در میان کارهای فرهنگی که توسط شهرداری انجام میشود، توسعه فرهنگ شهروندی اصلیترین وظیفه شهرداری است. شهر با چالشهای مختلف فرهنگی روبهروست که تنها با ارتقا سواد شهروندی قابلحلاند. در این خصوص با سیدمهدی سجادزاده، مدیر اداره توسعه فرهنگ شهروندی شهرداری اصفهان گفتوگو کردیم.
قدری در خصوص اداره توسعه فرهنگ شهروندی، تاریخچه تشکیل آن و کارویژههایی که برعهده دارد توضیح دهید.
اداره توسعه فرهنگ شهروندی از سال 1385در سازمان فرهنگی شهرداری تأسیس شده است. این حوزه، حوزه اختصاصی شهرداری است و جزو وظایف ذاتی شهرداریها به حساب میآید. بخشی از کار این اداره در گالریهای شهری، گالری مترو، ایستگاههای اتوبوس و پایانهها نمایش داده میشود. در مترو یکی داخل ایستگاهها حضور داریم، یکی داخل کابینها و یکی هم نمایشگرها. داخل مترو این حسن را در حال حاضر دارد که هنوز بحثهای تبلیغاتی و تجاری پررنگ نیست و تبلیغات ما دیده میشود. نسبت به گذشته، آلودگی بصری در شهر زیاد شده است. حس تعلقخاطر به دلیل مهاجرت و سایر مسائل کمتر شده، بااینحال همچنان تابلوهای فرهنگ شهروندی مورد توجه مخاطب است. اهداف اصلی این اداره در درجه اول تأثیرگذاری بر الگوهای رفتاری در شهر است و همچنین افزایش حس مسئولیتپذیری و مشارکتجویی و تعلق در شهروندان. مسائل حوزه فرهنگ شهروندی عمدتا از طریق معاونتهای خدمات شهری و ترافیک، احصا میشود و به دست ما میرسد و ما در برنامههای سالانه خود به سراغ آنها میرویم. مثلا مسئله نه به خودروی تک سرنشین و فرهنگسازی استفاده از حملونقل عمومی و پاک که از طریق معاونت ترافیک مطرح میشود و یا مسئله تفکیک جزء به جزء زباله مثل تفاله چای، خشکاله و… یا اقلام الکترونیک، اقلام حجیم و منسوجات که در پایان سال با آن درگیر هستیم. مسئلههای حوزه خدمات شهری گستردهتر هست. مثلا فرهنگسازی در خصوص ایمنی و یا مصرف انرژی مثل فرهنگسازی انرژی خورشیدی که کشور هم با آن درگیر است در این حوزه قرار میگیرد.
چقدر از این اقدامات، هر ساله تکرار میشود و چه میزان از آنها به طور سالیانه برنامهریزی میشود؟
در حوزه فرهنگ شهروندی، کمتر به رویدادهای تقویمی پرداخته میشود. تزیینات مرتبط با مناسبتهای تقویمی به سازمان زیباسازی و کمیته آذینبندی مربوط میشود. تنها در مناسبتهای روز درختکاری، ایام اربعین و عید نوروز که با مسئله فرهنگ شهروندی تداخل دارد، کار مشترک انجام میدهیم. مثلا در اربعین مسئله بازیافت و فرهنگسازی در این حوزه با ما بودهاست. آداب سفر را هم در اربعین در گالری پایاننامهها کار میکنیم.
از لحاظ قالبی، به غیر از گالریهای شهری از چه ابزارهای دیگری استفاده میکنید؟
در کنار گالریهای شهری، پروژههای دیگری را هم طراحی کردهایم. مثل پروژه کلاس شهر که در مدارس برگزار میشود. این برنامه ویژه کلاس اول و کلاس ششم است. در هر مقطع یک کتاب دانشآموز و یک کتاب معلم تهیه میشود. مباحث این دو کلاس در حوزه فرهنگ شهروندی است. ورود به آموزشوپرورش دشوار است، اما این دو کلاس نهادینه شدهاست. بچههای کلاس ششم درس آداب زندگی دارند که به حوزه فرهنگ شهروندی مرتبط است. کتاب ششم، استانی است، اما کتاب اول که به عنوان فوقبرنامه تدریس میشود مربوط به شهر اصفهان است. قاعدتا باید دوره ضمن خدمت برای دوهزار معلم هم برگزار میکردیم که این کار هم انجام شد. همچنین با برخی دبیران دیگر که دروسی نزدیک به حوزه فرهنگ شهروندی داشتهاند وارد تعامل شدهایم. مثل معلمان علوم و یا مطالعات اجتماعی. کتاب ششم به سمت اخلاق شهروندی مثل بحثهای کنترل خشم و رسانه هم رفتهایم. اما در کتاب اول، عمدتا حوزه محیط زیست و ترافیک است. در کنار این بحث، سعی کردیم برای مدارس بازدید از قسمتهای مختلف شهرداری مثل اتاق فرمان مترو، قسمت بازیافت و… را تعریف کنیم.
تلاش کردهایم محصولاتی متناسب با آموزشهای خودمان برای دانش آموزان تولید کنیم. مثل تفاله گیر چای، کیسههای زباله یا مداد کاشتنی خودرو تولید کنیم.
حوزه انتشارات ما یکی از فعالترین حوزههای کاری ماست که از ابتدا تا کنون نزدیک به 319 کتاب مخصوصا در حوزه کودک و نوجوان چاپ کرده است. ما در اصفهان یک جشنواره ادبیات «شهر من» برگزار میکنیم. خروجیهای این جشنواره تبدیل به کتاب میشود. برخی از کتابها بعد از چاپ شدن تبدیل به پادکست میشود، بر محور آنها مسابقه برگزار میشود و یا حتی شخصیت عروسکی بر اساس آنها ساخته میشود.کتابهایی در حوزه مبانی آموزش شهروندی داریم که در سطح کشور مورد استفاده واقع میشود. حتی از کلانشهرها هم تجربیات اصفهان مورد توجه قرار میگیرد.در خصوص بازیسازی هم با وجود محدودیتهای مالی که داشتهایم، اما سعی کردهایم به سمت آن برویم. مثل بازی پاکیز. سالانه دو پویش ترافیک و محیطزیست هم داریم که به صورت هنر اجتماعی در مدارس و یا سر چهارراهها اجرا میشود.
چه میزان از کارها را با مشارکت کنشگران مردمی انجام میدهید؟
در مواردی که از بیرون اداره، طرحهای قابل استفادهای به ما برسد، از آنها استفاده میکنیم. گاهی هم خودمان فراخوان میدهیم. اما اصولا استانداردی که برای طرحهای شهری موردنیاز هست، مشارکت عمومی را در انجام آنها محدود میکند.
مسئلههایی که به آنها میپردازید چه میزان مختص به اصفهان است؟
معمولا در دو مناسبت به سوژههای اصفهانی میپردازیم. یکی هفته فرهنگی که تمرکز بر روی پاسداری از اصفهان است و یکی روز اصفهان که چاشنی کار، ایثار و شهادت است.
در خصوص جشنواره شهر من توضیح میدهید؟
بهصورت دو سالانه برگزار میشود که در یک سال رقابتها صورت میپذیرد و در سال بعد، کتابها چاپ میشود.به طور میانگین بین 35 تا 45 کتاب از این رویداد استخراج میشود که در حوزه شعر و داستان و عمدتا برای کودک و نوجوان برگزار میشود. کتاب کاپیتان بابک از معروفترین کتابهای ماست که تا حالا سه بار تجدید چاپ شده است. اینها مکمل پروژه کلاس شهر است. امسال تلاش داریم این جشنواره را به صورت ملی برگزار کنیم.
چه قدر در کارهایی که اتفاق میافتد، از ابزارهای متنوع هنری استفاده میکنید؟
سعی کردهایم استفاده کنیم. مثلا ما داریم تئاتری تولید میکنیم به اسم «ناخدا و نارگیل» که از اواسط بهمن وارد مدارس میشویم و داخل 100مدرسه اجرا میشود. سال گذشته یک فیلم بلند به نام «خیابان ملک» ساختیم که در جشنواره فیلم کودک هم راه پیدا کرد. داستان این فیلم مربوط به حوزه اخلاق شهروندی و نیز حوزه ترافیک میشود. از موشن و انیمیشن به عنوان ابزار کمک آموزشی زیاد استفاده کردهایم.
