ حال برخی مشکلات نه‌چندان جدی تا حدودی باعث وقفه در تأسیس شده و همین فرصتی می‌شود تا پای برخی چاپخانه‌های خصوصی و وابسته به نهادهای دولتی به اصفهان باز شود؛ حضوری که نیازهای جاری روزنامه‌ها را حل می‌کند و به‌تبع، فکر تأسیس چاپخانه در اصفهان هم به فراموشی سپرده می‌شود. اما حالا چندسالی است که دیگر خبری از چاپخانه‌های پیشین نیست. هریک به دلیلی کار را تعطیل کرده‌اند و روزنامه‌های اصفهانی مانده‌اند و مشکلاتی که نبود چاپخانه برایشان ایجاد کرده است.

وجود چاپخانه، جزئی از مکانیسم نشر است

امیر اکبری، مدیرمسئول روزنامه «اصفهان امروز» در گفت‌وگو با روزنامه «اصفهان‌زیبا» از مشکلات نبود چاپخانه چاپ رول می‌گوید: «حوزه نشر مکتوب و روزنامه مثل هر حوزه دیگری در کسب‌وکار یک اکوسیستم دارد. اگر اجزای این اکوسیستم به‌خوبی در کنار هم قرار گیرد، در آن صورت است که شاهد رشد خواهیم بود. درخصوص روزنامه‌ها هم همان‌طور که نیروی انسانی بسیار مهم است، بخش زیربنایی کار همچون چاپ، لیتوگرافی، تأمین مواد اولیه و توزیع هم مهم است. با این حساب وجود چاپخانه موردنیاز قطعا ضروری است و دست ‌کم بخشی از مشکلات را حل می‌کند.»

او با اشاره به برخی از مشکلات روزنامه‌شان به دلیل فقدان چاپخانه چاپ رول در اصفهان تصریح می‌کند: «در حال حاضر روزنامه اصفهان امروز با یکی از چاپخانه‌های استان قم فعالیت می‌کند و ازاین‌جهت مشکلی برای چاپ ندارد؛ اما مسئله این است که مسافت اصفهان تا چاپخانه باعث می‌شود ما نیاز دپوی بیشتری برای مواد اولیه داشته باشیم. درواقع این موضوع، نقدینگی بیشتری را از روزنامه طلب می‌کند و موجب چالش‌های اقتصادی بیشتری می‌شود. موضوع دیگر چالش‌هایی است که در رفت‌وآمدها میان دو شهر ایجاد می‌شود. از یک سو هزینه ارسال روزنامه است و خطرات جانی که برای حمل‌کنندگان به وجود می‌آید و از سوی دیگر محدودیت در ساعت ارسال فایل روزنامه؛ همچنین در شرایطی که محدودیت‌های تردد در کشور ایجاد می‌شود، مثل چندسال گذشته که با شیوع ویروس کرونا درگیر بودیم، اگرچه محتوای روزنامه تولید می‌شود؛ ولی امکان چاپ و انتشار به‌صورت مکتوب نیست.» مدیرمسئول روزنامه «اصفهان امروز» معتقد است که چنین هزینه‌های ملموس و غیرملموسی دامن‌گیر همه روزنامه‌های استانی اصفهان است و مشکلی است همگانی که راه‌حلی جمعی می‌طلبد. او می‌گوید: «در حال حاضر شرایط اقتصادی و صرفه تأسیس چاپخانه به‌گونه‌ای نیست که از یک روزنامه مستقل انتظار تأسیس یک چاپخانه داشته باشیم؛ اما درصورتی‌که شکلی از تعاونی یا شرکت‌های سهامی با مدیریت روزنامه‌های استان شکل بگیرد، می‌توان امیدوار بود که برخی از دغدغه‌های روزنامه‌ها برطرف شود یا راه‌حل دیگر این است که با همکاری نهادهای دولتی که امکانات بیشتری دارند، فضای ابتدایی کار فراهم شده و در ادامه با همکاری روزنامه‌ها و نشریات، چاپخانه تأسیس و دغدغه انتشار در اصفهان حل شود.»

چاپ رول به‌صرفه‌تر از چاپ شیت

چاپ«روتاتیو رول» که در چند سال گذشته در چاپخانه‌ها رواج یافته، روشی است که برای تولید محصولات چاپی به‌صورت انبوه استفاده می‌شود. این روش به دلیل سرعت بالا، امکان چاپ هم‌زمان روی دو طرف کاغذ، کیفیت قابل‌قبول و هزینه‌های به‌صرفه‌تر نسبت به چاپ «شیت» اولویت روزنامه‌ها قرار گرفته؛ به همین دلیل است که با وجود چاپخانه چاپ شیت در اصفهان، تمایل روزنامه‌ها به استفاده از چاپ رول است.

علیرضا مظاهری، مدیرگروه صفحه‌آرایی روزنامه «اصفهان زیبا» است و سال‌هاست که به دلیل اشتغال در این حرفه، از نزدیک با چالش‌ها و مشکلات فقدان چاپخانه چاپ رول در اصفهان مواجه بوده است. او می‌گوید، در چند سال گذشته اصفهان‌زیبا برای چاپ روزنامه خود با چاپخانه‌های مختلفی کارکرده و اکنون کار را به چاپخانه‌ای در تهران سپرده است. مظاهری معتقد است همین که چاپخانه در شهر دیگری باشد، ریشه تمام مشکلات است: «اولین مسئله‌ای که پیش می‌آید، این است که امکان خرید مواد اولیه به‌صورت خرد فراهم نیست و اگر هم به‌صورت عمده خرید کنیم، هزینه انبار را باید به چاپخانه بپردازیم. مسئله بعدی این است که تنها راه ارتباطی روزنامه با چاپخانه، ناظری است که در چاپخانه حضور دارد و همین باعث می‌شود گاهی کیفیت کار آن‌طور که ما انتظار داریم، نباشد. درواقع وابستگی روزنامه به چاپخانه امکان کنترل کامل شرایط را از ما می‌گیرد و گاهی اگرچه مواد اولیه مرغوبی تهیه می‌کنیم و هزینه بیشتری می‌پردازیم؛ اما خروجی کار موردتأییدمان نیست. یا از طرفی بسته به ویژگی‌های چاپخانه، امکان تغییر در قطع روزنامه برای ما وجود ندارد؛ چراکه اینجا چاپخانه است که شرایط را تعیین می‌کند.»

او مسافت زمانی میان دو شهر را عاملی می‌داند که نه‌تنها باعث اضطراب اعضای تحریریه، ویراستاری و صفحه‌آرایی روزنامه شده؛ بلکه گاهی به کیفیت محتوا هم آسیب می‌رساند: «زمانی که چاپخانه در شهر دیگری است، روزنامه ناچار می‌شود که مطابق با زمان‌بندی آن‌ها عمل کند. همین باعث می‌شود شما از یک ساعت مشخصی به‌بعد امکان تغییر در اخبار و یا پوشش اخبار لحظه آخری را نداشته باشید. البته حتی اگر این محدودیت‌های زمانی را چاپخانه هم اعمال نکند، زمانی را که روزنامه نیاز دارد تا از شهر محل چاپ به شهر محل توزیع برسد باید جزو زمان‌های مرده و تلف شده فرض کرد و این مسئله ما را مجبور می‌کند رأس ساعت مشخصی به جمع‌بندی کار برسیم تا فرصت برای چاپ روزنامه و رسیدن به اصفهان وجود داشته باشد.»

مدیرگروه صفحه‌آرایی روزنامه «اصفهان‌زیبا» می‌گوید، روزنامه اصفهان‌زیبا روزانه به خاطر هزینه‌های حمل‌ونقل باید 10درصد هزینه بیشتری متحمل شود؛ علاوه بر هزینه‌های دیگری که اگرچه برای هر چاپی باید پرداخته شود که درصورت وجود چاپخانه در اصفهان، باعث اشتغال‌زایی شهروندان اصفهانی می‌شود.او در خصوص راه‌حل این مشکل تصریح می‌کند: «مرحله اول این است که ببینیم آیا سایر روزنامه‌های استان هم تمایلی برای تغییر شرایط دارند یا نه؟ اگر این نیاز برای سایر مطبوعات اصفهان و استان هم پررنگ باشد، در آن صورت می‌توانیم به راه‌حل برسیم؛ برای مثال می‌توان به اتحادیه‌هایی اشاره کرد که متشکل از روزنامه‌های شهر و استان باشد و همگی در تأسیس یک چاپخانه استانی سهیم باشند. در آن صورت توافق برای کم و کیف کار برای همگان بسیار راحت‌تر می‌شود. از طرفی می‌توان به ظرفیت‌های شهرداری، وزارت ارشاد و سایر نهادهای دولتی هم اشاره کرد. به‌هرحال در شرایط فعلی تأمین هزینه‌های اقتصادی تأسیس چاپخانه به تنهایی از عهده روزنامه‌ها برنمی‌آید.از سوی دیگر، می‌توان طرح‌های اقتصادی را که سایر روزنامه‌ها اجرا کرده‌اند الگو قرارداد؛ به‌طور مثال برخی روزنامه‌ها جدای از فعالیت مطبوعاتی‌شان خدمات گسترده چاپی را در قالب یک شرکت ارائه می‌کنند و از این طریق درآمدزایی جداگانه‌ای هم ازآن‌جهت به دست می‌آورند؛ فعالیتی که انتشار روزنامه بخشی از آن است.»

کار نشدنی با حضور نهادهای دولتی، شدنی است

اصفهان به‌عنوان استانی مرکزی در کشور و سومین شهر پرجمعیت، چندسالی است که برای انتشار روزنامه‌های خود با مشکل مواجه شده است. چاپخانه‌های پیشین از شهر رفته‌اند و باوجود پیشنهاد‌هایی که برای تأسیس روزنامه در اصفهان مطرح شده، همچنان این پرونده باز مانده است. از یک سو هزینه‌های احداث خارج از توان روزنامه‌هاست و از سوی دیگر، کمبود صرفه اقتصادی چاپخانه مسئله‌ای است که باعث شده برخی روزنامه‌ها به ‌صرف هزینه بیشتر و چاپ در شهرهای دیگر راغب باشند.

منصور گلناری، رئیس سابق خانه مطبوعات اصفهان، هم با اشاره به چالش‌هایی که در این راستا برای مطبوعات استان ایجاد شده، در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» می‌گوید: «در حال حاضر هزینه تأسیس چاپخانه رقم بالایی را می‌طلبد؛ ولی از طرفی می‌توان به همکاری نهادهایی مثل استانداری، شهرداری و یا مجموعه‌هایی همچون فولاد مبارکه اصفهان و ذوب‌آهن اصفهان امیدوار بود؛ چراکه از یک‌سو رسانه‌هایی در اختیارشان است و از سوی دیگر توان و شرایط مالی خوبی دارند.»

او معتقد است، چنین مجموعه‌هایی به‌راحتی می‌توانند نیازهای اولیه همچون زمین و دستگاه را تأمین کنند؛ در کنار اینکه صاحبان مطبوعات محلی هم شریک باشند و بار کار تقسیم شود. گلناری با اشاره به بازدهی اقتصادی چاپخانه در شرایط فعلی می‌گوید: «روشن است که از یک چاپخانه در شرایط فعلی نمی‌توان انتظار سودآوری داشت؛ خصوصا در مدت‌زمان کوتاه؛ اما اگر همین نهادها به میدان بیایند و بخشی از حمایتشان از مطبوعات را به این صورت نشان دهند، در بلندمدت می‌توان به‌صرفه اقتصادی چاپخانه در اصفهان هم فکر کرد؛ یعنی از یک‌سو نیاز اصفهان برطرف می‌شود و از سویی دیگر می‌توان پاسخگوی استان‌های هم‌جوار هم باشیم.»

آنچه بیان شد، گوشه‌ای از دغدغه فعالان مطبوعات اصفهانی بود که چندسالی است با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بی‌شک درصورتی‌که چنین مشکلاتی برطرف شود، بخشی از هزینه‌های انتشار روزنامه‌ها هم کاهش پیدا می‌کند و می‌توان به تیراژ بیشتری دست پیدا کرد. همچنین محتوای انتشاریافته در روزنامه‌ها نیز با دقت و توجه بیشتری تنظیم می‌شود و بخشی از این هزینه‌های مازاد هم می‌تواند صرف رفاه اعضای روزنامه شود.