به گزارش اصفهان زیبا؛ بعثت مانند تمام امور اجتماعی، وجوه مختلفی داشته و اهداف آن متعدد است. اما هدفی که تمام ابعاد بعثت را در برگیرد، مبحث توحید بوده و آیات الهی بیش از هر چیز بر توحید تأکید کرده است. دعوت پیامبر اکرم (ص) نیز با عبارت «لا اله الا الله» آغاز شد. این پیام، نمایانگر اندیشه اصلی پیامبر (ص) و هدف بعثت است.
لازم به ذکر است که توحید تنها یک بحث کلامی و فلسفی نیست، بلکه یک امر اجتماعی است که با تمام ابعاد زندگی اجتماعی و فردی انسان در ارتباط است. وقتی خدا و پیامبر(ص) از توحید سخن میگویند، همه مخاطبان خود را مورد خطاب قرار میدهند. بدینصورت که حتی مسلمانان و دینداران به تجدید ایمان و توحید فراخوانده میشوند. قرآن خطاب به اهل کتاب در آیه ۶۴ سوره آلعمران میفرماید: «بیایید بهسوی سخنی که مشترک بین ما و شماست، بازگردیم.» این سخن مشترک، همان توحید است. چراکه توحید در اندیشه سایر انبیا نیز وجود داشته است، اما امروزه به آن توجه کافی نمیشود.
خداوند در ادامه آیه تأکید میکند که نباید برخی از ما، برخی دیگر را بهجای خداوند بهعنوان ارباب انتخاب کنیم. این آیه بیانگر آن است که هیچ انسانی نمیتواند جای خداوند را بگیرد. قرآن هرکسی را که یا خود را در چنین جایگاهی تصور کند یا کسان دیگر او را در این جایگاه ببینند، «طاغوت» میخواند.
در مقابل، تنها حقیقتی که شایسته عبادت است، خداوند است. خداوندی که خود عقل انسان را تکریم کرده و در روایات از آن بهعنوان رسول باطنی یاد کردهاست. در قرآن نیز بارها بر حجیت و احترام به عقل تأکید شده و در مقابل تعطیل کردن تعقل، بستن راه تحلیل و گوش فراندادن به صداهایی دیگر، مقدمه حرکت انسان به سمت پذیرش بیچونوچرای افکار دیگران دانسته شده است. رفتاری که مصداقی از حرکتهای ضد توحید و مصداق اتم شرک است.
قرآن انتقادی در این خصوص به اهل کتاب داشته و بیان میکند: «آنها علمای یهود و مسیحی را به جای خداوند، بهعنوان ارباب خود انتخاب کردند.» امام صادق (ع) در تفسیر این آیه میفرمایند که مفهوم «اتخاذ ارباب» و «رب گرفتن»، اطاعت بیچونوچرا و بدون دلیل است. این نوع اطاعت بسیار خطرناک است و در طول تاریخ، باعث بروز نابرابریها و ظلمهای فراوانی در جامعه شده است.
از سویی دیگر در قرآن کریم، بهویژه در سورههای مکی، نسبت به وقوع ظلمهای اجتماعی، مانند پایمال شدن حقوق یتیمان، بردگان، زنان و دیگر اقشار ضعیف هشدار بسیار داده شده است. این در حالی است که ریشه تمام این ظلمها، به اعتقاد برخی انسانها که خود را خدای زمین دانسته و دیگران باید از آنها اطاعت کنند، برمیگردد. قرآن این افراد را «ٱتَّخَذَ إِلهَهُ،هَویٰهُ» میخواند، یعنی کسانی که هوای نفس خود را بهعنوان معبود انتخاب کرده و دیگران را به پیروی از آن دعوت میکنند. قطعا این رفتار، جامعه را بهسوی تباهی سوق میدهد.
بنابراین عبارت مقدس «لاالهالاالله» مهمترین رکن قرآن است. این مفهوم، کلیدی است که همه مشکلات فردی و اجتماعی با آن حل میشود. حتی در بعد فردی نیز هنگامیکه انسان دچار اضطراب شده یا در موقعیتهای تصمیمساز قرار میگیرد، توحید میتواند راهگشا باشد. انسان موحد در شرایط مذکور دچار اضطراب نمیشود؛ نسبت به مطاعی طمع نمیکند و در آرزوی دستیابی چیزی، کرامت و آزادی خود را از دست نمیدهد. توحید در امید و قدرت معنا مییابد. موحد تنها از خداوند میخواهد و تنها از او میترسد.
افزون بر این، دیگر گزارهها و فروعات قرآنی نظیر «اللهاکبر»، «سبحانالله»، «الحمدلله»، همه بر توحید تأکید دارند؛ همه خوبیها از جانب خداست و همه بدیها از جانب غیر خدا؛ خداوند از همهچیز برتر و بالاتر است.
این مفاهیم اهمیت فراوانی دارد و میتواند سازندگی اجتماعی ایجاد کند. در جامعهای که جریان توحیدی در تمام ارکانش جاری باشد، تعاملات اجتماعی اقشار مختلف، جذابترین بخش زندگی میشود. بهعنوانمثال، تعاملات مسلمانان با یکدیگر، مسلمانان با غیرمسلمانان و حاکم با مردم ازایندست است. حاکم در حکومت اسلامی با مردم عادی هیچ تفاوتی نداشت و هیچ نوع برتریجویی نمیکرد؛ پیامبر بهعنوان حاکم اسلامی در بحرانیترین لحظات به دستور قرآن با مردم مشورت میکرد. او که بهترین تجسم توحید بود، متواضعترین رفتارها را با مردم داشت. توحید بود که به ایشان تواضع، فداکاری و ایثار را بخشیده بود.
بنابراین، وقتی حضرت محمد (ع) به قوم خود سفارش میکند که «بگویید لا اله الا الله تا رستگار شوید» معنای آن این است که اگر میخواهید اقتصاد جامعه اصلاح شود باید اندیشه توحیدی را گسترش دهید. این تفکر در اقتصاد راهگشاست و فسادها را کنترل میکند؛ اگر میخواهید تربیت فرزندانتان بهدرستی انجام شود، تربیت آنها باید بر پایه توحید باشد. یعنی آنها را عادت ندهید که حتی به پدر و مادر خود طمع کنند یا امید به غیر خداوند ببندند. همهچیز باید از درگاه خداوند طلب شود.
